Chương 26 - Dấu phạt
Vẫn hân hoan sung sướng, Sologdin đẩy mạnh cánh cửa phòng Đồ
Hình và bước vào. Nhưng thay vì cảnh đông đảo hoạt động mà anh chờ đợi trông
thấy, trong căn phòng rộng sáng nay chỉ có mỗi một người đàn bà đứng bên cửa
sổ.
- Larisa Nikolayevna… Chỉ có mình cô ở đây thôi sao?
Sologdin ngạc nhiên hỏi. Anh vừa hỏi vừa rảo bước đi tới bàn
làm việc của anh.
Larisa Nikolayevna Emina, một thiếu phụ ba mươi tuổi, nhân
viên tự do và là nữ họa viên, quay lại từ cửa sổ, nàng cười với Sologdin.
- Dmitri Aleksandrovich…? Tôi tưởng cả sáng hôm nay tôi sẽ
ngồi buồn một mình ở đây chứ…
Giọng nói của nàng như chứa đựng một ý nào đó. Sologdin nhìn
nàng và ánh mắt ghi nhận nhanh của anh bao bọc tấm thân nảy nở của nàng nằm
trong bộ y phục bằng sợi len đan màu trắng sáng. Không trả lời nàng, anh đi
thẳng tới bàn và trước khi ngồi xuống ghế, anh cầm bút vạch một nét lên tờ giấy
hồng để sẵn trên bàn. Xong, đứng quay lưng về phía Emina, anh đặt một tờ giấy
vẽ lên bàn vẽ của anh.
Phòng Đồ hình là một căn phòng rộng ở tầng lầu ba. Phòng có
ba khung cửa sổ rộng mở về phía nam. Giữa những bàn viết và kệ sách thường
phòng có chừng mười bàn vẽ giống như bàn vẽ của Sologdin và Emina. Bàn vẽ của
Sologdin đặt hướng về cửa ra vào và ánh nắng tràn vào từ cửa sổ chan hòa trên
tờ giấy gắn trên đó.
Sau cùng Sologdin hỏi:
- Sáng nay họ đi đâu hết? Sao không thấy ai đến cả?
Tiếng nói trong và nhịp nhàng của người thiếu phụ vút cao:
- Tôi đang định hỏi anh câu ấy.
Sologdin quay phắt lại nhìn nàng và nói:
- Tôi chỉ có thể trả lời cô về bốn tên tù khốn nạn làm việc
ở đây hiện đang ở đâu mà thôi. Một tên được đưa đi gặp vợ. Tên Hugo
Leonardovich đang dự lễ Giáng sinh Latvia. Tôi đang trả lời, và tên thứ tư Ivan
Ivanovich xin được phép ngồi vá lại đôi vớ. Kể từ ngày hắn vào tù đến giờ, đôi
vớ rách này là đôi vớ thứ hai mươi của hắn. Những người tôi muốn hỏi sáng nay
đi đâu không đến làm việc là mười sáu nhân viên tự do, những đồng chí có tinh
thần trách nhiệm và yêu công tác hơn chúng tôi kìa.
Emina nhìn rõ nụ cười kiêu hãnh, khinh mạn trên đôi môi mỏng
của Sologdin, nụ cười nở giữa hàng ria mịn và bộ râu đen gọn ghẽ để treo kiểu
người Pháp ấy làm cho nàng thích thú.
- Sao? Bộ anh không biết là đồng chí Trưởng toán của chúng
tôi đã thỏa thuận với đồng chí Viện trưởng là chúng tôi được nghỉ trọn ngày hôm
nay sao? Chỉ có tôi là không may phải đi trực thôi.
- Ngày nghỉ? Vì lý do gì mà nghỉ?
- Lý do gì nữa? Hôm nay là Chủ nhật.
- Từ bao giờ Chủ nhật được coi là ngày nghỉ nhỉ?
- Đồng chí Trưởng toán chúng tôi nói rằng chúng tôi có quyền
nghỉ một ngày vì lúc này không có công tác gì phải làm cấp bách cả.
- Các người không có công tác gì phải làm?- Sologdin kêu lên
giận dữ - Các người nghĩ sao nếu tôi dàn xếp cho các người, tất cả mười sáu
người, có việc ngồi vẽ cả ngày lẫn đêm. Cô có muốn thế không?
Việc phải ngồi vẽ lại những đồ hình phức tạp là một đe dọa
hãi hùng cho Emina cũng như cho những cô bạn của nàng, xong nàng vẫn thản
nhiên. Vẻ thản nhiên, trầm tĩnh hợp với sắc đẹp nảy nở toàn diện như một bông
hoa của nàng. Nàng đứng dựa bụng vào cạnh bàn vẽ và chiếc áo len đan ôm vừa vặn
da thịt nàng làm nổi bật bầu ngực dày của nàng. Nàng đu đưa hai chân và nhìn
Sologdin bằng cặp mắt thiện cảm:
- Chúa cứu chúng tôi! Mà anh có nhẫn tâm làm nổi cái việc đó
không chứ?
Sologdin lạnh lùng nhìn nàng:
- Tại sao cô lại kêu Chúa? Cô là vợ một nhân viên Mật vụ mà?
Emina ngạc nhiên:
- Là vợ nhân viên Mật vụ thì sao? Có gì khác?- Nàng hỏi lại -
Đến lễ Giáng sinh chúng tôi cũng làm bánh Giáng sinh. Chúng tôi có gì khác mọi
người đâu?
- Bánh Giáng sinh?
- Chứ sao?
Emina ngồi xuống và Sologdin đứng cao nhìn xuống nàng. Màu
len trắng hợp với nước da hồng hào của nàng. Cả chiếc áo và chiếc xiêm nàng bận
đều bó sát lấy thân thể nàng, để cho người nhìn thấy được da thịt đầy đặn của
nàng. Nút áo cổ mở để hở chút ngực và vai nàng.
Sologdin vạch một nét nữa trên tờ giấy hồng và nói, giọng
anh thản nhiên nhưng không có ác cảm:
- Cô nói chồng cô là Trung tá Mật vụ? Phải không nhỉ?
- Phải. Nhưng đó là chồng tôi. Còn mẹ tôi với tôi đều là đàn
bà.
Emina nói câu đó với nụ cười ngây thơ có sức quyến rũ thật
lạ. Mái tóc đen dày của nàng quấn lại thành từng vòng quanh đầu nàng làm cho
nàng, có cái vẻ trang trọng của những nữ hoàng ngày xưa. