Sông Đông Êm Đềm
Tác giả: Mikhail Sholokhov
Dịch giả: Nguyễn Thụy Ứng
Nhà Xuất Bản Văn Học - 2005 (xuất bản lần
thứ 6)
Phần IV
7
Với hai bàn tay nhỏ ngăm ngăm, đầy những sợi
lông lơ thơ bóng nhoáng, lão Sergey Platonovich Mokhov cố mò mẫm ba bề bốn bên
xem cuộc đời lão sẽ ra sao. Có lúc cuộc sống đã làm vừa lòng lão, nhưng có lúc
nó lại vít nặng như tảng đá buộc vào cổ người chết đuối. Trong cuộc đời của
lão, Sergey Plantonovich đã được nếm đủ mùi và đã trải qua lắm cuộc tang
thương. Trước đây đã lâu, hồi còn làm cái nghề đầu cơ ngũ cốc, có lần lão đã
mua được thóc của bà con Cô-dắc với giá rẻ mạt, nhưng sau lại phải chở ra ngoài
thôn đổ xuống đoạn bờ sông Durnoi Yar bốn nghìn pút lúa mì bị cháy.
Lão cũng còn nhớ cái đêm mùa thu năm 1905,
có một kẻ nào đó trong thôn nã vào lão một phát đạn ghém. Lão Mokhov đã làm
giàu rồi lại khánh kiệt gia sản, nhưng cuối cùng vẫn vơ vét được sáu vạn rúp, gửi
cả vào nhà băng Volgo-Kamsky. Nhờ cái tài đánh hơi rất nhậy, lão cảm thấy rằng
đang sắp có một sự rung chuyển kinh thiên động địa, không thể nào tránh khỏi.
Lão ngồi chờ những ngày đen tối và lão đã không lầm lẫn: tháng Giêng năm một
nghìn chín trăm mười bảy, gã giáo viên Balanda đang chết dần chết mòn vì bệnh
lao đã tới than vãn với lão:
- Cách mạng đã ập đến cửa rồi mà ông xem,
tôi lại sắp sửa toi mạng vì cái bệnh cực kỳ ngu xuẩn, cái bệnh đa sầu đa cảm
cùng cực này. Thật đáng giận, vì như thế là tôi sẽ không được chính mắt nhìn thấy
họ moi hết tài sản vốn liếng của ông và lôi cổ ông ra khỏi nơi giường êm đệm ấm
này như thế nào nữa rồi.
- Thế thì có gì đáng giận?
- Còn sao nữa? Ông cũng biết đấy, được nhìn
thấy tất cả biến thành tro bụi thì dù sao cũng là chuyện thú vị.
- Thôi đi, anh bạn thân mến ạ! Anh chết hôm
nay, rồi mai mới đến lượt tôi! - Sergey Platonovich nói. Lão đã điên tiết lắm rồi
nhưng vẫn cố không để lộ ra nét mặt.
Đến tháng Giêng thì trong các thôn trấn đã
bắt đầu nghe thấy tiếng vang của những lời xì xào bàn tán ở thủ đô về Rasputin
[Rasputin
(1871- 1915) Cố đạo trong cung Nicolai đệ nhị, có uy tín rất lớn đối với vua
Nga và hoàng hậu, can thiệp nhiều vào các công việc trong nước, cả bên đạo lẫn
bên đời. Thật ra chỉ là một kẻ đầu cơ chính trị, xuất thân làm nghề ăn cắp ngựa.
Nổi tiếng là dâm loạn và ngu dốt. Ngày 31-12-1916 bị một nhóm quí tộc Nga giết
chết] và họ hàng nhà vua, rồi đến đầu tháng Ba, cái tin chế độ
chuyên chế bị lật đổ bất thần chụp lên đầu Xéc gây Platonovich như một cái lưới
bẫy vịt trời. Trước cái tin về cuộc đảo lộn ấy, dân Cô-dắc có thái độ vừa lo lắng
rụt rè vừa chờ đợi. Hôm ấy các bô lão và cả những gã Cô-dắc ít tuổi hơn tới xúm
đông xúm đỏ đến tối trước cửa hiệu Mokhov cửa đóng im ỉm. Tên ataman thôn
Kiriutka Sondatov (lên thay tên Manytkov đã chết trận) mặt mày ủ dột, hầu như
không tham dự gì vào những cuộc tranh cãi diễn ra sôi nổi bên cạnh cửa hàng. Hắn
là một gã Cô-dắc to lớn, có bộ ria đỏ như râu ngô, mắt hơi lác. Thỉnh thoảng hắn
lại hiếng hiếng mắt, nhìn khắp mặt bọn Cô-dắc và kêu lên bằng một giọng đầy vẻ
hoang mang:
- Chúng nó làm cho mọi việc đều rối như
bòng bong rồi! Trời ơi là trời! Bây giờ thì còn biết làm ăn sinh sống thế nào
đây?
Sergey Platonovich đứng trong cửa sổ nhìn
ra thấy có đám người đứng túm tụm trước cửa hiệu, bèn quyết định bước ra chuyện
trò vài câu với các cụ già. Lão khoác chiếc áo lông gấu chuột vào rồi chống cái
gậy màu nâu nạm đơn giản mấy chữ đầu tên bằng bạc, đi ra khoảng thềm trước nhà.
Những tiếng nhao nhao từ ngoài cửa hiệu vang vào.
- Này, ông Platonyk ạ, ông là người chữ
nghĩa còn chúng tôi thì tối tăm dốt nát, ông thử bảo cho chúng tôi biết tình
hình bây giờ như thế nào và sau này sẽ ra sao đây? - Matvey Casulin hỏi với một
nụ cười đầy vẻ khiếp hãi, vô số vết nhăn chéo tụ lại quanh cái mũi lạnh cóng của
lão.
Khi Sergey Platonovich cúi chào, các cụ lễ
phép ngả mũ tránh ra nhường lối cho lão bước vào trong đám.
- Chúng ta sẽ sống không có vua... - Sergey
Platonovich ngập ngừng một lát rồi trả lời.
Các cụ già nhao nhao cùng nói:
- Không có vua làm sao được?
- Ông cha cũng như tổ tiên chúng ta đều sống
có vua, chẳng nhẽ từ nay không cần có vua nữa hay sao?
- Lấy béng mất cái đầu đi rồi, còn độc hai
cẳng thì sống làm sao được?
- Thế chính quyền nào sẽ lên thay?
- Ông đừng có ngại, ông Platonyk ạ! Thấy
như thế nào cứ nói tọac móng heo với chúng tôi... Việc gì mà ông phải sợ?
- Có lẽ chính lão cũng chẳng biết cóc gì
đâu. - Lão Apdeit “Vua nói phét” mỉm cười, làm hai cái lúm đồng tiền trên cặp
má hồng hào càng lún sâu thêm.
Sergey Platonovich đờ đẫn dán mắt xuống đôi
ủng cũ bằng cao su của lão, nói rặn ra từng tiếng coi bộ rất là đau khổ.
- Quyền cai trị sẽ thuộc về Duma quốc gia.
Chúng ta sẽ thành lập một nước cộng hòa.
- Chúng nó làm lung tung beng cả rồi, mẹ
chúng nó chứ.
- Hồi còn mồ ma đức vua Alexandr đệ nhị,
chúng tôi vào phục vụ trong quân ngũ... - Lão Apdeit vừa mở miệng thì lão già
Bogaturev đã nghiêm khắc ngắt lời lão:
- Nghe mãi rồi! Bây giờ không phải là lúc
nói chuyện ấy nữa.
- Như thế là bà con Cô-dắc sẽ đi đến chỗ mạt
vận hay sao?
- Trong lúc chúng ta đứng vô công rồi nghề ở
đây thì ngay giờ phút này quân Đức đã tiến tới Saint Peterburg rồi.
- Đã nói bình đẳng thì tức là muốn chúng ta
cá mè một lứa với bọn mu-gích hay sao?
- Cẩn thận đấy chưa biết chừng chúng nó sẽ
tính đến ruộng đất của chúng ta cho mà xem...
Sergey Platonovich gắng gượng mỉm cười, lão
đưa mắt nhìn những khuôn mặt đầy ưu phiền của các cụ già, trong lòng bỗng cảm
thấy bực bội, khó chịu. Vẫn với cái cử chỉ quen thuộc từ xưa, lão lách bộ râu
màu hạt dẻ ra làm hai, rồi nói bằng một giọng không hiểu tức tối với ai:
- Đấy thưa các cụ bô lão, nước Nga đã bị
đưa đến nông nỗi như thế này rồi đấy. Họ coi các cụ cùng một giuộc với bọn
mu-gích, họ tước mất của các cụ các quyền lợi mà riêng các cụ được hưởng, mà sẽ
còn nhắc lại các thù cũ oán xưa nữa là khác. Đã đến thời kỳ sống khổ sống nhục
rồi đây... Nhưng tất cả còn tùy theo chính quyền sẽ rơi vào tay ai, nếu không
chúng ta sẽ bị đưa đến chỗ chết không kịp ngáp mất thôi.
- Chúng ta còn sống thì còn được thấy tình
hình ra sao! - Lão Bogaturev lắc lắc đầu rồi cau hai hàng lông mày rậm rì nhìn
Sergey Platonovich, ánh mắt đầy vẻ nghi ngờ. - Ông Platonyk ạ, ông nói như thế
là dựa theo quyền lợi của ông, chứ chúng tôi thì biết đâu chẳng nhờ thế mà được
nhẹ xác đôi chút?
- Thế các cụ có gì được chuyện này làm cho
nhẹ nhàng hơn nào? - Sergey Platonovich hỏi vặn.
- Rất có thể là chính quyền mới sẽ chấm dứt
được chiến tranh...
- Có thể như thế được không? Thế nào?
Sergey Platonovich khoát tay một cái rồi chập
chững bước về phía cái thềm nhà mầu xanh da trời trang trí rất sang của lão,
dáng đi nom già hẳn đi. Lão vừa đi, vừa nghĩ tản mạn về đủ mọi chuyện: tiền
nong, nhà máy xay, công việc buôn bán ngày càng xuống dốc, và lão bỗng nhớ ra rằng
Lida hiện nay đang ở Moskva còn thằng Vladimir thì chẳng bao lâu nữa sẽ ở
Novocherkask về nhà. Nỗi lo lắng day dứt về con cái cũng không xua nổi các ý
nghĩ không đầu không đũa rối bời trong đầu óc. Lão cứ thế lê chân về tới thềm
nhà. Lão cảm thấy rằng chỉ trong một ngày hôm nay mà cuộc đời lão bỗng nhiên tối
sầm hẳn lại, và ngay bản thân lão cũng tựa như bạc mầu đi trong lòng vì những
suy tư nhức nhối. Lão bỗng cảm thấy trong miệng chua loét như có vị rỉ sắt,
trào cả nước miếng ra. Sergey Platonovich quay lại nhìn các cụ già vẫn còn đứng
trước cửa hiệu, nhổ toẹt một bãi qua hàng lan can trạm trổ trên thềm, lệt sệt
bước qua sân thượng vào trong nhà. Mụ Anna Ivanovna chờ chồng trong phòng ăn. Mụ
đưa cặp mắt không có mầu sắc thờ ơ nhìn qua mặt chồng một cái như thường ngày rồi
hỏi:
- Ông ăn qua chút gì trước khi dùng trà chứ?
- Không, không cần! Bây giờ thì cần ăn với
uống cái gì? - Sergey Platonovich xua tay ra vẻ ghê tởm.
Trong khi cởi áo ngoài, lão vẫn còn cảm thấy
cái mùi rỉ chua loét trong miệng và cái trống rỗng chán ngán trong đầu óc.
- Có thư của con Lida đấy!
Mụ Anna Ivanovna lật đật vào phòng ngủ
(ngay từ khi mới về nhà chồng, mụ đã bị ngay một khối công việc nội trợ rất lớn
đè nặng lên mình, nên đã bắt đầu đi lật đật như thế này rồi). Mụ đem ra một chiếc
phong bì đã mở.
“Con bé này đầu óc rỗng tuếch và xem ra chẳng
có gì thông minh đâu” - Sergey Platonovich nhăn mũi vì mùi nước hoa bốc lên từ
chiếc phong bì dầy và đây là lần đầu tiên lão có ý nghĩ như thế về con gái lão.
Lão đọc qua bức thư một cách lơ đãng - và không hiểu sao đọc đến mấy chữ “trạng
huống” thì lão dừng lại, ngẫm nghĩ rất lâu cố tìm ra cái ý nghĩa mà lão còn
chưa hiểu trong đó. Cuối bức thư Lida xin cha gửi tiền cho mình. Trong khi
Sergey Platonovich đọc nốt những dòng cuối cùng, đầu óc lão vẫn tràn ngập một cảm
giác trống rỗng và nhức nhối. Bỗng nhiên lão chỉ muốn âm thầm khóc một mình.
Trong giây phút này cuộc sống hiện ra rõ mồn một trước mắt lão, với cái nội
dung càng trống rỗng hơn của nó.
“Nó thật là xa lạ đối với mình. - Lão nghĩ
về con gái - Mà cả mình cũng xa lạ đối với nó. Nó chỉ có tình cảm bố con khi
nào cần tiền mà thôi... Thật là một đứa con gái bẩn thỉu, nhân tình nhân ngãi
lung tung... nhưng hồi nó còn nhỏ, tóc nó vàng, nó đáng yêu đến thế? Lạy chúa
tôi? Sao cái gì cũng biến đổi ghê thế? Mình thật là một thằng ngu xuẩn cho đến
già, mình cứ tin vào một cái gì tốt đẹp trong cuộc sống tương lai, nhưng thật
ra mình trơ trọi chẳng khác gì tòa nhà thờ giữa ngã ba đường... Mình đã làm giầu
một cách bẩn thỉu - nhưng của đáng tội, sạch sẽ thì làm giàu thế nào được? Mình
đã dối trá lừa bịp, đã bóp mồm bóp miệng, thế mà bây giờ đùng một cái nổ ra
cách mạng, thế là ngày mai bọn con đòi đầy tớ nhà mình sẽ có thể tống cổ mình
ra khỏi cửa... Tất cả đều lộn tùng phèo mẹ nó lên cả! Thế còn hai đứa chúng nó?
Thằng Vladimir thì ngớ nga ngớ ngẩn... nhưng dù sao nó cũng có thể có tích sự
gì! Đằng nào cũng đến thế thôi, muốn ra sao thì ra...”.
Không hiểu do những dây mơ rễ má lung tung
như thế nào mà bỗng nhiên lão nhớ lại một chuyện xảy ra ở nhà máy xay từ ngày xửa
ngày xưa: một gã Cô-dắc đánh xe đến xay thóc, thấy mức hao bị tính quá cao bèn
làm rầm lên và không chịu trả tiền. Lúc ấy, lão, chính lão Mokhov này đang ở
trong phòng máy. Lão nghe thấy những tiếng ầm ĩ bên ngoài bèn ra hỏi rõ đầu
đuôi, rồi ra lệnh cho gã đứng cân và bọn thợ xay không trao trả số bột đã xay.
Gã Cô-dắc loắt choắt, xấu xí kia nắm lấy cái tai của túi bột cố lôi đi còn gã
thợ xay lực lưỡng, ngực to bè bè tên là Zava thì lôi lại. Lúc ấy gã Cô-dắc cố đẩy
gã thợ xay một cái. Gã kia quay luôn lại quai chéo gã Cô-dắc một quả vào thái
dương, nắm đấm vừa to vừa chắc. Gã Cô-dắc nhỏ bé ngã dúi xuống rồi lại lảo đảo
đứng dậy, thái dương bên trái bị toạc một miếng, máu chảy ròng ròng. Rồi bỗng
nhiên gã đi đến trước mặt Sergey Platonovich, cố tự chủ cho khỏi quát to lên:
và khẽ nói qua một tiếng thở dài:
- Bột đấy! Cướp lấy mà hốc hết đi! - Nói
xong gã bỏ đi, hai vai run run.
Sergey Platonovich nhớ lại hình như vô
duyên vô cớ câu chuyện ấy cùng hậu quả của nó: mụ vợ của gã Cô-dắc sau đó có đến
xin trả lại chỗ bột. Mụ cố hết sức nuốt nước mắt, nói với những người đến xay bột,
để họ đồng tình với mình:
- Thế này thì còn trời đất nào nữa, hả các
bà con nhân hậu? Còn ra luật vua phép nước gì nữa? Trả lại bột cho tôi!
- Này nhà bác kia, không hồn xéo đằng nào
thì xéo, kẻo tôi vặt hết tóc bây giờ! - Gã Zava vừa cười vừa nói.
Anh chàng thợ cân tên là “Bồi” hom hem, lẻo
khoẻo y như gã Cô-dắc kia, đã xông tới đánh nhau với Zava. Nhìn sự việc xảy ra
như thế thật đáng bực mình. Sau khi bị Zava nện cho một trận nhừ tử, “Bồi” đã đến
đòi thanh toán tiền công. Tất cả những chuyện ấy đã hiện lại loang loáng trong
óc Sergey Platonovich lúc lão cuộn tròn bức thư đã đọc xong, mắt đăm đăm về
phía trước mà chẳng nhìn thấy gì cả.
Ngày hôm ấy đã để lại cho Sergey
Platonovich một nỗi đau đớn nhức nhối luôn luôn làm tình làm tội lão. Đến đêm,
lão trằn trọc mãi mà không sao ngủ được, người như bị đè bẹp dưới những ý nghĩ
mung lung chẳng có mạch lạc gì cả và những niềm hy vọng mỏng manh. Mãi đến nửa
đêm lão mới chợp được mắt và sáng hôm sau, khi được tin Evgeni Litnhitki vừa từ
mặt trận về Yagonoie với bố, lão bèn quyết định tạt qua bên ấy để dò xem tình
hình thực tế ra sao, cố tẩy cho hết các dự cảm khủng khiếp lắng đọng trong tâm
hồn lão như chất thuốc đắng. Emelian vừa hút cái tẩu vừa thắng con ngựa nhỏ
nhưng kéo rất khỏe vào chiếc xe trượt tuyết kiểu thành thị, đưa chủ đi
Yagonoie.
Mặt trời chín nẫu bên trên thôn xóm như một
quả mơ mầu da cam. Những đám mây bên dưới bốc hơi, tan rữa dần. Không khí đại
hàn rét thấu xương nặc mùi hoa quả mọng nước. Lớp băng mỏng trên mặt đường vỡ
ràn rạt dưới vó ngựa. Hơi con ngựa thở ra bị gió tạt ngay từ hai lỗ mũi về phía
sau, bám lại trên bờm nó như sương muối. Xe chạy nhanh, trời lại lạnh, làm cho
Sergey Platonovich cảm thấy trong lòng bớt xao xuyến. Lão lắc lư ngủ gà ngủ gật,
lưng cọ đi cọ lại trên cái ghế trải đệm. Trong khi đó một đám Cô-dắc mặc áo
lông đứng đen ngòm trên bãi thôn. Bọn đàn bà khép tà những chiếc áo lông kiểu
sông Đông viền lông rái cá nâu, đứng túm tụm với nhau như đàn cừu.
Gã giáo viên Balanda đứng giữa đám người, một
chiếc khăn che cặp môi xám ngoét trên cái khuyết của chiếc áo lông ngắn có đính
một dải đỏ. Gã nói sôi nổi, hai con mắt long lanh.
- Bà con thấy đấy, thế là chấm dứt được cái
chính thể chuyên chế chết tiệt ấy rồi! Bây giờ thì con em bà con không còn bị
chúng nó sai mang roi đi trấn áp công nhân nữa, bà con không còn phải đi phục dịch
nhục nhã cho cái thằng Nga hoàng hút máu ấy nữa. Quốc hội Lập hiến sẽ làm chủ
nước Nga mới, một nước Nga tự do. Quốc hội Lập hiến sẽ có thể xây dựng một cuộc
sống mới, có thể nói là một cuộc sống sán lạn!
Mụ nhân tình ăn ở với gã đứng sau lưng kéo
gấu cái áo lông ngắn của gã, khẽ van:
- Thôi đi anh Michia! Anh không nhớ là làm
như thế này có hại cho anh à, thôi đừng nói nữa! Lại đến ho ra máu mất thôi...
anh Michia!
Những người Cô-dắc đứng nghe Balanda nói rồi
bối rối cúi gầm mặt xuống, họ húng hắng ho, cố giấu nét cười. Nhưng người ta đã
không để cho gã giáo viên nói hết lời. Trong mấy hàng đầu có một giọng trầm trầm
nói vẻ thương hại:
- Chưa biết chừng cuộc đời rồi cũng sáng sủa
thật đấy, nhưng anh bạn thân mến ạ, anh sẽ không được sống tới ngày ấy đâu.
Thôi tốt nhất hãy về nhà đi kẻo ngoài này lạnh lắm...
Balanda lắp bắp nói không hết câu rồi rời
khỏi đám đông, mặt mày ủ rũ.
Sergey Platonovich đến Yagonoie thì đã giữa
trưa. Emelian nắm dây hàm thiếc, dắt con ngựa ra chỗ những cái máng ăn đan bằng
cành cây ở gần tàu ngựa, và trong khi chủ hắn xuống xe, lật tà áo lông móc ra một
chiếc khăn tay, hắn đã kịp tháo xong đồ thắng cho con ngựa, đắp lên lưng nó cái
áo. Một con chó săn rất cao lông trắng đốm nâu thấy có người lạ bèn duỗi những
cái chân gân guốc dài nghêu, ngáp dài đứng dậy, ra đón Sergey Platonovich ở
ngoài thềm.
Những con chó khác đang nằm nối đuôi nhau
thành một chuỗi đen sì ở bên thềm, cũng lười nhác bắt chước con chó kia đứng dậy.
“Mẹ khỉ, đâu ra mà lắm thế này!” - Sergey
Platonovich sợ hãi đưa mắt nhìn quanh, chân cứ giật lùi trên những bậc thềm.
Phòng ngoài khô ráo và sáng sủa nhưng nặc
mùi chó và mùi dấm chua loét. Bên trên một cái rương lớn, có đóng một cái mắc
áo bằng sừng hươu với những cái gạc vươn ra rất rộng, trên mắc áo treo một chiếc
mũ sĩ quan lông cừu non, một chiếc mũ có tai dài, dây ngù bạc và chiếc áo
choàng dạ kiểu Kavkaz. Sergey Platonovich đưa mắt nhìn về phía ấy, bất giác có
cảm tưởng như một người đen sì, mình đầy lông lá, đang đứng trên chiếc rương,
và nhún vai như thắc mắc điều gì. Từ căn phòng bên bước ra một người đàn bà mắt
đen thân hình đầy đặn. Người ấy chăm chú nhìn Sergey Platonovich cởi áo ngoài
và cất tiếng hỏi, song những nét nghiêm trang trên bộ mặt ngăm ngăm rất đẹp
không có chút gì thay đổi:
- Ông đến gặp cụ Nicolai Alexeevich phải
không? Tôi sẽ vào trình cụ lớn ngay.
Người đàn bà bước vào phòng khách mà không
gõ cửa, vào xong khép chặt cánh cửa sau lưng. Nhìn người đàn bà mắt đen đẫy đà
và xinh đẹp, Sergey Platonovich mãi mới nhận ra Acxinhia nhà Astakhov. Còn nàng
thì vừa trông thấy lão đã nhận ra ngay, rồi mím chặt cặp môi chín mọng như quả
anh đào, bước vào nhà trong, người ưỡn thẳng nom rất thiếu tự nhiên, hai khuỷu
tay trần trắng bệch hơi đưa ra đưa vào. Một phút sau chính lão già Litnhitki bước
ra theo Acxinhia. Lão mỉm cười với một vẻ hồ hởi không vồ vập lắm và nói trầm
trầm, giọng kẻ cả:
- À! Nhà thương gia. Ngọn gió nào đưa ông tới
đây thế này? Xin mời... - Lão đứng tránh sang bên, khoát tay mời khách vào
phòng khách.
Với cái vẻ cung kính mà lão đã quen phơi
bày mỗi khi đứng trước một nhân vật quyền thế. Sergey Platonovich cúi rạp mình
chào rồi bước vào phòng khách. Evgeni Nicolaevich nheo hai con mắt sau cái kính
kẹp mũi, ra đón lão:
- Ông đến chơi thế này thật tốt quá, ông
Sergey Platonovich yêu quý! Xin chào ông. Nhưng tại sao hình như ông già đi như
thế này? Hả?
- Thôi đi, thưa ngài Evgeni Nicolaevich.
Tôi còn đang muốn sống lâu hơn cả ngài nữa đấy. Mà tình hình của ngài thì như
thế nào? Ngài vẫn nguyên vẹn không sứt mẻ gì chứ?
Evgeni cười nhe mấy cái răng bịt vành vàng
rồi khoác tay khách kéo đến chiếc ghế tựa. Hai người ngồi bên chiếc bàn nhỏ,
trao đổi với nhau những câu chẳng có ý nghĩa gì cả và chỉ cố tìm ra trên mặt
nhau những nét biến đổi từ sau cuộc gặp gỡ lần trước. Lão địa chủ bảo người nhà
pha trà đãi khách rồi cũng bước vào, cái tẩu cong to kếch xù cắn giữa hai hàm
răng bốc khói mù mịt. Lão đứng lại bên chiếc ghế bành. Sergey Platonovich ngồi,
đặt một bàn tay già nua xương xẩu, rất dài lên bàn và hỏi:
- Trong thôn ông tình hình như thế nào? Ông
đã được nghe... tin mừng chưa?
Sergey Platonovich đưa mắt từ dưới lên nhìn
những vết nhăn nheo nhợt trên cổ và trên cái cằm cạo nhẵn nhụi của viên tướng rồi
thở dài:
- Chưa nghe thấy sao được!
- Tình hình chuyển biến tới bước này cũng
là do một sự tiền định nghiệp báo thế nào ấy... - Viên tướng nuốt một hơi khói,
chỗ lộ hầu rung rung. - Hồi chiến tranh mới bùng nổ tôi đã dự cảm thấy chuyện
này rồi. Bây giờ tôi lại nhớ tới Merekovsky [Merekovsky (1865 - 1941) nhà văn Nga, tác
giả của nhiều tiểu sử nhân vật nổi tiếng và nhiều tiểu thuyết lịch sử, sau Cách
mạng tháng Mười bỏ trốn sang Paris, hoạt động chống chính quyền Xô-viết]
con còn nhớ không, Evgeni? Cuốn “Petro và Aleksey” ấy mà [Aleksey Petrovich (1690 - 1718) con cả của
hoàng đế Petro đệ nhất, chống lại các chính sách cải cách của bổ, cùng với bọn
phản nghịch bên trong và bọn can thiệp bên ngoài âm mưu làm loạn, bị bố ra lệnh
truất ngôi đóng cung rồi đem xử tử]. Trong đó, sau khi bị tra tấn,
đông cung thái tử Aleksey đã nói với bố: “Máu của tôi rồi sẽ chảy xuống đầu con
cháu của cha...”.
- Ở chỗ chúng tôi chẳng được biết điều gì
rành rọt. - Sergey Platonovich nói giọng xúc động, lão ngọ nguậy trên chiếc ghế
bành, châm thuốc hút rồi nói tiếp. - Đã tuần nay chẳng nhận được tờ báo nào.
Toàn những tin đồn hết sức hoang đường, cả một tinh thần hoang mang ngỡ ngàng.
Đúng là tai vạ đến nơi rồi! Tôi vừa nghe tin ngài Evgeni Nicolaievich về nghỉ
phép là lập tức quyết định đến hầu cụ lớn để hỏi xem ngoài ấy hiện nay tình
hình ra sao và sau này sẽ có những chuyện gì xảy ra.
Evgeni bắt đầu kể, nụ cười đã biến mất trên
bộ mặt trắng bệch cạo nhẵn nhụi của hắn.
- Những biến cố thật là khủng khiếp... Binh
sĩ đúng là đã hoàn toàn mất tinh thần, chúng không muốn chiến đấu nữa vì mệt mỏi.
Nếu nói hai tiếng “binh sĩ” theo nghĩa mà chúng ta đã quen hiểu thì thật ra năm
nay chúng ta đã không còn một tên binh sĩ nào nữa rồi. Binh sĩ đã biến thành những
bầy tội phạm, man rợ, không còn có kỷ luật nào kiềm chế được nữa. Nhưng cha tôi
đây chẳng hạn... cha tôi không thể nào hình dung được tình hình như thế nào
đâu. Cha tôi không thể tưởng tượng được quân đội ta đã tan rã tới mức độ như thế
nào. Tự ý bỏ vị trí chiến đấu, cướp của, giết dân chúng, giết sĩ quan... Hiện
nay không chấp hành mệnh lệnh chiến đấu là điều rất thông thường.
- Con cá nó thối từ trên đầu, - lão già
Litnhitki thở ra một câu cùng với một hơi thuốc.
- Con thì không nói thế đâu, - Evgeni cau
mày, hai bên thái dương đầy những sợi gân giật giật trong một cơn thần kinh. -
Con thì không nói như thế... Bị bọn Bolsevich làm tan rã, quân đội ta đã thối từ
dưới thối lên. Ngay các đơn vị Cô-dắc, nhất là các phân đơn vị đóng gần sát bộ
binh, càng không vững vàng về tinh thần. Chúng mệt mỏi không tả được và chỉ
khao khát được về nhà... Trong khi đó bọn Bolsevich...
- Thế chúng nó muốn gì? - Sergey
Platonovich không nhịn được nữa.
- Ồ, - Evgeni cười nhạt. - Chúng nó muốn...
điều chúng nó muốn thì cả vi trùng dịch tả cũng không tai hại bằng! Tai hại ở
chỗ nó rất dễ nhiễm vào người và ăn sâu vào các đám quần chúng binh sĩ. Tôi nói
đây là về mặt tư tưởng. Trong chuyện này thì dùng đến phương pháp cách ly nào
cũng không có tác dụng gì cả. Tất nhiên bọn Bolsevich cũng có những đứa có tài,
tôi đã từng được tiếp xúc với những thằng như thế, chúng nó đúng là những thằng
cuồng tín, nhưng tuyệt đại đa số là những thằng bê tha bạt mạng, vô đạo đức. Bọn
chúng nó thì chẳng nghĩ gì tới nội dung của học thuyết Bolsevich mà chỉ muốn kiếm
cơ hội cướp bóc, chuồn khỏi mặt trận. Trước hết chúng nó muốn cướp chính quyền
vào tay chúng nó, chấm dứt cái mà chúng nó gọi là “chiến tranh đế quốc” bằng bất
cứ điều kiện nào, dù bằng con đường ký hòa ước riêng, rồi trao ruộng đất cho
dân cày, nhà máy cho thợ thuyền. Tất nhiên những điều đó thì vừa không tưởng vừa
ngu xuẩn, nhưng chính nhờ những chuyện ấu trĩ như thế mà chúng nó chiếm được cảm
tình của lính tráng.
Evgeni vừa nói vừa xoay xoay trong năm đầu
ngón tay cái “bót” bằng ngà voi và cố giữ không để lộ nỗi tức tối nấu nung
trong lòng. Sergey Platonovich ngả hẳn người về phía trước lắng nghe như sắp sửa
nhảy chồm lên. Lão già Litnhiki nhai nhai chòm ria trắng xanh, loạt soạt chiếc
áo choàng lông đen lồm xồm, đi đi lại lại trong phòng.
Evgeni kể lại chuyện ngay trước cuộc chính
biến, hắn đã bắt buộc phải chạy khỏi trung đoàn vì sợ bọn Cô-dắc trả thù, về những
sự kiện xảy ra ở Petrograd mà hắn đã được chứng kiến.
Câu chuyện lắng đi một phút. Lão già
Litnhitki nhìn thẳng vào chỗ tinh mũi của Sergey Platonovich và hỏi:
- Thế nào, ông có mua con ngựa xám không?
Mùa thu qua ông đã xem nó rồi đấy, con của con “Boiarunhia” ấy mà.
- Bây giờ thì còn bụng dạ nào mà nghĩ tới
việc ấy nữa, bẩm cụ lớn Nicolai Alexeevich? - lão Mokhov nhăn nhó mặt mày nom đến
là thảm hại và vung tay một cách tuyệt vọng.
Trong khi đó, dưới nhà đầy tớ, Emelian đã
sưởi ấm, đang ngồi uống trà và lau mồ hôi trên má hây hây như củ cải đường bằng
một chiếc khăn tay đỏ, kể những chuyện mới xảy ra trong thôn. Acxinhia cuốn
quanh mình một chiếc khăn len lồm xồm, đứng tì ngực vào lưng giường trạm trổ.
- Có lẽ nhà tôi đổ dụi mất rồi còn gì? -
Nàng hỏi.
- Làm gì đến nỗi đổ dụi, vẫn còn vững chán!
Có ai động gì đến nó đâu! - Emelian trả lời tách bạch từng tiếng một cách rất vất
vả.
- Nhà láng giềng chúng tôi, nhà Melekhov ấy,
không hiểu họ làm ăn sinh sống ra sao?
- Họ sinh sống cũng bình thường thôi.
- Petro không về nghỉ phép à?
- Hình như chưa về thì phải.
- Thế còn Grigori? Griska nhà bên ấy ra
sao?
- Sau lễ Nô-en, thằng Griska có về. Năm nay
vợ nó đẻ sinh đôi... mà Grisaka thì... bị thương, nên được về.
- Bị thương hả bác?
- Chứ còn sao nữa? Nó bị thương ở tay. Khắp
người rách nát như con chó dái sau trận xâu xé! Thật khó biết trên người nó bây
giờ huân chương hay những vết đâm chém nhiều hơn.
- Thế anh ta nom người ra sao, Griska ấy
mà? - Acxinhia cố nén một cơn nghẹn khổ trong họng, hỏi xong húng hắng ho để giọng
đỡ thất thanh.
- Vẫn thế thôi. Mũi thì quặp, mặt mũi thì
đen sì. Thổ Nhĩ Kỳ vẫn hoàn Thổ Nhĩ Kỳ, đáng như thế nào thì đúng là như thế.
- Tôi có hỏi như thế đâu... Anh ấy có già
đi hay không?
- Dịch tả dịch hạch nào biết được nó: có lẽ
cũng già đi chút ít. Vợ nó đẻ sinh đôi, thế thì nó cũng chẳng già đi nhiều lắm
đâu.
- Ở đây lạnh quá... - Acxinhia run run hai
vai, nói xong bỏ ra ngoài.
Emelian rót tách trà thứ tám đưa mắt nhìn
Acxinhia, rồi nói dấm dẳn từng tiếng, giọng chập chững như bước chân người mù:
- Đồ bẩn thỉu đê tiện, đồ thối thây, đốn mạt
như thế là cùng. Hồi còn đi đôi ủng thô chạy khắp thôn đã lâu la gì đâu thế mà
nay đã thích nói chữ rồi. “Buốt” thì bảo là “lạnh”. Những con đàn bà như thế
này chỉ gây tai họa. Những của thối thây ấy tôi thì... Cái loài rắn độc! Cũng
ra cái điều... “ở đây lạnh quá”... Khắm quá nước mũi ngựa! Xì!
Hắn tức quá, chưa uống hết tách trà thứ tám
đã đứng dậy, làm dấu phép đàng hoàng, nhìn quanh rồi vừa bước ra ngoài, vừa cố
ý quệt ủng làm bẩn cái mặt sàn sạch bong.
Suốt chặng đường về, cả thầy lẫn tớ đều mặt
mũi cau có, chẳng ai kém ai. Cơn giận do Acxinhia gây nên, Emelian đổ cả lên đầu
con ngựa. Hắn quật đầu roi vào chỗ hiểm của nó, chửi nó nào là “đồ ườn xác chảy
thây”, nào là “đồ thọt”. Trái với lệ thường, cho đến khi về tới thôn, Emelian
chẳng nói với chủ một lời nào. Sergey Platonovich cũng len lét không hé răng.
------------
Còn tiếp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét