Tầng Đầu Địa Ngục
(The First Circle)
Tác giả: A. Solzhenitsyn
Dịch giả: Hải Triều
Nhà xuất bản Đất Mới - Sài Gòn
Năm xuất bản 1973
Chương 36 - Không phải nghề tôi
Yakanov đi sau Foma Oskolupov lên cầu
thang, nhưng khi tới hành lang, y tiến lên đi cạnh Oskolupov. Oskolupov không
ưa phải đi cạnh Yakanov vì hắn vừa mập vừa lùn, thân thể hắn chỉ có bề ngang.
Dù đội mũ, hắn cũng chỉ cao tới vai Yakanov.
Yakanov có thể chọn lúc này để báo cho
Oskolupov biết về chuyện kỹ sư tù nhân Sologdin đã chế ra được mẫu hình giàn
máy điện thoại bí mật. Y biết nếu ý nói ra, thái độ bất nhã và hung hăng của
Oskolupov sẽ biến đi ngay. Kể từ đêm oan nghiệt cả hai cùng bị Tổng trưởng
Abakumov đe dọa, Oskolupov gần như không còn nể nang gì y nữa.
Nhưng Yakanov vẫn chưa nắm được mẫu đồ hình
nhưng sự can đảm cùng vẻ mặt, lời nói của Sologdin có một cái gì làm cho y tin
chắc rằng Sologdin sẽ chịu chết chứ không chịu cho không sáng chế của mình. Sự
tin chắc làm cho Yakanov thấy rằng y phải giữ lời hứa với Sologdin, phải làm
theo những điều kiện của Sologdin. Đêm nay, y sẽ báo cáo vụ này với
Sevastyanov, làm như vậy là y qua mặt Oskolupov. Oskolupov sẽ giận điên lên, chắc
chắn như thế, nhưng rồi hắn cũng sẽ phải dịu ngay. Hắn sẽ xun xoe tìm cách chia
phần, không ai dám gây sự với những người thành công. Chỉ cần thành công là
xong hết.
Hai nữa, Yakanov đã có dịp thấy rõ
Oskolupov lo âu, sợ hãi, cuống quít là chừng nào khi bị Tổng trưởng Abakumov đe
dọa. Vì y quyết định để mặc cho Oskolupov sợ hãi thêm ít ngày nữa. Y thấy
Sologdin đã nhận xét đúng khi nói rằng Oskolupov là hạng người thể nào cũng đòi
ký tên chung với người sáng chế. Chỉ cần Oskolupov biết được rằng Sologdin đã
sáng chế ra được mẫu hình giàn máy điện thoại, hắn sẽ lập tức nhốt riêng
Sologdin vào một phòng, ngăn trở những người ra vô, sẽ đe dọa Sologdin, sẽ gọi
điện thoại đến giục Sologdin cả ngày lẫn đêm để rồi sau cùng, hắn sẽ huênh
hoang khoe rằng chính là nhờ sự đốc thúc của hắn mà công tác này thành công.
Tất cả những chuyện đó đều không phải là
chuyện lạ với Yakanov - Y buồn nôn mỗi khi nghĩ đến những người thô bỉ như
Oskolupov và những nghi kỵ, tranh giành, chèn ép ở trong ngành - nên y lặng yên
không tiết lộ gì hết với Oskolupov. Tuy vậy, như để đền bù cho Oskolupov, khi
vào văn phòng Viện trưởng, Yakanov làm một việc y chưa bao giờ làm trước mặt
thuộc cấp là đứng ra đỡ cho Oskolupov cởi áo khoác ngoài.
Vẫn đội mũ, Oskolupov ngồi vào chỗ của Viện
trưởng:
- Tên Gerasimovich làm gì ở đây?
Yakanov ngồi xuống chiếc ghế bên cạnh:
- Gerasimovich? Thưa để tôi coi... Hắn tới
đây từ Stesnhevka từ tháng Mười. Từ ngày đó, hắn đã làm cái máy Tivi để biếu Đồng
chí Stalin làm quà mừng sinh nhật.
- Gọi hắn đến đây.
Yakanov ra lệnh bằng điện thoại.
Stresnhevka cũng là một nhà tù đặc biệt giống
như Viện Mavrino nằm trong vùng Mạc Tư Khoa. Mới đây, kỹ sư Bobyer, một tù nhân
ở đó, đã thành công trong việc sáng chế một bộ phận điện tử gắn vào máy điện
thoại tư nhân để nhân viên mật vụ nghe kiểm soát. Nhờ sáng chế này, kỹ sư
Bobyer đã được giảm án và trả tự do ngay.
Viên sĩ quan trực mở cửa thò đầu vào:
- Thưa... tù nhân Gerasimovich xin vào.
Yakanov gật đầu:
- Cho vào.
Gerasimovich bước vào phòng. Anh vừa đi vừa
sửa lại cặp kiếng trắng trên sống mũi, chân anh vướng vào mép thảm trải trên
sàn phòng. Đứng trước hai viên chức cao cấp mập bự, hồng hào, Gerasimovich càng
có vẻ gầy ốm, xanh xao.
- Các ông cho gọi tôi?
Gerasimovich vừa đi tới gần vừa hỏi, mắt
anh nhìn vào khoảng tường ở giữa Oskolupov và Yakanov.
- Ờ... ờ... - Oskolupov đáp. - Ngồi xuống
đây.
Gerasimovich ngồi xuống. Tấm thân xương xẩu
lép kẹp của anh chưa đầy một nửa lòng chiếc ghế.
- Anh... Gerasimovich... Anh là một chuyên
viên nhãn quang học? Địa hạt chuyên môn của anh không phải là tai mà là mắt, phải
không?
- Thưa phải.
Oskolupov tiếp tục hỏi. Hắn lướt đầu lưỡi
trên hàm răng y như muốn chùi răng bằng lưỡi:
- Và anh là một người khá, hạnh kiểm tốt.
Không ai than phiền gì anh, hả?
Gerasimovich giữ yên lặng.
Oskolupov nheo một mắt lại để nhìn
Gerasimovich:
- Anh có được biết gì về tình trạng của kỹ
sư Bobyer, người cùng ở tù với anh trước đây ở Stresnhevka không?
- Tôi có được nghe nói.
- Nhờ sự đề bạt và bảo đảm của chúng tôi.
Bobyer đã được giảm án và trả tự do ngay. Anh biết chuyện ấy chưa? Anh còn phải
ở bao nhiêu năm nữa?
- Ba năm.
- Ba năm? Lâu dữ vậy sao?
Oskolupov làm ra vẻ ngạc nhiên, như chuyện
tù nhân còn phải ở vài ba năm nữa là chuyện hiếm có, như hắn chỉ gặp toàn những
tù nhân ở tù vài ba tháng. Cách đây không lâu, hắn cũng hỏi thăm một tù nhân về
hạn tù, và với mục đích làm tù nhân này đỡ buồn, Oskolupov đã nói: “Ở tù có mười năm? Ăn thua gì, người ta ở tù
hai mươi nhăm năm kia...”
Và hắn hỏi tiếp:
- Bây giờ nếu có dịp có thể được ra trước hạn
ấy, anh có thích không?
Trái tim mà Gerasimovich tưởng đã chai cứng
trong lồng ngực anh bỗng nhiên rung động.
Câu hỏi này của Oskolupov trùng hợp một
cách lạ kỳ với lời năn nỉ của Natasha, vợ anh, trong cuộc gặp ngày hôm qua.
Gerasimovich thực hiện sự tự chủ của anh, từ
lâu rồi anh đã quyết định sẽ không hòa nhã, không vui vẻ với những kẻ có quyền,
vành môi anh chỉ hơi nhếch trong một nụ cười ngạo mạn:
- Làm sao tôi thích cho được? Tôi không thấy
có dịp nào để tôi có thể ra khỏi đây trước hạn...
Oskolupov gật gù cái đầu vuông:
- Ha... Anh sẽ không thể ra sớm được nếu
anh chỉ ngồi chế máy Tivi. Tôi dự định đưa anh trở về Stresnhevka trong ít ngày
nữa và đặt anh cầm đầu một công tác. Nếu anh hoàn thành được dự án công tác ấy
trong sáu tháng, anh có thể về nhà với vợ anh vào cuối mùa thu này.
- Tôi có thể được biết việc đó là việc gì
không?
- Nhiều việc lắm. Tôi có thể cho anh biết
là tất cả những dự án đó đều đích thân do đồng chí Beria đặt ra. Chẳng hạn như
có việc chế tạo và đặt những máy nghe ở những hàng ghế công viên. Người ta thường
quen nói chuyện tự do, bừa bãi ở ngoài công viên. Nhờ những máy nghe ấy, ta có
thể nghe được tất cả mọi chuyện. Nhưng việc chế tạo máy nghe không phải là nghề
của anh phải không?
- Dạ phải. Không phải nghề tôi...
- Hiện có hai dự án công tác này hợp với khả
năng của anh. Cả hai dự án đều quan trọng và cấp thiết. Một là việc chế tạo những
máy chụp hình có thể chụp được ban đêm mà không cần ánh sáng. Người ta gọi
là... cái gì nhỉ? Hồng ngoại tuyến gì đó. Nhờ máy đó, mình có thể chụp hình một
người ban đêm, ở trong nhà hoặc ngoài phố, tìm ra kẻ mà người đó liên lạc, gặp
gỡ và bắt luôn cả hai. Tên bị chụp hình sẽ không bao giờ có thể biết vì sao những
cuộc gặp gỡ ban đêm của hắn lại bị bại lộ. Ở ngoại quốc, người ta đã bắt đầu
sáng chế những máy chụp hình hồng ngoại tuyến này nhưng chưa được hoàn hảo.
Mình có thể tiến nhanh hơn họ. Điều cần nhớ là những máy chụp hình kiểu này phải
đơn giản, dễ sử dụng, những nhân viên điều tra không phải ai cũng là khoa học
gia. Đây là việc thứ hai. Tôi tin chắc anh có thể thực hiện nó dễ dàng. Ngành
an ninh của ta đang rất cần có những chiếc máy này. Đó là máy chụp hình, cũng
là máy chụp hình, nhỏ thôi để có thể gắn ở những cánh cửa mà không ai biết. Mỗi
lần cửa mở là một lần máy tự động chụp hình. Như vậy là khỏi cần canh gác phiền
phức, chỉ cần gắn cái máy nhỏ đó, ta có thể kiểm soát được hữu hiệu những nhà
khả nghi. Bao nhiêu kẻ ra vào nhà đó sẽ bị chụp hình hết. Ta nắm được luôn bằng
chứng. Máy này chỉ cần chụp ban ngày. Anh khỏi lo việc chụp hình ban đêm. Chúng
tôi đang cần sản xuất thật nhiều loại máy này.
Gerasimovich đã hướng khuôn mặt gầy, khô
héo của anh về phía cửa sổ, anh không còn nhìn vào bộ mặt vuông của Oskolupov.
Người tù thấy hiện ra trước mắt bộ mặt nhăn
nheo của vợ anh, anh nhìn thấy những giọt nước mắt khô hoen trên gò má tái nhợt.
Đây là lần đầu tiên trong nhiều năm dài ý nghĩ sớm được trở về với cuộc sống tự
do cuồn cuộn nổi lên trong tim anh.
Việc mà anh cần làm để có thể được trở về
là nhận lời đề nghị đến rất đúng lúc này, anh chỉ cần làm như kỹ sư Bobyer đã
làm: chế tạo một số máy làm cho một số dân ngu đần, không đề phòng bị bắt vào
tù.
Làm thế, anh sẽ được ra khỏi tù nội trong
năm nay, vợ anh sẽ còn sống...
Do dự, bối rối, Gerasimovich hỏi:
- Tôi có thể... ở lại đây với việc chế tạo
máy Tivi?
- Anh từ chối ư?
Oskolupov bất mãn hỏi lại. Mặt hắn cau có.
Với bộ mặt hung hãn ấy, hắn dễ biến thành giận dữ hơn là hòa nhã:
- Tại sao? - Oskolupov gằn giọng hỏi.
Luật tù đày cho Gerasimovich biết rằng anh
sẽ bị coi là lố bịch nếu anh tỏ ra thương hại những người dân ngu ngốc, khinh bạc
sống lúc nhúc ở bên ngoài, cũng như khi anh từ chối giết một con heo thịt. Bọn
dân ngu bên ngoài không biết hưởng tình trạng tự do của họ. Họ tự làm họ mất phẩm
giá bằng những trò ganh tị, tranh giành bần tiện.
Natasha là người bạn đời của anh, nàng đã
hy sinh cho anh cả tuổi xuân của nàng, nàng đang chờ đợi anh, đang mong đợi anh
về với nàng. Nàng sắp chết, nàng đã sắp hết sức sống và khi nàng chết, anh cũng
chết theo nàng.
- Lý do của tôi ư? Sao ông lại còn phải hỏi?
Tôi không thể làm được việc đó!
Gerasimovich trả lời thản nhiên, minh bạch.
Yakanov ngạc nhiên, nhìn ngay vào mặt người
tù.
Oskolupov cố gắng dịu giọng để thuyết phục:
- Từ lâu rồi anh không được làm những việc
quan trọng, nên anh sợ? Phải không? Anh nhút nhát quá đấy. Tôi biết anh thừa sức
làm được việc này. Không cần anh nhận lời ngay, về suy nghĩ đi...
Gerasimovich ngồi yên lặng, hai bàn tay gầy
guộc như ôm chặt lấy hai thái dương.
Yakanov xen vào:
- Có gì mà cần anh suy nghĩ? Đó là nghề của
anh mà?
Gerasimovich có thể cứ nhận lời để rồi
không làm, theo như lối phản đối tiêu cực của những tù nhân, nhưng anh đứng dậy,
anh chiếu cặp mắt sáng rực nhìn khinh bỉ xuống bộ mặt vuông, phì nộn, đỏ au,
ngu độn của tên đàn ông ngồi phì phị sau bàn:
- Không. Đó không phải là nghề của tôi...
Giọng anh vút cao:
- Cho người ta vào tù không phải là nghề của
tôi. Tôi không thể giăng bẫy bắt người. Họ bắt chúng tôi vào tù đã là một điều
bậy rồi...
------------
Còn tiếp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét