Sông Đông Êm Đềm
Tác giả: Mikhail Sholokhov
Dịch giả: Nguyễn Thụy Ứng
Nhà Xuất Bản Văn Học - 2005 (xuất bản lần
thứ 6)
Phần III
11
Một cuốn sổ nhật ký nhỏ, bìa bằng da ma-rô-canh, màu giả gỗ sồi. Các góc bìa
đã sờn và gãy: người chủ cuốn sổ đã bỏ nó trong túi từ lâu. Các trang bên trong
đầy những dòng chữ ngả viết ngoằn ngoèo...
“...Ít
lâu nay mình bỗng cảm thấy cần phải sờ đến giấy bút.
Mình
muốn ghi một cái gì, đại loại như một tập “nhật ký” ở đại học.
Trước
hết là về nàng: hồi tháng hai, mình không còn nhớ là ngày bao nhiêu nữa, anh
chàng sinh viên Boiaryskin, đồng hương với nàng, đã giới thiệu mình với nàng.
Mình đã gặp hai anh ả ở cửa rạp xi-nê. Giới thiệu xong, Boiaryskin bảo mình:
“Lida là người cùng trấn với mình, trấn Vosenskaia, Timofey ạ, cậu hãy quí
Lida, chăm sóc Lida. Lida là một thiếu nữ tuyệt vời”. Mình còn nhớ là lúc ấy
mình có nói một vài lời chẳng ra đầu chẳng ra đũa gì cả rồi nắm lấy tay Lida một
lát, bàn tay mềm nhũn và đẫm mồ hôi. Mình đã bắt đầu làm quen với Elizaveta
Mokhov như thế đấy. Lida là một cô gái hư hỏng, mình chỉ cần nhìn qua là nhận
thấy ngay: ở những người đàn bà như thế con mắt thường nói lên nhiều hơn mức cần
thiết.
Cũng
phải thú thực rằng Lida đã gây cho mình một ấn tượng không có lợi cho nàng lắm:
trước hết là bàn tay đẫm mồ hôi. Mình chưa từng gặp một người nào nhiều mồ hôi
đến như thế bao giờ. Sau đến hai con mắt. Thật ra thì Lida có một cặp mắt rất đẹp,
với những ánh như hạnh nhân, nhưng đồng thời cặp mắt ấy lại gây một cảm giác
khó chịu.
Bạn
Vaxia ạ, trong khi viết mình đã chủ tâm lựa chọn từ ngữ, thậm chí dùng đến những
hình tượng, để đến khi điều đáng xảy ra sẽ xảy ra, khi cuốn “nhật ký” này đến
được tay cậu ở Semipalachinsk (mình đã có sẵn ý nghĩ như thế này: đến khi cái
trò chơi ái tình giữa mình và Elizaveta Mokhova chấm dứt, mình sẽ gửi nó tới
tay cậu. Chưa biết chừng cậu đọc tài liệu này sẽ cảm thấy khá thú vị), cậu sẽ
có khái niệm chính xác về những việc xảy ra.
Mình
sẽ kể theo thứ tự thời gian. Thế là mình đã làm quen với nàng và cả ba cùng xem
một bộ phim lăng nhăng nào đó, đầm đìa tình cảm, Boiaryskin cứ ngậm tăm (cậu ta
bảo rằng bị vỡ một cái “cữu sỉ” đó là danh từ cậu ta dùng để gọi răng hàm), còn
mình thì bắt chuyện rất khó khăn. Như thế là mình đồng hương với Lida, tức là
hai người ở hai thôn giáp nhau. Sau khi nói lên một số hồi ức chung chung về
cái đẹp của phong cảnh vùng đồng cỏ vân vân, hai đứa lại im như thóc. Có thể
nói mình đã nín thinh một cách rất thoải mái, mà Lida cũng chẳng cảm thấy khó
chịu chút nào khi cả hai đều cạn hết chuyện để nói. Mình được nàng cho biết rằng
nàng đang học y năm thứ hai, xuất thân trong một gia đình thương nhân, rất
thích nước trà đặc và thuốc lá Axmolov (1). Như cậu thấy đấy, để tìm hiểu về cô
gái có cặp mắt mắt hạnh nhân ấy, mình chỉ lượm được những tư liệu đến là nghèo
nàn. Đến lúc chia tay hai chúng mình tiễn nàng ra tới chỗ xe điện đỗ, nàng có mời
mình đến nhà chơi. Mình ghi chỗ ở của nàng và định đến ngày 28 tháng 4 sẽ ghé
thăm.
29 tháng Tư
Hôm
nay mình đến thăm Lida, nàng thết mình nước trà và kẹo nu-ga. Bản chất Lida là
một cô gái tò mò. Mồm mép rất ghê, khá thông minh, chỉ có một điều là cô nàng sặc
mùi các nhân vật của Archybasev (2), từ xa đã ngửi thấy rồi. Mãi khuya mình mới
ở nhà Lida về. Mình hút thuốc lá hết điếu nọ đến điếu kia, trong khi đó đầu óc
cứ rối bời với những chuyện chẳng có chút gì liên quan đến Lida, đặc biệt là vấn
đề tiền. Bộ quần áo ngoài của mình mặc đã sờn nát, nom đến là man rợ, nhưng lại
không có “tư bản”. Nói chung là bi đát cùng cực.
1 tháng Năm
Hôm
nay đã được đánh dấu bằng một chuyện đáng ghi nhớ.
Chúng
mình đang giết thì giờ bằng một cách hoàn toàn vô hại ở khu Sokolniki thì bỗng
nhiên vấp phải một chuyện như thế này: cảnh binh và một toán lính Cô-dắc, chừng
hai mươi tên, giải tán một đám công nhân biểu tình ngày mồng Một tháng Năm. Một
anh chàng say rượu giơ gậy đánh con ngựa của một gã Cô-dắc, gã kia bèn dùng
ngay đến cái roi của gã (không hiểu sao người ta lại công nhận thêm cho cái roi
một cái tên nữa là “hèo”, tuy cái tên cúng cơm của nó đã đủ nổi tiếng rồi?)
Mình bèn bước tới can thiệp. Lấy lương tâm mà nói thì lúc ấy trong lòng mình
cũng có sôi sục những tình cảm hết sức cao quý. Mình tới can thiệp và gọi gã
Cô-dắc là đồ khốn nạn và gì gì nữa. Gã vung luôn roi định đánh cả mình, nhưng
mình đã nói bằng một giọng khá cứng rắn rằng chính mình cũng là một thằng Cô-dắc
người trấn Kamenskaia và vì thế có thể cho gã một trận bò lê bò càng. Được cái
gã Cô-dắc này còn trẻ, tính tình cũng hồn hậu, và xem ra thời gian ở lính còn
chưa làm cho gã táng tận lương tâm.
Gã trả
lời rằng gã là dân trấn Ust-Khopeskaia và nắm đấm của gã cũng không vừa đâu.
Hai bên đã chia tay nhau một cách hiền lành. Nếu gã kia giở trò gì với mình thì
rất có thể xảy ra một cuộc đánh lộn, và có thể còn có những điều tệ hại hơn nữa
đối với mình.
Mình
can thiệp vào việc ấy, lý do là vì trong đám có cả Lida, mà chính vì Lida có mặt
cho nên trong lòng mình đã nảy ra một ý muôn “lập công” rất là trẻ con. Dưới
con mắt của chính mình, mình đã biến thành một con gà trống và mình cảm thấy
như bên dưới cái mũ cát-két đã mọc lên một cái mào đỏ vô hình... Tình hình đã
phát triển đến mức như thế rồi đấy!
3 tháng Năm
Mình
đang có tâm trạng của một thằng nghiện rượu lên cơn. Sạch sành sanh, chẳng còn
xu nào dính túi. Ở chỗ giữa hai ống quần, nói cho đơn giản là ngay dưới đũng,
đã bục ra một miếng, hệt như quả dưa bở vùng sông Đông đã chín nẫu. Hy vọng đường
vá không bục lại rất mong manh. Kết quả cũng chỉ như ta vá một quả dưa bở mà
thôi!
Volotka
Strenev lại chơi. Mai sẽ lên giảng đường.
7 tháng Năm
Nhận
đủ tiền của ông cụ nhà mình gửi cho. Trong thư cụ chửi cho một trận nên thân,
nhưng mình chẳng thẹn chút nào. Nếu như cụ còn biết rằng các rui mè đạo đức
trong thằng con đã mục nát cả rồi... Mình mua một bộ quần áo ngoài. Ngay những
gã đánh xe cũng phải chú ý đến chiếc cravat. Mình vào một tiệm ở đường
Tverskaia để cạo râu. Mình ở trong tiệm ra nom cứ như một anh chàng bán hàng
cho một tiệm tạp hóa. Đi đến góc phố Sadovetriumfannaia, một thằng cảnh sát mỉm
cười với mình. Cái thằng xỏ lá! Chẳng nhẽ nom mình như thế này thì giữa mình với
nó có chỗ nào giống nhau hay sao? Nếu nó gặp mình trước đây ba tháng thì sao?
Nhưng thôi, chuyện cũ bới lại làm gì? Ngẫu nhiên mình nhìn thấy Lida ở cửa sổ
xe điện. Nàng vẫy chiếc găng mỉm cười. Không hiểu nom mình như thế nào nhỉ?
8 tháng Năm
“Dù ở
tuổi nào người ta cũng phải cúi đầu trước thần Ái tình”. Mình cứ hình dung cái
miệng của thằng chồng Tachiarna (3) hoác ra như miệng khẩu pháo. Ngồi trên “chuồng
gà”, mình chỉ muốn nhổ toẹt cho hắn một bãi vào miệng. Mỗi khi nhớ lại câu ấy,
đặc biệt là phần cuối: “A-a-a-ái ti-ti-ình...” thì quai hàm mình lại giật giật,
ngáp đến sái đi, như lên cơn thần kinh.
Nhưng
vấn đề là ở chỗ mình yêu ngay trong tuổi yêu đương. Trong khi viết những dòng
này, tóc mình đang dựng đứng cả lên.
Mình
đến chơi nhà Lida. Mình bắt đầu câu chuyện từ nơi nảo nơi nào bằng giọng rất là
hùng hồn. Lida làm vẻ như chẳng hiểu gì cả, cứ tìm cách lái sang những chuyện
khác. Hay là sớm quá chăng?
Chà,
mẹ kiếp, bộ quần áo này làm rối cả việc! Nhưng mình nhìn vào trong gương lại thấy
là từ chối mình sao được. Mình nghĩ thầm: nào cứ nói toạc móng heo ra. Hiện nay
mình còn có mẽ hơn những thằng khác nhiều. Nếu bây giờ không thổ lộ tình yêu
ngay thì hai tháng nữa sẽ quá muộn: cái quần sẽ sờn đi và sẽ bục ở chỗ không thể
nào có lý lẽ chống chế. Mình vừa viết vừa cảm thấy trong lòng hân hoan lạ thường:
trong lòng mình đang tập trung một cách xán lạn nhất tất cả các tình cảm tốt đẹp
nhất của các nhân vật ưu tú nhất trong thời đại chúng ta. Trong đó có thể thấy
cả nhiệt tình đắm đuối sôi nổi lẫn “con mắt của lý trí minh mẫn”. Ngoài các ưu
điểm khác lại còn có một món tạp pí lù những đức tính tốt.
Nhưng
hôm nay mình vẫn chưa làm xong các công việc chuẩn bị với Lida. Mụ chủ nhà đã đến
phá rối câu chuyện. Mụ mời Lida ra hành lang và mình nghe thấy mụ hỏi vay nàng
tiền. Nàng từ chối, tuy nàng đang có tiền. Việc này mình biết chắc chắn, vì thế
mình đã hình dung bộ mặt Lida khi nàng từ chối bằng giọng rất thành thực, cặp mắt
màu hạnh nhân nom cứ thật như đếm. Thế là mình hết hứng thú nói chuyện tình yêu.
13 tháng Năm
Mình
yêu đứt đuôi con nòng nọc rồi. Chuyện này thì không còn có thể hoài nghi chút
nào nữa. Mọi triệu chứng đều đã rõ rành rành.
Ngày
mai mình sẽ thổ lộ nỗi lòng với Lida. Nhưng cho đến nay mình vẫn chưa xác định
rõ vai trò mình sẽ đóng.
