Quy Luật Của Muôn Đời
Tác giả: Nodar Dumbadze
Người dịch: Phạm Mạnh Hùng
Nhà xuất bản Văn Học - 9/1984
Chương 2
Áo blu đen bỏ ngoài quần,
ngang lưng thắt sợi dây thừng để thòi ra con dao làm bằng gỗ dán, bác thọt
Avêtic Babaiantx miệng lầm nhầm một khúc ca ngắn, bước vào sân. Theo sau bác ta
là một người đàn bà lưng đeo cỗ đàn thụ cầm. Một con chó Bôlônca [loại chó xù nhỏ, lông rất dài] nòi chó Pháp chạy theo sau người
đàn bà. Qua túm lông trắng như tuyết xõa xuống trán con chó, thấy long lanh hai
con mắt đen ánh xanh, nhỏ như hai chiếc cúc áo.
Gánh hát rong của
Babaiantx thiết lập ngay giữa sân. Bác thọt mỉm cười hể hả nhìn các bà chủ nhà
đứng đầy chật
các ban công của ngôi nhà bốn tầng, bác chống tay trái lên con dao một cách rất
điệu, tay phải gửi các bà một cái hôn gió và tuyên bố các tiết mục biểu diễn của
gánh hát:
- Kính thưa công chúng và
các quý bà quý ông Tbilixi! Gánh hát lưu động của nghệ sĩ công cộng Gruzya là
Avêtic Babaiantx hôm nay sẽ trình diễn hầu quý ngài vở “Ôtenlô” mới cải biên
theo lối hiện đại. Các vai gồm có:
Ôtenlô - do Avêtic
Babaiantx đóng.
Đexđêmôna - do Marya
Pavlôvna đóng.
Iagô - do con chó Bôlônka
đóng.
Khúc nhạc mở màn do Marya
diễn tấu bằng thụ cầm.
Giá vé hai mươi côpếc. Trả
tiền trước.
- Bắt đầu đi, đồ ngốc!
Marya quay tay đàn. Trong
tiếng nhạc rè rè, Babaiantx cất tiếng hát:
Một con ruồi bay đi từ
Batđa
Một con ruồi bay đi từ
Batđa
Ai-đa-đa-đa,
ai-đa-đa-đa...
Trong các vị ai là người
đáng mến nhất.
Xin hãy ném tiền ra
mau mau!
Ai-đa-đa-đa,
ai-đa-đa-đa...
Một trận mưa tiền loảng
xoảng dội xuống lớp đá sỏi trong sân. Trẻ em như bầy chim sẻ đói xô đến nhặt tiền.
- Này bọn lỏi con, chớ có
thủ tiền vào túi đấy nhé!
- Ở đây có cả xu đồng,
bác Babaiantx ạ!
- Hãy ủ cho những đồng xu
ấy nóng lên rồi dán chúng vào một chỗ duy nhất trong người, còn những đồng trắng
thì đưa đây.
- Thế những đồng nằm sấp
thì sao!
- Đưa đây, đưa đây, vào
trong túi nó sẽ nằm ngửa!
- Ô-hô, được bao nhiêu là
tiền!
- Không nhiều hơn lương bố
mày đâu!... Ê, Marya, đồ chó cái, trút tiền ở tạp dề ra đi!
Việc quyên tiền đã xong,
Babaiantx tháo dây lưng, đổ tiền vào chiếc túi khâu ở mặt trong quần, rồi rút ở
túi ngoài ra một tờ báo gập nhỏ, mở rộng ra và quẹt diêm đốt. Khi tờ báo đã
cháy hết, bác cẩn thận vét tro vào lòng bàn tay, nhổ nước bọt vào và lấy tay
kia chà xát lên. Rồi bác xoa cả hai tay lên mặt và xoay mình lại, biến thành
anh chàng Morơ trước con mắt thán phục của khán giả.
