Hàn vương tôn phú - tác giả Đặng Trần Thường.

(Đặng Trần Thường, khai quốc công thần nhà Nguyễn, chức Tán lý đô thống chế, quản Binh bộ Bắc thành, sau được phong hàm Binh bộ thượng thư.

Sau này ông bị vu oan và bị hạ ngục. Trong ngục, ông làm bài phú “Hàn vương tôn” cảm thán thân phận.

Gia Long cho là ông có ý oán giận, bắt ông tự sát trong ngục).

* * *

Hàn vương tôn !

Hàn vương tôn ! (1)

Vũ khúc giáng thần, (2)

Kim kê ứng thụy; (3)

Kinh sử năm xe chứa chất (4), ngang trời dọc đất ấy kinh luân;

Thơ Đường và giai thoại thơ Đường - Cao Tự Thanh

I.

Là một trong những thành tựu rực rỡ nhất của văn học cổ Trung Hoa, thơ Đường với thi pháp và thể loại của nó cũng chiếm một địa vị quan trọng trong văn học nghệ thuật của bốn quốc gia dùng chữ Hán trước đây là Trung Hoa, Việt Nam, Triều Tiên, Nhật Bản. Chẳng hạn, nếu gạt bỏ toàn bộ các yếu tố thi pháp Đường thi và tất cả các tác phẩm thơ Đường luật, chắc chắn kho tàng văn học viết Việt Nam trước thế kỷ XX sẽ trở nên trống vắng và vô hồn. Việc tìm hiểu thơ Đường ở Việt Nam hiện nay do đó không chỉ đơn thuần là tìm hiểu một giá trị văn hóa tinh thần, một thành tựu văn học nghệ thuật của nhân loại mà còn là tìm kiếm những phương tiện và cách thức để khai thác và kế thừa di sản văn hóa của cha ông.

Tuy nhiên, trong bốn quốc gia dùng chữ Hán trước đây, hiện chỉ có Việt Nam đang dùng một loại chữ viết chính thức khác. Sau hơn một trăm năm sử dụng chữ quốc ngữ la tinh, phần đông người Việt Nam hiện tại không có khả năng tiếp xúc trực tiếp với các văn bản Hán Nôm, còn những người may mắn biết chữ Hán Nôm cũng không phải đều có thể hiểu đúng tất cả các tác phẩm văn chương Hán Nôm của người Việt Nam các thế kỷ trước.

Quyển thổ trùng lai - điển tích văn học

Cụ Tú Xương nổi tiếng học tài nhưng thi toàn trượt. Năm ấy cụ lại “danh lạc Tôn Sơn”, cụ làm bài phú than thân trách phận, trong đó có hai câu:

“Nghĩ đến chữ “lương nhân đắc ý” thêm nỗi thẹn thùng;

Ngẫm đến câu “quyển thổ trùng lai” nói ra ngập ngọng”.

“Quyển thổ trùng lai”, “cuốn đất quay lại” có điển cố của nó.

Thanh mai trúc mã - Điển tích văn học

Lý Bạch (701 - 762) thi nhân đời Đường. Ông có bài thơ “Trường Can hành”, miêu tả tình bạn tâm đầu ý hợp của hai đứa trẻ, một trai, một gái. Bài thơ bắt đầu bằng bốn câu:

“Thiếp phát sơ phú ngạch,

Chiết hoa môn tiền kịch

Lang kỵ trúc mã lai,

Nhiễu sàng lộng thanh mai…”

Nghĩa là:

Lục diệp thành âm - điển cố văn học

Đỗ Mục, thi nhân thời Đường, vốn dòng danh gia, thế phiệt. Ông nội ông, Đỗ Hữu làm đến tam công, (Tư Không triều Đường Đức tông, Tư Đồ triều Đường Đại tông), nên Đỗ Mục sớm thụ hưởng một sự giáo dục tử tế, ông có học vấn vững chắc cùng với trí thông minh di truyền.

Đỗ nổi tiếng từ rất sớm. Thi ca của ông ngay từ nhỏ đã hào sảng, tuyệt diệu.