14 tháng Năm
Mọi
việc đã diễn ra một cách hoàn toàn bất ngờ. Trời mưa, ấm áp dễ chịu. Hai chúng
mình đi trên phố Mokhovaya, gió quét chéo trên những viên đá trải đường. Mình
thì nói, còn Lida cứ cúi đầu đi lặng lẽ, như đang lưỡng lự đắn đo. Những dòng
nước mưa nhỏ chảy từ trên mũ xuống má Lida, nom Lida tuyệt quá. Mình ghi lại dưới
đây câu chuyện giữa hai chúng mình:
- Cô
Elizaveta Sergeyeevna ạ, tôi đã trình bày với cô tất cả nỗi lòng của tôi rồi.
Bây giờ chỉ còn chờ cô cho biết ý cô ra sao.
- Tôi
không tin rằng tình cảm của anh chân thực.
Mình
nhún vai với một vẻ hết sức ngu xuẩn rồi nói bừa rằng mình sẵn sàng thề hoặc
làm một việc gì đại khái như thế.
Lida
nói:
- Anh
hãy nghe tôi. Anh nói năng cứ y như một nhân vật của Turgenev (4) ấy. Anh nói
đơn giản một chút thì hơn.
- Còn
đơn giản hơn làm sao được nữa? Anh yêu em.
- Và
còn gì nữa?
- Còn
chờ ý kiến của Lida.
- Anh
muốn có một lời thổ lộ trả lời à?
- Anh
muốn được trả lời.
- Anh
có thấy không, anh Timofey Ivanovich... Lida còn nói với anh làm sao được nữa?
Lida cũng có phần thích anh... Anh cao lắm (5).
- Anh
còn lớn được thêm. - Mình hứa.
-
Nhưng chúng mình biết nhau còn quá ít, tình cảm không biết có hợp với nhau
không?
-
Chúng ta cùng ăn ở với nhau hết một pút muối rồi sẽ hiểu nhau hơn.
Lida
đưa bàn tay hồng hồng lên chùi hai bên má ướt đẫm rồi nói:
-
Thôi được, chúng mình sẽ cùng sống với nhau, ở với nhau một thời gian rồi sẽ
xem sao. Nhưng anh phải cho Lida một thời gian để cắt đứt một mối quan hệ cũ của
Lida mới được.
- Hắn
là ai thế? - Mình tò mò muốn biết.
- Anh
không biết hắn ta đâu. Một lão đốc-tờ, chuyên chữa bệnh hoa liễu
- Bao
giờ em sẽ được tự do?
-
Lida hy vọng trước thứ Sáu.
-
Chúng mình sẽ sống với nhau chứ? Tức là cùng ở một căn hộ chứ?
-
Vâng, như thế cũng được, càng tiện. Anh sẽ dọn đến chỗ Lida.
- Sao
thế?
-
Lida có một căn phòng tốt lắm. Sạch sẽ, mà bà chủ nhà lại đặc biệt đáng yêu.
Mình
không phản đối. Đến góc đường Tverskaia thì chúng mình chia tay. Hai chúng mình
hôn nhau làm một bà qua đường rất đỗi kinh ngạc.
Không
biết ngày mai sẽ đem lại cho mình những gì đây?
21 tháng Năm
Hai
chúng mình sống tuần trăng mật. Nhưng hôm nay không khí “trăng mật” đã bị u ám
vì Lida bảo mình phải dùng những đồ lót khác mới dược. Quả thật đồ lót của mình
đã rách mướp như một cơn ác mộng. Nhưng tiền, tiền... cả hai tiêu toàn bằng tiền
của mình, mà tiền của mình thì có nhiều gì cho cam. Đến phải kiếm một việc gì
mà làm.
25 tháng Năm
Hôm
nay mình đã quyết định đi mua quần áo lót, nhưng Lida lại làm mình phải tiêu một
món bất ngờ. Lida nằng nặc đòi ăn tối ở một tiệm lớn và mua một đôi bí tất lụa.
Chúng mình đã đi ăn tối và đã mua bít tất, nhưng mình hoàn toàn tuyệt vọng: đồ
lót của mình bục ra!
27 tháng Năm
Lida
đã làm mình sức cùng lực kiệt. Thể xác của mình hoàn toàn bại hoại, cứ hao hao
như một thân cây hướng dương trụi hết lá.
Không
còn là đàn bà nữa, mà là lửa với khói!
2 tháng Sáu
Hôm
nay hai chúng mình thức giấc lúc chín giờ. Mình vốn có cái tật thổ tả cứ ngọ
nguậy đầu ngón chân, vì thế đã đi đến kết quả như thế này: Lida lật chăn, nhìn
mãi bàn chân mình. Rồi nàng tóm tắt kết quả quan sát: Chân anh không phải là
chân mà là vó ngựa. Còn tệ hơn nữa là khác! Các ngón chân lại còn lông lá đến
thế kia nữa, xì! - Rồi với vẻ mặt kinh tởm, nàng nhún vai mãi như lên cơn sốt
rét rồi trùm chăn, quay mặt vào tường.
Mình
ngượng quá, co chân lại và đưa tay sờ vào vai nàng:
-
Lida.
- Bỏ
tôi ra!
-
Lida, như thế này thì còn ra sao nữa. Anh làm thế nào đổi được kiểu chân bây giờ,
nó có được sản xuất theo đơn đặt hàng đâu? Còn như những cái lông thì đó là một
của ngu xuẩn, chỗ nào mà nó chẳng mọc. Em là sinh viên y khoa cũng phải biết
quy luật phát triển của thiên nhiên chứ.
Lida
bèn quay mặt về phía mình, hai con mắt màu hạnh nhân lại thêm một ánh
chocolatte, đầy vẻ bực bội.
-
Ngay hôm nay, mời anh đi mua lấy ít thuốc xoa mồ hôi. Chân anh xông lên một mùi
y như mùi người chết ấy!
Mình
bèn nhận xét một cách rất chí lý rằng hai bàn tay Lida bao giờ cũng đẫm mồ hôi.
Lida không nói gì nữa, nhưng trong lòng mình, nếu nói theo một thể “văn vẻ” thì
đã có một bóng mây che phủ...
Vấn đề
đâu phải là chân và lông chân...
4 tháng Sáu.
Hôm
nay hai chúng mình di chơi thuyền trên sông Moskva.
Chúng
mình hồi tưởng vùng sông Đông yêu dấu. Lida đã có một thái độ rất không xứng
đáng. Nàng luôn luôn kiếm những cái xấu của mình mà nói, đôi khi nói rất thô bạo.
Mình cũng ăn miếng trả miếng, và như thế có nghĩa là sẽ đi tới tan vỡ, mà mình
đâu muốn có chuyện như thế. Dù đã có tất cả những điều xảy ra, mình vẫn cứ gắn
bó với nàng nhiều hơn. Lida chỉ là một người đàn bà quen được nuông chiều. Mình
không có đủ ảnh hưởng để làm biến đổi tận gốc tính cách của Lida. Một cô gái
đáng yêu tính nết đồng bóng. Hơn nữa lọc lõi việc đời biết cả những điều mà
chính mình cũng chỉ tai nghe.
Trên
đường về nhà, Lida kéo mình vào một tiệm bào chế rồi vừa cười vừa mua ít bột
tan và một thứ quỷ quái gì nữa.
- Những
cái này để anh bôi cho đỡ mồ hôi.
Mình
cúi chào một cách rất nịnh đầm và cám ơn Lida.
Kể ra
cũng lố bịch, nhưng đúng là như thế đấy.
7 tháng Sáu
Trí
óc của Lida có một gia sản quá nghèo nàn. Nhưng ngoài các vấn đề trí óc, nàng lại
có thể làm thầy bất cứ ai.
Ngày
nào trước khi đi ngủ mình cũng rửa chân bằng nước nóng, xoa nước hoa Cô-lô-nhơ
và rắc một ít cái thứ của tội của nợ gì ấy.
16 tháng Sáu
Càng
ngày mình càng cảm thấy không thể chịu đựng nổi Lida.
Hôm
qua Lida đã lên một cơn thần kinh. Sống chung với một con người như thế đến là
mệt.
18 tháng Sáu
Hai
bên chẳng có điểm nào chung giống với nhau! Hai chúng mình nói hai thứ tiếng
khác nhau. Yếu tố kết hợp hai người là cái giường. Cuộc đời cứ như bị thiến bị
hoạn.
Sáng
nay, trước khi ra hiệu bánh mì, Lida lấy tiền trong túi áo mình, thấy quyển sổ
này, bèn lôi ra.
- Anh
có cái gì thế này?
Người
mình nóng như lửa đốt. Nếu Lida dở xem vài trang thì không hiểu sẽ ra sao? Mình
bèn trả lời và chính mình cũng phải ngạc nhiên trước cái giọng tự nhiên của
mình.
- Quyển
sổ ghi toán số học đấy.
Lida
thờ ơ bỏ lại quyển sổ vào trong túi rồi ra ngoài. Phải cẩn thận hơn mới được.
Những lời bông đùa viết riêng cho nhau xem chỉ tốt khi không có người thứ ba đọc.
Viết
cho bạn Vaxia xem là một nguồn giải khuây cho mình đấy.
21 tháng Sáu
Lida
làm mình quá đỗi kinh ngạc. Lida mới 21 tuổi đầu mà không hiểu đã hư thân mất nết
như thế này từ bao giờ? Gia đình Lida ra sao, Lida đã được giáo dục như thế
nào? Ai đã ảnh hưởng đến sự phát triển của Lida? Đó là những vấn đề mà mình hết
sức muốn biết. Lida đẹp một cách quái đản. Lida kiêu hãnh vì cái thân hình tuyệt
mỹ của nàng. Nhưng ngoài sự tôn thờ xác thịt của mình thì chẳng còn gì khác nữa.
Mình cũng có vài lần thử nói với Lida những chuyện đứng đắn. Thuyết phục một
tín đồ Cựu giáo cho hắn tin là không có Thượng đế thì còn dễ hơn cải tạo Lida.
Cuộc
sống chung giữa hai người đã trở nên vô nghĩa lý và ngu xuẩn. Nhưng mình vẫn chần
chừ chưa muốn tan vỡ ngay. Phải thú nhận rằng dù có như thế, mình vẫn thích
Lida. Lida đã mọc rễ vào cuộc đời mình rồi.
24 tháng Sáu
Nhưng
sự việc lại hết sức đơn giản. Hôm nay hai chúng mình đã hoàn toàn cởi mở với
nhau. Lida nói rằng mình không thỏa mãn được nàng về mặt xác thịt. Chưa chính
thực tan vỡ, nhưng có lẽ chỉ ngày một ngày hai.
26 tháng Sáu
Phải
cho Lida một con ngựa đực trong trại gây giống ngựa của trấn. Một con ngựa đực!
28 tháng Sáu
Thật
khổ tâm cho mình nếu phải chia tay với Lida. Lida quấn lấy chân mình như những
đám rong ở chỗ sình lầy. Hôm nay hai chúng mình đi chơi núi Vorobev. Lida ngồi
chiếc ghế bên cạnh cửa sổ. Nắng chiếu qua những hình chạm trổ trên thành gờ của
cái mái xuống món tóc xoăn của nàng. Làn tóc màu vàng ròng. Dù sao cũng có được
chút xíu thi vị!
4 tháng Bẩy
Mình
đã bỏ việc. Còn Lida thì bỏ mình. Hôm nay mình uống bia với Strenev. Hôm qua
hai đứa đã uống vodka. Mình và Lida đã chia tay nhau một cách đứng đắn, như mọi
người có văn hóa. Không xảy ra chuyện gì cả. Hôm nay mình gặp Lida ở phố
Dimitrovka cùng với một gã thanh niên đi ủng dô-kề. Mình chào thì chỉ thấy nàng
chào lại rất kín đáo. Thôi đã đến lúc chấm dứt chung nhật ký này rồi: nguồn đã
cạn.
30 tháng Bảy
Thật
là bất ngờ lại phải cầm bút viết. Chiến tranh. Nhiệt tình bùng lên một cách thú
tính. Như mùi những con chó lở đã có giòi, mùi tinh thần yêu nước bốc ra nồng nặc
hàng vec-xta từ mỗi chiếc mũ quả dưa. Anh em sinh viên đều phẫn nộ, nhưng mình
lại sung sướng. Mình đang đau khổ vì niềm thương nhớ “thiên đường đã mất” (6).
Đêm qua mình đã gặp Lida trong một giấc mơ rất không chay tịnh. Nàng vẫn còn để
lại cho mình một vết tương tư. Xóa bỏ quách cho xong.
1 tháng Tám
Các
trò ầm ĩ đã làm mình chán ngấy. Nỗi buồn nhớ xưa lại quay trở lại. Nỗi buồn nhớ
ấy, mình cứ mút nó mãi như đứa trẻ mút đầu vú cao su.
3 tháng Tám
Có lối
thoát rồi! Mình ra trận! Có ngu xuẩn không? Ngu xuẩn hết chỗ nói. Có đáng nhục
không?
Nhưng
mặc các chuyện ấy, mình có còn chỗ nào khác để lẩn trốn đâu. Chỉ cần có được một
chút xíu những cảm xúc mới mẻ. Trước đây hai năm kiếm đâu ra những cảm xúc tràn
trề như thế này? Hay mình già mất rồi?
7 tháng Tám
Mình
viết trên toa xe. Mãi hôm nay mới rời khỏi Voronez.
Ngày
mai mình sẽ xuống xe ở trấn Kamenskaia. Mình đã có quyết tâm vững chắc: chiến đấu
“vì đức tin, vì vua, vì nước”. (7)
12 tháng Tám
Người
ta sửa soạn cho mình một buổi hoan tống long trọng. Lão ataman say rượu bí tỉ đọc
một bài diễn văn kích động. Chờ lão nói xong, mình rỉ tai lão: “Bác xuẩn lắm,
bác Andrey Karpovich ạ!”. Lão kinh ngạc, mặt giận đến tái xanh tái tím, rồi rít
lên nói chọc mình: “Thế mà cậu cũng là một người có học đấy. Phải chăng cậu
cũng cùng một duộc với những thằng chúng tôi đã cho ăn roi năm một ngàn chín
trăm linh năm?”. Mình bèn trả lời rằng tiếc thay mình không “cùng một duộc” với
họ. Ông cụ nhà mình khóc, chạy đến hôn mình, nước mũi cứ chảy ròng ròng. Mình
bèn nói đùa rủ cụ cùng ra trận với mình. Cụ hoảng hốt kêu lên: “Mày làm sao thế,
còn công việc ở nhà thì làm thế nào?”. Ngày mai mình sẽ ra ga.
13 tháng Tám
Nơi
nào cũng thấy lúa chín vàng mà chưa gặt. Những con chuột đồng trên các gò đống
đều béo căng béo núc, giống một cách lạ lùng mấy thằng Đức trên cái hình vẽ rẻ
tiền in đá mà Kotma Kriuchkov xỏ vào ngọn giáo của gã. Mình đã nếm đủ mùi đời,
ăn nhiều uống khỏe, đã học qua toán học cũng như môn khoa học chính xác khác,
nhưng chưa bao giờ mình nghĩ rằng có ngày trở thành một tay “sô vanh” như thế
này. Mình cũng có nói chuyện với bọn Cô-dắc trong trung đoàn.
22 tháng Tám
Ở một
nhà ga nào đó, mình đã gặp đám tù binh đầu tiên. Một gã sĩ quan Áo thân hình
cân đối, dáng người có vẻ là một nhà thể thao, bị áp giải ra ga. Hai cô tiểu
thư đang đi dạo trên sân ga mỉm cười với gã. Gã vừa đi vừa cúi chào một cách
duyên dáng và gửi tặng hai cô nàng một cái hôn gió.
Bị bắt
làm tù binh mà vẫn mày râu nhẵn nhụi, hào hoa phong nhã, ghệt da vàng bóng lộn.
Mình đưa mắt nhìn theo gã. thằng cha vừa trẻ, vừa đẹp trai, vẻ mặt hồ hởi đáng
yêu tệ. Chạm trán với những thằng như thế này thì không đang tâm vung gươm lên
được đâu?
24 tháng Tám
Người
chạy giặc, người chạy giặc, người chạy giặc... Mọi nẻo đường đều thấy những
đoàn xe chở người chạy giặc và lính tráng.
Đoàn
xe lửa quân y đầu tiên chạy qua. Tàu chạy đến ga thì mình thấy một gã bộ binh
còn trẻ nhảy từ trên toa xe xuống. Mặt gã buộc băng. Mình và gã nói chuyện với
nhau. Gã bị thương vì đạn ghém. Gã hết sức hài lòng vì vị tất còn phải ở lại
quân đội, do hỏng chỉ một mắt. Gã cười.
27 tháng Tám
Mình
đến trung đoàn của mình. Trung đoàn trưởng là một ông già dễ thương. Dân Cô-dắc
tầng lớp dưới. Ngay ở đây đã ngửi thấy mùi máu rồi. Nghe đồn ngày kia bọn mình
sẽ ra vị trí chiến đấu.
Trung
đội ba, đại đội ba của mình gồm những thằng Cô-dắc trấn Konstatinovskaia. Toàn
những thằng chán ngấy. Chỉ được một thằng hay pha trò và hát được.
28 tháng Tám
Bọn
mình ra trận địa. Hôm nay ngoài ấy súng nổ đặc biệt ghê gớm. Cảm tưởng cứ như sắp
có cơn giông nên sấm nổ ầm ầm đằng xa. Mình thậm chí hít hít xem có hơi mưa
không. Nhưng trời mượt như xa-tanh, sạch bong.
Hôm
qua con ngựa của mình vấp phải cái bánh của chiếc xe nhà bếp dã chiến nên chạy
khập khiễng. Mọi điều đều mới lạ, đều không bình thường, vì thế mình chẳng còn
biết nên nhằm vào chuyện gì mà bắt đầu viết, nên viết gì.
30 tháng Tám
Hôm
qua không có thì giờ viết. Lúc này mình đang viết trên yên đây. Lắc ghê quá, những
chữ viết ra dưới cây bút chì nom thật là kỳ quặc chẳng còn ra hình thù gì nữa.
Ba chúng mình mang thừng đi buộc cỏ.
Trong
lúc này, hai cậu kia đang buộc cỏ, còn mình thì nằm sấp, “định hình” những điều
hôm qua chưa ghi kịp. Hôm qua lão quản Tolokonikov cắt sáu thằng chúng mình đi
trinh sát (lão gọi mình một cách dè bỉu là “sinh viên”: “Này thằng sinh viên,
móng con ngựa của mày long ra rồi mà không trông thấy à?”. Chúng mình đi ngựa
qua một thị trấn nhỏ cháy dở, không biết tên là gì. Trời nóng quá. Mấy con ngựa
cũng như bọn mình đều ướt đẫm. Thật là tai hại, lính tráng Cô-dắc thì mùa hè
cũng phải mặc quần cưỡi ngựa bằng dạ. Mình đã nhìn thấy lần đầu tiên một người
bị giết ở cái rãnh bên ngoài thị trấn. Một thằng Đức. Nó nằm ngửa, hai chân tụt
xuống rãnh đến đầu gối. Một tay nó ngoặt ra sau lưng, còn bàn tay kia vẫn nắm
khư khư một kẹp đạn súng trường. Cạnh đấy không thấy khẩu súng nào. Ấn tượng đến
là khủng khiếp. Mình chỉ nhớ lại các cảm xúc của mình lúc bấy giờ mà cũng lạnh
cả gáy... Dáng nó nằm có vẻ như nó ngồi thõng chân xuống rãnh, rồi ngả lưng xuống
nghỉ. Quân phục màu xám, mũ sắt. Nhìn thấy cả lần lót bằng da bên trong áo ghép
từng miếng từng miếng, như trong những điếu thuốc lá để thuốc khỏi vãi ra. Ấn
tượng đầu tiên ấy đã làm mình choáng váng đến nỗi không còn nhớ được mặt mũi nó
như thế nào nữa. Chỉ thấy những con kiến vàng to kếch sù bò trên cái trán vàng ệch
và hai con mắt lim dim đờ đẫn không còn chút tinh thần gì nữa. Trong khi ngựa
đi qua, anh em Cô-dắc làm dấu phép. Mình nhìn vết máu nhỏ ở bên phải chiếc áo
quân phục. Phát đạn xuyên vào sườn bên phải. Khi đi qua, mình nhận thấy rằng
bên trái, chỗ viên đạn phá ra ngoài, vêt máu lớn hơn, máu đổ xuống đất nhiều
hơn và áo quân phục rách như xơ mướp.
Mình
ngồi yên ngựa mà người cứ run bắn lên. Sự thật là như thế đấy!
Thằng
trung sĩ biệt hiệu là Trundakey thấy bọn mình hết hồn hết vía như thế bèn kể một
câu chuyện thô bỉ hòng lấy lại tinh thần cho mọi người, nhưng chính môi hắn
cũng run bần bật...
Cách
thị trân nửa vec-xta, có những bức tường của một nhà máy gì đó đã cháy thui, tường
gạch ám khói đen sì. Bọn mình sợ không dám đi thẳng trên đường cái vì con đưòng
chạy bên cạnh đống tro tàn này, bèn quyết định đi vòng. Vừa cho ngựa rẽ sang
bên thì từ trong đó bắt đầu có những phát súng nã vào chúng mình. Nói ra cũng
nhục, nhưng tiếng nổ của phát súng đầu tiên thiếu chút nữa thì làm mình lộn cổ
trên yên xuống. Mình nắm chặt mũi yên và theo linh tính cúi rạp xuống, một tay
giật cương. Chúng mình cho ngựa chạy theo hướng thị trấn, qua bên cạnh cái rãnh
có thằng Đức bị giết và chỉ hoàn hồn khi thị trấn đã nằm lại sau lưng. Sau đó lại
lộn trở về. Chúng mình xuống ngựa, cho hai cậu giữ ngựa, còn bốn thằng thì đi bộ
tới bên lề thị trấn, ra cái rãnh lúc nãy. Chúng mình khom lưng đi theo lòng
rãnh. Từ xa mình đã trông thấy hai cái chân của thằng Đức bị giết với đôi ủng
ngắn màu vàng, hai đầu gối gập lại nhọn hoắt. Mình nín thở đi qua bên cạnh nó,
cứ như đi gần một người đang ngủ và sợ làm người ấy thức giấc. Bên dưới xác chết,
cỏ bị dẫm nát rất xanh, rất ướt...
Chúng
mình nằm xuống dưới rãnh. Vài phút sau chín thằng u-lan (8) Đức nối đuôi nhau
cuỡi ngựa tiến ra từ trong đống hoang tàn của nhà máy bị đốt cháy... Mình dựa
vào quân phục mà đoán thế.
Thằng
sĩ quan đi tách sang một bên hô không biết những gì bằng một giọng cổ gay gắt.
Sau đó toán quân địch phi ngựa về phía bọn mình. Anh em đang gọi mình ra giúp họ
buộc cỏ. Mình phải ra đây.
30 tháng Tám
Mình
muốn kể nốt để cậu biết chuyện lần đầu tiên mình nhằm vào một con người mà nổ
súng. Đó là lúc bọn u-lan Đức phi ngựa về phía chúng mình, (đến giờ mình còn
như đang nhìn thấy trước mắt những cái áo quân phục xanh xanh xám xám, những
chiếc mũ bóng loáng hình ổng, phần trên loe to màu xanh đồng như màu da thằn lằn,
những ngọn giáo mắc cờ đuôi nheo rung rinh).
Bọn
u-lan cưỡi những con ngựa lông nâu sẫm. Không hiểu sao mình lại đưa mắt xuống
nhìn cái ụ đất phía trên cái rãnh, thấy một con cánh cam nhỏ, xanh như ngọc
bích. Ngay trước mắt mình, con cánh cam mỗi lúc một to ra một cách quái đản. Nó
làm mấy ngọn cỏ dung đưa, bò lên khuỷu tay mình như một tên khổng lồ, lúc ấy
khuỷu tay mình đang tì lên cái ụ đất sét khô lổn nhổn từng hòn to.
Con
cánh cam leo lên ống tay áo va-rơi ka-ki của mình rồi bò rất nhanh lên khẩu
súng, rồi lại chuyển từ khẩu súng sang dây đeo súng. Mình đang theo dõi hành
trình của con cánh cam nghe thấy tiếng thằng trung sĩ Trundaley quát, lạc cả giọng:
“Bắn đi chứ, chúng mày làm sao thế?”.
Mình
đặt lại khuỷu tay cho vững, nheo mắt lại và cảm thấy tim mình to phồng lên mãi,
to một cách lạ lùng, chẳng khác gì con cánh cam màu ngọc bích lúc nãy. Trên nền
một chiếc áo quân phục xanh xanh xám xám, đầu ruồi trên mũi súng rung rung
trong kẽ khe nhắm. Tơrandaley nổ súng ngay bên cạnh mình. Mình bóp cò và nghe
thấy tiếng viên đạn của mình bay ra như rên xiết. Rất có thể là mình đã nhằm
quá thấp. Viên đạn bắn vào đất rồi bật lên giĩra đám bụi mù. Lần đầu tiên mình
đã nhằm vào một con người mà nổ súng. Mình bắn văng mạng hết kẹp đạn, chẳng nhắm
mà cũng chẳng nhìn thấy gì trước mặt. Lần cuối cùng mình kéo củ tỏi về phía sau
nghe thấy tiếng lách cách, mới biết kẹp đạn đã hết đạn. Mãi lúc ấy mình mới đưa
mắt lên nhìn bọn Đức. Chúng nó đã phóng ngựa quay trở lại nhưng hàng ngũ vẫn chỉnh
tề. Viên sĩ quan phi ngựa sau cùng.
Chúng
nó có chín thằng và mình nhìn thấy cái mông màu nâu sẫm của con ngựa thằng sĩ
quan cưỡi, cùng bản kim khí trên đỉnh mũ u-lan của nó.
2 tháng Chín
Trong
“Chiến tranh và hòa bình” có đoạn Tolstoi viết về nét vạch giữa hai đạo quân thù
địch, cái nét vạch của những điều chưa biết nó tựa như đường ranh giới giữa người
sống và người chết. Đại đội kỵ binh của Nicolai Rostov xông lên xung phong, và
Rostov đã thầm xác định đường ranh giới ấy. Hôm nay mình đã nhớ lại đoạn ấy
trong cuốn tiểu thuyết một cách đặc biệt rõ ràng, vì lúc trời bình minh, chúng
mình đã tấn công kỵ binh nhẹ của quân Đức... Tư sáng các đơn vị của chúng nó được
pháo binh yểm trợ rất tốt đã đánh lui bộ binh của chúng ta. Mình đã nhìn thấy
những thằng bộ binh của ta, có lẽ thuộc hai trung đoàn bộ binh 241 và 273,
hoang mang tháo chạy. Sau cuộc tấn công thất bại, chúng đã hoàn toàn mất tinh
thần: hai trung đoàn lên tấn công mà không có pháo binh yểm trợ nên đã bị hỏa lực
của địch đánh bật trở lại và bị tiêu diệt gần một phần ba toàn bộ quân số. Bọn
kỵ binh nhẹ của quân Đức bèn đuổi theo bộ binh của chúng ta. Đến lúc ấy trung
đoàn mình được đem ra sử dụng vì chúng mình đã đặt trước trong một khoảng rừng
trống để làm nhiệm vụ hậu bị. Mình nhớ rằng sự việc đã diễn ra như thế này.
Chúng
mình tiến ra khỏi làng Tytvich lúc ba giờ sáng. Trời sắp rạng nên bóng tối càng
dày đặc thêm. Không khí nặc mùi lá thông và mùi lúa yến mạch. Trung đoàn tiến
lên từng đại đội, rẽ sang bên trái con đường làng, vượt qua đồng lúa. Những con
ngựa vừa chạy vừa thở phì phì, vó ngựa, đạp rơi những hạt sương to mọng trên
lúa yên mạch.
Mình
mặc áo ca-pôt mà vẫn thấy lạnh. Trung đoàn bị lôi đi rất lâu trên cánh đồng và
một tiếng đồng hồ sau từ trên trung đoàn bộ mới có sĩ quan phi ngựa xuống trao
cho trung đoàn trưởng một mệnh lệnh. Ông già của chúng mình truyền đạt mệnh lệnh
bằng một giọng bực bội. Trung đoàn chuyển hướng theo góc vuông tiến vào trong rừng.
Trong những đội hình hàng dọc, các trung đội đứng chen chúc trong khoảng rừng
trống. Chiến đấu đang diễn ra ở một chỗ nào đó bên trái bọn mình. Cứ nghe những
tiếng nổ cũng có thể đoán ra rằng các đại đội pháo Đức đang hoạt động với số lượng
rất lớn.
Tiếng
nổ của các loạt đạn khi trầm khi bổng. Có cảm tưởng như những đám lá thông tỏa
hương nồng nặc trên đầu bọn mình đang cháy bùng bùng. Cho đến lúc mặt trời mọc,
chúng mình chỉ ở yên một chỗ mà nghe. Sau đó vẳng tới những tiếng “hu-ra” run
run, uể oải chẳng có khí lực gì cả, nghe đến là thảm hại, rồi tất cả lại lặng
đi trong những tiếng súng máy rền đều đặn. Trong giờ phút đó, trăm ngàn ý nghĩ
không đầu không đũa dồn lên đầu óc mình. Nhưng chỉ có một điều mà mình hình
dung thấy một cách rõ ràng, rành rọt đến đau như dao cắt những bộ mặt mỗi người
một vẻ của bộ binh ta tiến lên trong đội hình tấn công.
Mình
nhìn thấy những thân hình xám xám trong những bộ quần áo lũng nhũng như những
cái túi, đội những mũ lưõí trai bằng vải ka-ki nhăn nhúm như những cái bánh mỏng
xếp lên nhau, đi những đôi ủng bộ binh thô xấu, cao không tới đầu gối, đang dẫm
loạn lên mặt đất mùa thu, mình nghe thấy rành rọt cái giọng cười khàn khàn của
những khẩu súng máy Đức, đang biến những con người sống, đẫm mồ hôi, thành những
thây ma. Hai trung đoàn đã bị đánh tan tác phải quẳng cả vũ khí tháo chạy. Một
trung đoàn kỵ binh nhẹ của quân Đức truy kích ngay sau lưng họ. Chúng mình đang
ở bên sườn trung đoàn, chỉ cách chừng ba trăm xa-gien hoặc còn gần hơn nữa.
Có lệnh.
Chúng mình tập hợp trong nháy mắt. Mình chỉ nghe thấy một tiếng hô lạnh lùng, cố
ghì nhỏ, nghe chỉ như tiếng hàm thiếc: “Tiến... tiến!” là mọi người đã phi vụt
lên ngay. Hai tai con ngựa mình cuỡi cứ áp chặt lấy nhau, tưởng chừng không thể
nào dùng tay gỡ ra được nữa. Mình ngoái cổ lại thấy trung đoàn trưởng và hai sĩ
quan phi ngựa sau lưng. Nó kia rồi, nét vạch nằm giữa những người sống và người
chết kia rồi. Nó kia rồi, sự mất trí vĩ đại đó kia rồi!
Hàng
ngũ bọn kỵ binh nhẹ đã rối loạn, chúng còn tự làm nát thêm. Chính mắt mình nhìn
thấy trung úy Chernekov chém chết một thằng ky binh nhẹ Đức. Mình nhìn thấy một
cậu Cô-dắc ở đại đội sáu đuổi theo một thằng Đức, cậu ta phát điên lên, chém cả
vào mông con ngựa của thằng kia. Da bật ra từng mảng dưới thanh gươm vung
lên... Không, không thể tưởng tượng được! Những điều như thế không có cái tên
nào để gọi nữa! Sau khi trở về, mình nhìn thấy mặt Chernekov tựa như đang tập
trung suy nghĩ với một vẻ vui mừng cố giữ cho khỏi lộ ra. Thật cứ như đang ngồi
đánh bài chứ không phải là ngồi trên yên sau khi vừa giết người. Trung úy
Chernekov tiến còn xa. Một con người rất có năng lực.
4 tháng Chín
Chúng
mình được nghỉ ngơi. Sư đoàn của quân đoàn 2 bị điều ra mặt trận. Bọn mình đóng
quân ở thị trấn nhỏ Kobizino. Sáng nay, những phân đội thuộc sư đoàn kỵ binh II
và anh em Cô-dắc Ural hành quân cấp tốc qua thị trấn. Những cuộc chiến đấu đang
diễn ra ở phía Tây. Súng nổ ầm ầm không lúc nào ngớt. Ăn trưa xong mình đi tới
quân y. Một đoàn xe chở thương binh chạy tới chỗ mình. Vài người tải thương vừa
cười vừa mở cửa một chiếc xe bốn bánh. Mình lại gần. Một gã bộ binh cao lớn, mặt
rỗ, ái chà một tiếng, rồi mỉm cười xuống xe có một người tải thương đỡ. “Cậu
Cô-dắc ạ, chúng nó đã ném cho mình một nắm đậu Hà Lan vào mông đấy. Mình nhận
được bốn viên đạn ghém”. Gã tải thương hỏi: “Thế quả pháo nổ ở phía sau à?” -
“Sao lại nói là nổ ở phía sau. Chính mình tấn công giật lùi đấy chứ”. Một nữ y
tá bước ra từ trong một căn nhà nhỏ của nông dân. Mình vừa đưa mắt nhìn cô ta
đã run bắn người lên, phải dựa vào một chiếc xe tải cho khỏi ngã. Cô y tá giống
Lida một cách lạ lùng. Cũng cặp mắt ấy, khuôn mặt bầu dục ấy, cái mũi ấy, làn
tóc ấy. Ngay đến giọng nói cũng như hệt. Phải chăng chỉ là mình mơ màng thấy
như thế? Có lẽ bây giờ thì bất cứ người đàn bà nào mình cũng đều thấy giống
Lida.
5 tháng Chín
Suốt
một ngày một đêm, cho ngựa ăn ở chỗ buộc ngựa, nhưng bây giờ lại phải ra ngoài ấy.
Thể xác mình đã kiệt quệ, không còn chút sức lực gì nữa. Thằng lính kèn thổi
bài đóng yên. Lúc này nó chính là thằng mà có lẽ mình sẽ cho ăn kẹo đạn một
cách khoái trá nhất!
*
* *
Grigori được đại đội trưởng phái đi liên lạc
với ban tham mưu trung đoàn. Qua một nơi vừa diễn ra những cuộc chiến đấu.
Grigori nhìn thấy một gã Cô-dắc bị giết ngay giữa đường cái. Gã nằm áp bộ tóc
vàng xuống lớp đá dăm trải đường bị những vó ngựa dẫm thủng lỗ chỗ. Grigori xuống
ngựa, bịt mũi khám người gã (mùi thây người chết xông nồng nặc, lờm lợm từ cái
xác). Chàng tìm thấy trong túi quần đi ngựa có quyển sổ này, một cái bút chì
hóa học và một túi đựng tiền. Chàng tháo lấy cái băng vải gài các kẹp đạn rồi
liếc nhanh nhìn qua khuôn mặt trắng bệch, ủng sũng đã bắt đầu thối rữa. Hai bên
thái dương và chỗ tinh mũi đầy nước đã đen như nhung. Bụi đường bám đen sẫm
trên vết nhăn chếch ngang vầng trán người chết có vẻ như đang suy nghĩ rất lung
một điều gì.
Grigori lấy chiếc khăn tay vải phin tìm thấy
trong túi người chết phủ lên mặt anh ta rồi lại đi tiếp con đường lên ban tham
mưu trung đoàn, nhưng chốc chốc vẫn ngoái nhìn lại. Quyển sổ được chuyển cho bọn
văn thư ban tham mưu. Bọn này chụm đầu cùng đọc đi đọc lại vừa đọc vừa cười cuộc
đời ngắn ngủi cùng những điều say đắm thường tình của một người mà họ không
quen biết.
-----------------
Chú
thích:
(1) Chủ xưởng thuốc lá ở Rostov thời bấy giờ (ND)
(2) (1878 - 1927) Một nhà văn tư sản Nga, nổi tiếng với tập
Sanhi (ND)
(3) Câu thơ và nhân vật trong “Evgeni Olêghin”. Kiệt tác
của Puskin (ND)
(4) (1778 - 1833) Một nhà văn lớn người Nga, tác giả của
“Nhật ký người đi săn”, “Cha và con”, “Tổ ấm quý tộc”. v. v.
(5) Anh chàng Timofey này vốn lùn. (ND)
(6) Mượn đầu đề của tác phẩm nổi tiếng của nhà thơ Anh
Miltơn tả lại cảnh con người bị đuổi khỏi thiên đường. (ND)
(7) Khẩu hiệu mà chính phủ Nga hoàng nêu ra trong Đại chiến
thế giới thứ nhất. (ND)
(8) Một loại kỵ binh, thường chiến đấu bằng súng trường.
------------
Còn tiếp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét