Sông Đông Êm Đềm
Tác giả: Mikhail Sholokhov
Dịch giả: Nguyễn Thụy Ứng
Nhà Xuất Bản Văn Học - 2005 (xuất bản lần
thứ 6)
Phần VI
20
Đến cuối tháng Giêng, Kotliarov nhận được
giấy triệu tập của Ủy ban Quân sự Cách mạng Quân khu, phải lên Vosenskaia. Trù
tính đến tối sẽ về. Mọi người đang chờ anh. Trong ngôi nhà vắng tanh của lão
Mokhov, Miska Kosevoi ngồi trong phòng làm việc trước kia của lão chủ, sau cái
bàn giấy rộng bằng một chiếc giường đôi.
Olsanov, anh chàng công an được chính quyền
Vosenskaia phái xuống, đang nửa ngồi nửa nằm trên bậu cửa sổ, vì trong phòng chỉ
có độc một chiếc ghế dựa. Anh ta vừa lặng lẽ hút thuốc, vừa nhổ những bãi nước
bọt đi rất xa, rất trúng, mỗi lần lại nhổ đúng vào một viên gạch men khác trên
lò sưởi. Bên ngoài các khung cửa sổ thấp thoáng cái ánh sáng mờ mờ của một đêm
nhiều sao. Không khí lặng tờ cái yên lặng dội tiếng của một ngày băng giá.
Miska ký tên vào tờ biên bản cuộc khám xét ở nhà Stepan Astakhov, chốc chốc lại
đưa mắt ra cửa sổ nhìn những cành cây phong bị sương muối bám vào nom trắng như
đường.
Có tiếng ủng dạ dẫm nhẹ nhàng lạo xạo của một
người đang đi trên thềm.
- Về rồi đấy.
Miska đứng dậy. Nhưng từ ngoài hành lang vẳng
vào những tiếng bước chân lạ, tiếng ho cũng lạ. Grigori bước vào, trong chiếc
áo ca-pốt cài hết cả khuy, mặt đỏ rực vì rét, sương muối bám trắng xóa trên
lông mày và trên ria.
- Mình vào sưởi một chút. Cậu khỏe chứ!
- Cậu vào đây có điều kêu ca à?
- Chẳng có gì kêu ca đâu. Mình đến chuyện
phiễu chơi, nhân tiện nói với cậu đừng cắt nhà mình đi vận tải, vì mấy con ngựa
nhà mình đều đau chân hết.
- Còn bò? - Miska cố giữ bình tĩnh, mắt
nhìn hiêng hiếng.
- Bò thì kéo thế nào được? Đường trơn lắm.
Có người bước những bước rất dài lên thềm,
chân đi như muốn dẫm bật những tấm ván sàn đông cứng vì tiết đại hàn. Kotliarov
đi xộc vào trong phòng với cái áo choàng bằng dạ thô và cái khăn bịt đầu quấn
theo kiểu đàn bà. Hơi lạnh tỏa từ người anh ta mát mát, kèm với mùi rơm và mùi
khét của thuốc lá.
- Rét cứng cả người, rét cứng cả người, các
cậu ạ! Chào cậu, cậu Grigori! Đêm hôm khuya khoắt có việc gì mà mò đến thế? Ma
quỉ nào phát minh ra kiểu áo choàng như thế này, gió cứ lọt vào như cái rây ấy!
Anh cởi áo choàng ra và chưa kịp treo nó
lên đã nói:
- Chà, thế là mình đã được gặp đồng chí chủ
tịch. - Kotliarov đi tới gần chiếc bàn, mặt rạng rỡ, hai con mắt long lanh. Anh
thấy trong người ngứa ngáy, không thể không nói ngay những điều đang nghĩ trong
bụng. - Mình vào phòng làm việc của đồng chí ấy. Đồng chí ấy bắt tay mình rồi bảo:
“Ngồi xuống đây, đồng chí”. Chủ tịch Quân khu mà như thế đấy. Nhưng trước kia
là một tay như thế nào? Một thiếu tướng! Đến trước mặt nó là cứ đứng cứng người
ra! Đấy, cái chính quyền yêu quí của chúng ta như thế đấy! Mọi người đều bình đẳng
cả!
Grigori không hiểu nổi vẻ mặt sôi nổi, tràn
trề hạnh phúc, những bước chân đi lại lăng xăng bên cạnh cái bàn, và những lời
nói phấn khởi của Kotliarov. Chàng hỏi:
- Anh có gì mà sung sướng thế, Kotliarov?
- Sao lại “có gì”? - Cái cằm của Kotliarov
rung rung với vết lún sâu ở giữa. - Người ta coi mình như một con người mà mình
không cảm thấy sung sướng hay sao? Người ta bắt tay mình, như với một người
ngang hàng, mời mình ngồi...
- Trong thời gian gần đây, bọn tướng tá
cũng đã bắt đầu mặc những chiếc sơ-mi may bằng túi bột rồi đấy. - Grigori đưa cạnh
bàn tay lên vuốt gọn hàng ria, nheo mắt nói. - Mình đã trông thấy một thằng đeo
lon vẽ bằng bút chì hóa học. Chúng nó cũng chìa tay bắt tay anh em Cô-dắc.
- Bọn tướng tá làm như thế là vì bị bắt buộc,
còn đằng này là do bản chất. Có khác chứ?
- Chẳng có khác gì cả! - Grigori lắc đầu.
- Theo ý cậu thì cả chính quyền cũng như
nhau hay sao? Thế thì người ta chiến đấu cho cái gì? Cả cậu nữa, cậu cũng đã
chiến đấu cho cái gì? Thế mà cậu lại bảo “cũng như nhau”?
- Tôi đã chiến đấu cho bản thân tôi chứ
không phải cho bọn tướng tá. Thành thật mà nói thì đối với tôi, cả bên này lẫn
bên kia đều không hợp ý tôi cả.
- Vậy thì ai hợp ý cậu?
- Chẳng ai cả?
Olsanov nhổ vút một bãi nước bọt từ đầu này
phòng sang đầu kia phòng, phá lên cười đồng tình. Có lẽ cũng chẳng có ai hợp ý
gã.
- Hình như trước kia cậu không nghĩ như thế
này thì phải.
Miska đã nói câu đó với mục đích châm chọc
Grigori, nhưng trên nét mặt Grigori không tỏ ra có chút gì khó chịu trước ý nhận
xét ấy.
- Cả mình lẫn cậu, hai chúng mình đều nghĩ
khác nhau về tất cả...
Thật ra Kotliarov đã muốn tống tiễn Grigori
về rồi, để có thể kể cho Miska nghe tỉ mỉ hơn về chuyến công tác của mình và về
cuộc nói chuyện của mình với đồng chí chủ tịch, nhưng câu chuyện đã bắt đầu làm
anh sôi sục. Đầu óc anh vẫn còn giữ nguyên ấn tượng của những điều mắt thấy tai
nghe trên Quân khu, vì thế anh lao ngay vào tranh luận:
- Cậu đến đây định làm mê hoặc đầu óc chúng
mình phải không, Grigori? Ngay cậu cũng không biết cậu đang muốn gì à?
- Tôi không biết. - Grigori sẵn sàng thú nhận.
- Về chính quyền này, cậu định trách nó những
điều gì?
- Nhưng tại sao anh lại bênh vực nó hăng đến
như thế? Anh đã đỏ ra từ bao giờ vậy?
- Chúng ta sẽ không động đến vấn đề đó làm
gì cả. Hiện giờ đang như thế nào thì cứ nói chuyện với nhau như thế đã. Cậu có
hiểu không? Cậu đừng xúc phạm nhiều quá đến chính quyền vì mình là chủ tịch, vả
lại mình tranh cãi với cậu ở đây thì cũng không đúng chỗ.
- Thế thì thôi vậy. Mà cũng đã đến lúc tôi
phải về rồi. Tôi đến đây là vì chuyện dân công vận tải. Còn cái chính quyền của
anh thì mặc anh muốn thế nào thì muốn, dù sao nó cũng chỉ là một cái chính quyền
vứt đi. Anh hãy bảo thẳng cho tôi biết rồi chúng ta sẽ cắt đứt câu chuyện: nó
đem lại cho chúng ta, cho người Cô-dắc những gì?
- Những người Cô-dắc nào? Cô-dắc cũng năm bảy
hạng.
- Tất cả mọi người Cô-dắc.
- Tự do, quyền lợi... Nhưng cậu hãy hượm!
Hãy hượm đã, hình như cậu còn muốn nói gì nữa thì phải...
- Năm một nghìn chín trăm mười bảy người ta
cũng đã nói như thế rồi, bây giờ thì phải nặn ra một cái gì mới mẻ mới được! -
Grigori ngắt lời Kotliarov. - Đem lại ruộng đất à? Tự do à? Bình đẳng à? Ruộng đất
của chúng ta thì chỉ sợ không làm hết. Tự do thì không thể đòi hỏi thêm được nữa,
nếu không sẽ tha hồ giết nhau ngoài phố. Trước kia tự chúng mình bầu lấy các
ataman, nhưng bây giờ đã có quan trên phái xuống. Cái anh chàng chìa tay bắt
tay anh làm anh sướng rơn lên ấy, ai đã bầu nó ra? Đối với bà con Cô-dắc thì
cái chính quyền này sẽ không đem lại được gì ngoài sự phá sản! Chính quyền
mu-gích thì chỉ bọn mu-gích mới cần đến mà thôi. Nhưng chúng ta cũng không cần đến
bọn tướng tá làm gì. Cộng sản ư, tướng tá ư, tất cả đều cùng là một cái tròng.
- Bọn Cô-dắc có của thì không cần đến chính
quyền này, nhưng còn những người khác thì sao? Đầu óc gì mà hồ đồ! Trong thôn vẻn
vẹn có ba nhà giàu, ngoài ra toàn là dân nghèo. Còn anh em công nhân nữa, cậu bỏ
đi đâu? Không, bọn mình không thể nghĩ ngợi theo cái kiểu của cậu được! Cậu phải
bắt cái bọn giàu nhả trong cái miệng quen ăn no uống say của chúng một miếng
cho những người đang đói. Nếu không chịu cho thì bọn mình sẽ dứt thịt chúng nó
ra! Chúng nó đã hết cái thời làm chúa đất rồi! Trước kia chúng nó cướp đoạt ruộng
đất...
- Không phải là cướp đoạt, mà là chiến đấu
dành được! Có lẽ chính vì tổ tiên chúng ta đã tưới máu xuống cho nó mà chất đất
đen của chúng ta mới phì nhiêu như thế...
- Đằng nào cũng thế cả, nhưng cần phải chia
sẻ cho những người thiếu thốn. Bình đẳng là phải bình đẳng thật sự! Còn cậu thì
chỉ nói không như cái máy chạy không tải. Gió chiều nào cậu xoay chiều nấy, cứ
như cái mũi tên chỉ gió trên mái nhà. Những con người như cậu thì chỉ khuấy đục
cuộc sống!
- Thôi đi, anh đừng có cái giọng chửi mắng
người ta như thế nữa! Chỉ vì tình bạn cũ nên tôi mới đến đây nói ra những điều
đang sôi sục trong lòng. Anh bảo bình đẳng... Luận điệu ấy chỉ để bọn bolsevich
làm mồi nhử những con người tối tăm ngu dốt mà thôi. Thả ra những lời bùi tai để
người ta mắc vào như con cá đớp phải mồi ấy! Bình đẳng ở chỗ nào? Anh cứ nhìn Hồng
quân mà xem: họ vừa kéo qua thôn nhà đấy. Trung đội trưởng thì đi ủng bằng da
cơ-rô-mê, còn binh bét thì chỉ có xà cạp. Tôi đã trông thấy một tay chính ủy mặc
toàn đồ da, cả quần lẫn áo, còn người khác thì không có lấy đôi giầy da. Cái
chính quyền này vừa mới đến đây năm nay mà đã như thấy rồi đó, thử hỏi bám rễ
sâu xuống rồi thì sẽ lấy đâu ra bình đẳng? Ngoài mặt trận họ đã nói: “Tất cả
chúng ta rồi sẽ bình đẳng... Tiền lương của chỉ huy cũng như của chiến sĩ sẽ đều
như nhau!”... Không! Toàn là mồi câu tuốt! Nếu bảo địa chủ là tệ hại thì bọn hạ
tiện lên làm địa chủ sẽ còn tệ hại gấp trăm! Dù cho bọn sĩ quan xưa kia vô dụng
tồi tệ đến đâu, nhưng một thằng tốt đen mới ngoi lên làm sĩ quan chỉ biết ra lệnh
cho người ta nằm xuống và chết đi thì sẽ không thể tìm ra một cái gì tồi tệ
hơn! Nó cũng chỉ có trình độ học thức như một thằng Cô-dắc thường, trước kia chỉ
học nghịch xoắn đuôi bò, nhưng anh xem đấy, leo lên làm ông nọ bà kia là bị
ngay quyền hành làm cho mê mẩn và sẵn sàng lột da người khác ra, cốt sao ngồi vững
được trên cái ghế của mình.
- Những lời cậu nói ra là lời của một thằng
phản động! - Kotliarov không ngước mắt lên nhìn Grigori, nói giọng lạnh như tiền.
- Cậu không thể lôi mình đi theo luống cày của cậu được đâu, nhưng mình cũng
không muốn đòi hỏi quá cao ở cậu. Đã lâu mình không gặp cậu và mình nói thẳng
không cần giấu giếm làm gì là cậu đã đổi khác lắm rồi. Cậu là một kẻ thù của
chính quyền Xô-viết!
- Tôi không ngờ anh lại nói như thế... Hễ
tôỉ có những điều suy nghĩ về chính quyền thì tôi là phản động à? Là Kadet à?
Kotliarov cầm lấy túi thuốc trong tay
Olsanov, nói bằng một giọng lúc này đã ôn tồn hơn:
- Mình làm thế nào mà thuyết phục được cậu?
Những điều này con người ta dùng óc thì có thể tìm ra, dùng trái tim thì có thể
tìm ra! Mình nói năng không được rõ ràng cặn kẽ vì mình kém văn hóa, chữ nghĩa
ít quá. Nhưng có nhiều điều mình mò mẫm cũng ra...
- Thôi chấm dứt đi! - Miska tức tối kêu
lên.
Ba người cùng ra khỏi trụ sở của ban chấp
hành. Grigori chẳng nói gì cả. Kotliarov thấy mọi người đều ngậm tăm, trong
lòng hết sức nặng nề. Anh không giải thích được sự thay đổi của người khác vì
anh là một con người khác hẳn và đứng trên một nấm kurgan khác để nhìn cuộc đời.
Lúc chia tay Kotliarov nói:
- Các ý nghĩ vừa nãy cậu hãy chôn sâu trong
lòng. Nếu không mình sẽ tìm ra biện pháp đối phó với cậu, dù cậu với mình là chỗ
quen thuộc và Petro bên nhà là bố đỡ đầu của con mình! Không cần phải làm cho
tinh thần bà con Cô-dắc dao động thêm, như thế này họ cũng đủ dao động rồi. Cậu
đừng có đứng ngáng giữa đường bọn mình. Bọn mình sẽ dẫm qua cho mà xem! Thôi tạm
biệt!
Grigori ra về. Chàng có cảm giác như mình
đang bước qua một ngưỡng cửa và có những điều trước đây còn có vẻ mơ hồ bỗng
nhiên hiện ra một cách cực kỳ rõ ràng trước mắt chàng. Thật ra chàng mới chỉ
nói ra trong một phút nóng nảy những điều ùn ùn chất trong đầu óc chàng và đang
tìm lối thoát. Thêm vào đó, chàng lại đang đứng chênh vênh ở chỗ giáp ranh giữa
hai động lực đấu tranh với nhau, hai động lực mà chàng phủ nhận cả hai, vì thế
trong lòng chàng đã nảy ra một cảm giác bực bội nhức nhối, không lúc nào nguôi.
Miska và Kotliarov cùng đi với nhau.
Kotliarov lại bắt đầu kể về cuộc gặp gỡ với đồng chí chủ tịch Quân khu, nhưng
anh vừa nói thì cảm thấy ngay rằng câu chuyện đã mất hết màu sắc và không còn ý
nghĩa gì nữa. Anh định lấy lại cái tinh thần phấn khởi lúc nãy mà không được: một
cái gì đó đang đứng ngáng ngay trước mặt anh, trở ngại không cho anh sống một
cách vui vẻ, không cho anh thở thoải mái bầu không khí lạnh giá, nhạt thếch và
nhẹ lâng nầy. Vật trở ngại đó là Grigori, là câu chuyện vừa nói với chàng. Nhớ
lại chuyện đó, anh nói bằng một giọng đầy căm hờn:
- Trong cuộc đấu tranh, những đứa như thằng
Griska chỉ làm vướng chân. Thằng khốn nạn! Nó không muốn giạt vào bờ mà cứ bập
bềnh như đống cứt bò giữa hố nước trên mặt băng. Nó mà còn vác mặt đến lần nữa
thì mình sẽ tống cổ đi! Còn nếu nó mở miệng tuyên truyền thì chúng ta sẽ kiếm
ra cho nó một cái xà-lim... Còn cậu Miska, thế nào? Công việc ra sao?
Miska chỉ vặc một tiếng thay cho câu trả lời,
bụng dạ còn đang bận với một việc khác.
Hai người đi hết một đoạn phố. Miska quay mặt
nhìn Kotliarov, một nụ cười gượng gạo thoáng trên cặp môi mọng như môi con gái:
- Anh Kotliarov ạ, chính trị thật là một của
độc địa, mẹ nó chứ! Nói gì thì nói, chứ động đến nó là máu lại sục lên ngay. Đấy,
vừa bắt đầu nói chuyện với thằng Griska... mà nó với tôi thì như cây cùng gốc,
nó với tôi cùng học một trường, cùng đi tán gái... cứ như anh em ruột... Thế mà
nó vừa mở miệng là tôi đã thấy tức tối, trong ngực cứ như có cả một quả dưa hấu
mỗi lúc một nở to ra. Tôi cứ run bắn người lên! Có cảm giác như nó đến lấy mất
cái gì quí nhất của mình. Quá là đến nhà mình mà cướp phá! Nói chuyện như thế
này thì có thể đi đến đâm chết nhau được đấy. Trong lúc này, trong cuộc chiến
tranh này, sẽ không có thông gia, không có anh em gì cả. Nó đã lộ rõ chân tướng
như thế thì được rồi! - Miska không ghìm nổi cơn tức giận, giọng run lên. - Nó
phỗng tay trên mất của tôi một con bé, tôi cũng không thấy tức bằng những lời lẽ
như thế. Tôi điên lên rồi đây!
------------
Còn tiếp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét