Thơ Đường và giai thoại thơ Đường - Cao Tự Thanh

I.

Là một trong những thành tựu rực rỡ nhất của văn học cổ Trung Hoa, thơ Đường với thi pháp và thể loại của nó cũng chiếm một địa vị quan trọng trong văn học nghệ thuật của bốn quốc gia dùng chữ Hán trước đây là Trung Hoa, Việt Nam, Triều Tiên, Nhật Bản. Chẳng hạn, nếu gạt bỏ toàn bộ các yếu tố thi pháp Đường thi và tất cả các tác phẩm thơ Đường luật, chắc chắn kho tàng văn học viết Việt Nam trước thế kỷ XX sẽ trở nên trống vắng và vô hồn. Việc tìm hiểu thơ Đường ở Việt Nam hiện nay do đó không chỉ đơn thuần là tìm hiểu một giá trị văn hóa tinh thần, một thành tựu văn học nghệ thuật của nhân loại mà còn là tìm kiếm những phương tiện và cách thức để khai thác và kế thừa di sản văn hóa của cha ông.

Tuy nhiên, trong bốn quốc gia dùng chữ Hán trước đây, hiện chỉ có Việt Nam đang dùng một loại chữ viết chính thức khác. Sau hơn một trăm năm sử dụng chữ quốc ngữ la tinh, phần đông người Việt Nam hiện tại không có khả năng tiếp xúc trực tiếp với các văn bản Hán Nôm, còn những người may mắn biết chữ Hán Nôm cũng không phải đều có thể hiểu đúng tất cả các tác phẩm văn chương Hán Nôm của người Việt Nam các thế kỷ trước.

Quyển thổ trùng lai - điển tích văn học

Cụ Tú Xương nổi tiếng học tài nhưng thi toàn trượt. Năm ấy cụ lại “danh lạc Tôn Sơn”, cụ làm bài phú than thân trách phận, trong đó có hai câu:

“Nghĩ đến chữ “lương nhân đắc ý” thêm nỗi thẹn thùng;

Ngẫm đến câu “quyển thổ trùng lai” nói ra ngập ngọng”.

“Quyển thổ trùng lai”, “cuốn đất quay lại” có điển cố của nó.

Thanh mai trúc mã - Điển tích văn học

Lý Bạch (701 - 762) thi nhân đời Đường. Ông có bài thơ “Trường Can hành”, miêu tả tình bạn tâm đầu ý hợp của hai đứa trẻ, một trai, một gái. Bài thơ bắt đầu bằng bốn câu:

“Thiếp phát sơ phú ngạch,

Chiết hoa môn tiền kịch

Lang kỵ trúc mã lai,

Nhiễu sàng lộng thanh mai…”

Nghĩa là:

Lục diệp thành âm - điển cố văn học

Đỗ Mục, thi nhân thời Đường, vốn dòng danh gia, thế phiệt. Ông nội ông, Đỗ Hữu làm đến tam công, (Tư Không triều Đường Đức tông, Tư Đồ triều Đường Đại tông), nên Đỗ Mục sớm thụ hưởng một sự giáo dục tử tế, ông có học vấn vững chắc cùng với trí thông minh di truyền.

Đỗ nổi tiếng từ rất sớm. Thi ca của ông ngay từ nhỏ đã hào sảng, tuyệt diệu.

Nghĩa cử cuối cùng. - Truyện ngắn sưu tầm

Ben bệnh rất nặng, nhà thương và các bác sĩ đã chê và ông được đưa về nhà để nằm hấp hối.

Cả gia đình, họ hàng xa gần cũng đã tụ họp và tất cả đang chuẩn bị mọi thứ để lo cho đám tang ông thật chu tất.

Mọi thành viên trong gia đình đều tất bật, mọi người đều mong muốn ông được hài lòng trong những giây phút cuối đời mà mỉm cười nơi chín suối. Cha xứ cũng được mời tới đọc kinh cầu nguyện cho ông.

Xem “Nguyệt cô hóa cáo” - thơ Nguyễn Thị Hồng Ngát

Thôi đừng khóc nữa Nguyệt Cô!

Tìm đâu thấy ngọc bây giờ mà mong

Giá em đừng sống hết lòng

Giá đừng yêu, chả mơ mòng làm chi

Giá đừng khao khát mỗi khi

Trăng lên soi bóng rừng khuya sum vầy

Thì đâu ngọc mất trắng tay

Hữu duyên và vô duyên - Một điển tích hay

Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ;

Vô duyên đối diện bất tương phùng.

Dĩ ẩm ngã trà hoàn ngã trản,

Trường An hoa cổ dĩ bồng bồng.

---------

Truyện rằng ngày trước, lâu lắm rồi, ở bên Tầu (cái xứ chó chết mà nhiều chuyện hay phết), có nhà phú hộ, gia tư địch quốc mà chỉ sinh hạ được có một người con gái. Có điều an ủi là cô gái vừa nhan sắc, vừa nết na lại tài năng xuất chúng, từ nữ công gia chính, đến văn chương, cầm kỳ thi họa gì cô cũng tinh thông.

Tảo Mai - Trần Nhân Tông

Ngũ nhật kinh hàn lãn xuất môn,

Đông phong tiên dĩ đáo cô côn (căn).

Ảnh hoành thủy diện băng sơ bạn,

Hoa áp chi đầu noãn vị phân.

Chuyện ở sân trường

Chiều hôm qua đi đón con sớm nên tôi phi xe vào sân trường. Mình đến đứng gần một chị dáng công chức, trên xe chị lủng lẳng bịch to, túi nhỏ thức ăn, chắc là chị ta vừa ghé qua chợ trước lúc đến đón con.

Cờ, kỷ niệm khó quên.

Cách đây đã lâu, lâu lắm, khi tôi còn trẻ, rất trẻ. Tôi sống trong một tập thể có hơn 800 con người mà ít ra phải có 10% số đó thuộc loại rách giời rơi xuống, loại người khi hứng chí lên thì trời cũng không to hơn quả táo. Khi đó thời gian thì nhiều mà những việc tử tế để làm thì quá ít, tình cờ tôi vớ được mấy quyển: Tượng kỳ, Tượng kỳ khai cuộc, Cờ tướng những vấn đề cơ bản... Nhàn cư vi bất thiện, tôi mang mấy quyển sách ấy ra “ngâm kíu”.