- Xtenla! Ra đi. - Ôtenlô
ra lệnh.
Con chó chạy tới. Ôtenlô
cúi xuống, ghé sát tai vào cái mũi đen bóng của con vật. Con chó Iagô sủa ba tiếng
và đứng lên bằng hai chân sau.
- Ô! - Ôtenlô kêu lên với
khán giả. - Iagô nói rằng Đexđêmôna vợ tôi gian díu với Kaxxiô!
Rồi làm vẻ mặt buồn,
Ôtenlô cúi xuống gần con chó, và con chó lại sủa lên ba tiếng: lần này thì to
hơn và dữ tợn hơn.
Ôtenlô sững sờ. Anh ta im
lặng, lượng định tình thế đã xảy ra. Rồi đột nhiên anh ta cười phá lên:
- Ha-ha-ha! không thể thế
được! Mày nói láo, con chó kia!
Xtenla chạy tới gần
Marya, ngoạm lấy tấm khăn hoa Batđa, giật khỏi tay chị và đem đến cho anh chàng
Morơ. Ôtenlô nhìn tấm khăn và ngây người ra.
- Đúng, đây là chiếc khăn
ta tặng nàng năm ngoái! - Anh thốt lên bằng giọng thảm thiết và đập đầu ba lần
vào cây phượng. Những con chim sẻ hoảng sợ bay vút lên.
- Marya, ra đây! - Chàng
Morơ gọi Đexđêmôna.
Vợ Ôtenlô dựa cỗ đàn thụ
cầm vào cây phượng và đến trước chồng, đầu cúi gục xuống.
- Mình cất chiếc khăn tôi
tặng mình vào đâu rồi? - Ôtenlô hỏi, nhìn vợ bằng con mắt dò xét.
- Ông hoạnh họe cái gì vậy?
Làm sao tôi biết được chiếc khăn tay của ông ở đâu? Hẳn là chính ông đánh mất
hay nhét vào chỗ nào, rồi bây giờ làm tình làm tội tôi! - Đexđêmôna hậm hực
đáp.
- Ôi, quân hèn hạ! Thế mà
cũng mang danh là một người phụ nữ! Mi đánh đổi ta lấy một thằng như thế nào? Lấy
thằng Kaxxiô đê mạt ư? - Nổi khùng, Ôtenlô bóp cổ Dexđêmôna.
- Nhẹ tay chứ, đồ ngốc! -
Đexđêmôna vùng ra khỏi tay Babaiantx và nằm xuống tấm khăn đã trải sẵn trên mặt
đất.
Ôtenlô lại phá lên cười
hô hố một lần nữa, rồi quỳ xuống, áp tai vào ngực Đexđêmôna, và khi biết chắc cô
ta đã chết, anh chàng hãi hùng ôm đầu, rồi rút con dao bằng gỗ dán ra, cắm vào
nách như cắm cái cặp nhiệt độ và nằm dài xuống cạnh xác người vợ vô tội của
mình.
Con chó Iagô nhân lúc đó,
chạy đến chỗ cây phượng, hếch một chân lên, đái vào cỗ đàn thụ cầm dựa vào thân
cây.
Tấn bi kịch đến đây là hết.
- Hoan hô, Babaiantx! -
Các ban công reo hò.
- Hoan hô, Ôtenlô! - Các
hành lang reo hò.
- Hoan hô Đexđêmôna! -
Các bà gào lên.
- Hoan hô Xtenla! Hoan hô
Iagô! - Trẻ em reo the thé...
*
* *
Trong nhà ăn, đèn vẫn
sáng. Ba người nói chuyện khe khẽ, gần như thì thầm, tuồng như sợ làm cho một
người thứ tư nào đó thức giấc. Đồng hồ treo tường điểm hai tiếng.
- Nhanh lên một chút,
chúng tôi còn phải đến mấy nơi nữa... - Một người đàn ông lên tiếng.
- Ôlya, chị cậy nhờ em...
Đưa cháu về Khôni [tên của thành phố Txulukitzê]
cho mẹ...
Người đàn bà hai tay run
run xếp áo xống vào vali, vẻ cầu khẩn nhìn người đàn bà kia đang khóc trong góc
phòng.
- Đừng lo, chị Anikô! -
Chị ta khóc nức lên.
- Ngay ngày mai!
- Chẳng cần dặn dò như thế, kanbatônô [cách xưng hô lịch thiệp với phụ nữ]! - Người
đàn ông chen vào. - Thì tôi đã bảo rồi mà: người ta chỉ hỏi bà mấy câu về vụ của
chồng bà, rồi sẽ để bà về thôi. Bà sửa soạn càng nhanh thì càng chóng được về...
- Chớ nên thế mà phải tội
với trời! - Người đàn bà van vỉ. - Hãy thương lấy đứa trẻ khốn khổ! - Hai tay người
đàn bà run run, chiếc vali không đóng lại được. Người đàn ông giúp một tay,
đóng vali lại và đưa cho người đàn bà.
- Nhanh nhanh lên, kanbatônô,
sáng rồi!
- Tôi mà anh gọi là kanbatônô à?...
Nếu trong anh còn lấy một giọt máu người thì anh đã thương tôi... Anh hãy nói
là anh không gặp tôi ở nhà... Tôi sẽ biến mất ngay hôm nay, biệt tăm tích... Giọng
nói của người đàn bà rung lên một âm thanh hy vọng yếu ớt, khó nhận thấy.
- Không, không thể được!
- Thế thì thư thư cho một
lát để tôi từ biệt con trai tôi, - Người đàn bà cầu xin.
- Từ biệt nhau ba lần rồi
còn gì!
Người đàn bà đi về phía
phòng ngủ, nhưng người đàn ông vượt lên trước và đứng tựa lưng vào cửa.
- Này thôi đi! Cái gì cũng
phải có phép tắc chứ!
- Một lát thôi mà!
- Không!
- Chẳng lẽ anh không có vợ
con gì ư?
- Hiện tại không có và sẽ
không có, tôi là con người tự do. - gã mỉm cười.
- Anh là kẻ nô lệ, chứ
không phải người tự do! Một tên nô lệ khốn nạn, thằng ăn mày và đứa đểu cáng,
thế đấy! - Người đàn bà nổi giận.
- Ai trong hai ta là kẻ
nô lệ và đểu cáng thì rồi sẽ rõ, còn bây giờ thì đi đi, trong lúc tôi còn...
- Mặt người đàn ông tái đi.
- Còn làm sao?
- Với những kẻ phản bội tổ
quốc thì không có cách nào khác!
- Anh mà cũng nói đến tổ
quốc ư? Thằng lưu manh!
- Nhớ lấy những lời ấy
nhé!
- Nhớ chứ!
Gã đàn ông nắm lấy khuỷu
tay người đàn bà và lôi về phía lối ra.
- Ôlya! - Người đàn bà
thét lên.
- Anikô! Chị yêu quý của
em!
Một lúc yên lặng. Rồi đột
nhiên vang lên tiếng khóc to, nức nở của hai người đàn bà.
- Khổ quá, cái số ta là số
ăn mày! Tự dưng bị phái đi làm cái việc này! - Gã đàn ông nghiến răng, - Thôi
đi các bà! Rút cuộc thì tôi cũng vẫn là con người thôi! - Một cái gì dâng lên tắc
nghẹn trong họng, gã cố nuốt xuống cho xuôi.
*
* *
Tiếng sập cửa vang ầm làm
đứa trẻ thức giấc. Nó nhổm ngay dậy trên giường và nhìn sang giường mẹ. Giường
bỏ không.
- Mẹ ơi! - Đứa trẻ gọi.
