Cụ Tú Xương nổi tiếng học tài nhưng thi toàn trượt. Năm ấy
cụ lại “danh lạc Tôn Sơn”, cụ làm bài phú than thân trách phận, trong đó có hai
câu:
“Nghĩ đến chữ “lương nhân đắc ý” thêm nỗi thẹn thùng;
Ngẫm đến câu “quyển thổ trùng lai” nói ra ngập ngọng”.
“Quyển thổ trùng lai”, “cuốn đất quay lại” có điển cố của
nó.
Cuối đời Tần, Hạng Vũ khởi binh. Ban đầu Vũ chỉ có một đội
quân nhỏ bé gồm 8000 người, chủ yếu là con, em, gia nhân. Đội quân nhỏ nhưng
tinh mãnh, thiện chiến, dũng cảm, hòa thuận… gọi là quân “Giang đông tử đệ”.
5 năm trời, với đội quân ấy phát triển thành một quân đội
đông đảo, Vũ phá Tần, tự lập làm Sở Bá Vương.
Về sau, trong cuộc chiến tranh bá đồ vương cùng tay vô lại
Lưu Bang, Vũ dần thất thế.
Trận đánh cuối cùng ở Cai Hạ, Vũ toàn quân tan vỡ, chỉ một
mình chạy đến Ô giang.
Có người đình trưởng đất Ô giang chèo một con thuyền nhẹ đến
đón Vũ, nói rằng: “Từ Trường Giang về đông, đất tuy hẹp nhưng cũng được nghìn
dặm, có thể xưng vương. Mời ngài qua sông rồi tính đường khôi phục”.
Vũ nói: “Trước kia tám nghìn con em Giang đông theo ta về
tây, nay chẳng còn người nào sống sót. Nay nếu dân Giang đông còn thương ta mà
cho ta làm vương, thì ta cũng chẳng mặt mũi nào nhìn họ. Dù cho dân chúng không
nói gì, nhưng lòng ta sao tránh khỏi hổ thẹn”.
Nói rồi rút gươm tự vẫn ở bến sông.
Sau này, Đỗ Mục đi qua Ô giang, cảm khái trước thất bại của
một Hạng Vũ anh hùng và tám nghìn tinh binh Giang đông anh dũng, ông đề thơ
trên tường ngôi miếu thờ Hạng Vũ:
“Thắng bại binh gia sự bất kỳ
Bao tu nhẫn sỉ thị nam nhi
Giang đông tử đệ đa tài tuấn
Quyển thổ trùng lai vị khả tri”.
Dịch:
Thua được nhà binh chuyện bất kỳ
Nén lòng hổ nhục mới nam nhi
Tử đệ Giang đông nhiều người giỏi
Cuốn đất quay về cũng có khi.
Ý là con em đất Giang đông nhiều người tài giỏi, cuốn đất mà
quay lại đánh thì chưa biết kết cục thế nào.
Từ câu thơ của Đỗ Mục vịnh Hạng Vũ, người sau rút ra thành
ngữ “Quyển thổ trùng lai” để nói về trường hợp sau khi thất bại lại khôi phục
được cơ nghiệp, hoặc lại thành công.
rất hay, rất ý nghĩa.
Trả lờiXóa