Không ai trả lời nó. - Mẹ ơi! - Nó lại gọi khe khẽ. Rồi nó đến gần giường mẹ và
vén tấm chăn lên. Chăn đệm vẫn còn ấm.
Nỗi sợ dâng lên từ hai
bàn chân, qua đầu gối, nhập vào khoang bụng, rồi bó chặt lấy phổi và cuối cùng
đọng lại trong hai con ngươi. Chân đi đất, mặc chiếc áo ngủ trắng dài đến gót, đứa trẻ
chạy ra cửa và đẩy cửa.
Trong phòng ăn, trên chiếc tăcta [di-văng cứng, có gối đầu, trải thảm] thấp, dì
Ôlya ngồi gục đầu vào hai bàn tay. Vai dì run run. Đứa trẻ dừng lại trước dì và
hỏi:
- Dì Ôlya! Mẹ cháu đâu?
Người đàn bà không trả lời.
- Dì Ôlya, mẹ cháu đâu? -
Đứa trẻ nhắc lại câu hỏi, đưa bàn tay lạnh giá gầy guộc chạm vào vai người đàn
bà.
- Batsana ạ, mẹ cháu...
- Người đàn bà nghẹn lời.
- Mẹ cháu đi đâu rồi?!
Người đàn bà ôm lấy đứa
trẻ, áp đầu nó vào ngực mình và đưa bàn tay bịt miệng nó để khỏi phải nghe câu
hỏi ghê rợn ấy. Đứa trẻ im bặt, nhưng nhìn đôi môi mấp máy của nó, chị đoán được
nó vẫn nhắc đi nhắc lại câu hỏi ấy.
Đứa trẻ run bắn lên, mồ
hôi lạnh chảy ròng ròng trên người nó. Môi nó tím ngắt đi và không còn mấp máy
nữa.
- Trời ơi, thượng đế chí
công, chẳng lẽ Người không nhìn thấy ư? Nếu người nhìn thấy thì uy quyền của
Người ở đâu?!
Kiệt lực, người đàn bà quỳ
xuống trước đứa trẻ.
*
* *
- Thằng bé có tật tim và
loạn thần kinh chức năng thể cấp...
- Duyên do vì đâu? Tại
sao, thưa bác sĩ? - Dì Ôlya ngạc nhiên hỏi.
- Tật tim do hoàn cảnh sống
tạo ra... Cháu có bị chấn thương nặng lần nào không?
- Dạ không.
- Cháu bao nhiêu tuổi?
- Chín tuổi.
- Ờ... ờ... Lạ thật... Rất kỳ lạ...
*
* *
Đoàn xe hỏa như con sâu
xanh chậm chạp rời khỏi ga Tbixili. Dì Ôlya cởi quần áo cho Batsana, mặc cho nó
chiếc áo ngủ dài, cho nó nằm ở tầng ván trên, kê dưới đầu nó chiếc vali lớn bằng
da.
- Ngủ đi! - Chị bảo thằng
bé và ngồi ở một chỗ phía dưới, cạnh cửa sổ, Batsana quay mặt vào vách toa.
Trong toa xe chật ních,
không khí ngột ngạt.
- Này, trước khi ngủ người
ta thường nói thế nào? - Người dì nhắc.
- Chúc ngủ ngon! - Thằng
bé mỉm cười với hành khách và lại quay vào vách.
- Chà, thằng bé lễ phép
quá! - Một hành khách gầy gò tỏ vẻ ngạc nhiên. - Các con tôi thì chỉ biết gọi
nhau là đồ chó đẻ, mà lại ngay trước mặt tôi kia chứ!... Nó là thế nào với chị?
Con trai chị à?
- Vâng, con trai.
- À, ra thế... Nhưng nó
chẳng giống chị chút nào. Chắc là giống bố phải không?
- Vâng.
- Thế chứ... Người ta nói
không sai: quả táo rơi không xa gốc táo...
- Này, hạ tấm che xuống.
- Tiếng nói oai vệ của người phụ trách toa xe.
- Có chuyện gì vậy? - Dì
Ôlya hỏi.
- Zaghex! [nhà máy thủy điện Zêmô - Avtxanxkaia (ở gần Tbilixi)]
- Có tiếng đáp.
- Thế thì sao?
- Sợ phá hoại ngầm. - Vẫn
tiếng nói ấy giải thích.
- Phá hoại ngầm... Phá hoại
ngầm... - Batsana nhắc lại, nửa thức nửa ngủ, - Sáng ra, ta sẽ hỏi dì xem tiếng
đó là thế nào...
Liền đó, cơn buồn ngủ làm
chú díp mắt lại...
*
* *
Ban đêm mẹ đến. Chị thận
trọng rút chiếc vali dưới đầu thằng bé và thay vào đó chiếc gối mềm độn lông tơ.
Thằng bé cựa quậy. Thường ngày mẹ vẫn hay đặt lại gối cho nó, bởi vậy thậm chí
nó không mở mắt ra, mà chỉ quấn chăn cho kín hơn.
- Đặt đầu lên gối đi, con
trai bé bỏng của mẹ... - Batsana nghe
thấy tiếng thì thầm và cảm thấy bàn tay chạm vào má... Nhưng tại sao bàn tay
ram ráp như thế? Tay mẹ mềm mại hơn nhiều... Có lẽ đấy là bố chăng?
Đúng, chắc là bố, cố nhiên bố đặt món quà xuống dưới chiếc gối...
- U-u-u... - Xe lửa gào thét.
Batsana ngủ ngon lành.
Chú ngủ và mơ một giấc chiêm bao tuyệt diệu... Trong phòng gương của Cung thiếu
niên, các cô bé và cậu bé đứng xếp hàng... trắng như tuyết... Những chiếc khăn quàng đỏ thắm... Batsana cũng ở trong số đó.
Hôm nay là một ngày phi thường: Hôxê Diax và Đôlôrex Ibarruri phát cho các em
thiếu niên những chiếc mũ có quả tua: quà tặng của các em thiếu niên nước Cộng
hòa Tây Ban Nha... Đôlôrex Ibarruri là một phụ nữ cao lớn, nước da rám nắng,
xinh đẹp, bà thay mặt một nam thiếu niên xứ Baxk trao tặng Batsana chiếc mũ
chùm.
- Sẵn sàng! - Ibarruri
nói.
- Luôn luôn sẵn sàng! - Batsana
chào đáp lại.
- Xin chào! - Ibarruri
nói, nắm tay giơ cao trên đầu rồi xoa má Batsana và mỉm cười nồng hậu...
*
* *
Xe hỏa lao như cơn lốc ra
khỏi đường hầm Txipxki, không dừng lại, gào thét vượt qua ga Marêlixki khiến những
người đứng túm tụm trên sân ga hoảng sợ chạy dạt cả ra và nó tiếp tục lao đi.
- Cứ thế này thì một giờ
nữa ta sẽ đến Xamtrêđya! - hành khách cổ quấn tấm băng bẩn thỉu thốt lên bằng
giọng khàn khàn.
- Thế đến Xamtrêđya nó có
dừng lại không? - Dì Ôlya lo lắng, hỏi.
- Ở Mơsơkhêta người ta
móc thêm vào đoàn xe của chúng ta một toa xe kỳ lạ chở cái gì không rõ, - Người
hành khách gầy gò ban nãy đã khen Batsana lễ phép xen vào câu chuyện. - Đứng
trên các bậc toa là những quân nhân. Vừa đúng lúc tôi xuống lấy nước, chính mắt
tôi nhìn thấy...
Còn đoàn xe vẫn chạy băng
băng, vượt qua những ga nhỏ và ga xép.
- Nửa giờ nữa đến
Xamtrêđya! Dừng ba phút! - Người phụ trách đi dọc toa xe, gõ chìa khóa vào từng
giường.
- Hôm nay toa xe của ông
chạy nhanh quá. - Người hành khách gầy gò nói với người phụ trách toa, - Có lẽ sẽ phải trả
thêm tiền chăng?
- Đến nơi thì hỏi trưởng
ga ấy! - Người phụ trách toa xe cằn nhằn.
- Thế trưởng ga sẽ ra đón
tôi chứ? - Người hành khách gầy gò hỏi với vẻ ngây thơ giả tạo.
- Nếu chính phủ không
quên báo trước cho ông ấy thì cố nhiên ông ấy sẽ ra đón!
- À, về trí nhớ của chính
phủ ta thì tôi không có gì phải phàn nàn... Cho đến hôm nay, chính phủ vẫn nhớ
tôi đã bỏ phiếu cho ai năm chín trăm linh năm trong cuộc mít tinh ở sân nhà thờ
Ilorxkaia...
- Hừ, cái anh chàng này!
Có mồm thì cắp có nắp thì đậy và hãy tạ ơn thượng đế là ta vốn nặng tai! - Người
phụ trách toa xe mắng ông ta.
Người gầy còm im thít. Xe
hỏa tăng tốc độ.
- Kanbatanô, hình như bà xuống Xamtrêđya thì phải? - Người hành khách
trẻ tuổi chạm tay vào dì Ôlya đang thiu thiu ngủ.
Dì giật mình, mở mắt.
- Cái gì?
- Tôi bảo là sắp đến
Xamtrêđya rồi. Bà xuống chứ?
- Vâng. - Dì đứng phắt dậy, đâm bổ
đến chỗ Batsana. - Batsana, dậy đi, bé yêu quý! Ta xuống thôi!
Batsana ngồi nhỏm dậy
trên giường.
- Nhanh lên, bé yêu quý!
Dì loay hoay với chiếc
túi xách. Thằng bé vươn tay về phía đầu giường và sững sờ.
- Dì Ôlya, mẹ cháu đâu?
- Bé hỏi gì kia, Batsana?
- Giọng dì Ôlya run lên.
Hành khách ngạc nhiên, hết
nhìn thằng bé lại đến người đàn bà mặt tái mét.
Ôlya hiều rằng câu chuyện
đêm qua sắp lặp lại. Chị nhanh chóng đặt thằng bé xuống sàn, ôm ghì nó vào ngực
và đưa tay bịt miệng nó.
- Các ông các bà ơi, giúp tôi với!
Xe hỏa dừng lại.
*
* *
Người trực ga Xamtrêđya
giật chuông ba lần. Khi đoàn xe ở đường tàu số hai chậm chạp chuyển bánh rồi
khuất hẳn, người trực ga vẫn đứng sững tại chỗ: trước mặt anh ta, trên sân ga vắng
tanh có hai người: một người phụ nữ không có măng tô, tóc buông xõa, mặt nhăn
nhó và một thằng bé đi chân đất, mặc chiếc sơ mi trắng dài đến
gót. Tay nắm tay, cả hai cùng không nhúc nhích. Người trực ga ngây ra
nhìn họ giây lát, rồi như cái máy, giật sợi dây chuông. Trong đêm khuya thanh vắng
vang lên tiếng chuông buồn thảm.
Din-na-u... Din-na-u... Din-na-u...
- Ôxxim, - Trưởng ga nói
với người giúp việc của mình, - làm ơn bắt tên vô lại kia câm họng đi hộ tôi với!
Hắn lại rượu vào rồi mới dẫn xác đến trực ban!
Người đàn bà và đứa trẻ vẫn
đứng như thế trên sân ga vắng tanh. Chuông vẫn rền rĩ một điệu buồn thảm như thế.
Din-na-u... Din-na-u...
Din-na-u...
------------
Còn tiếp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét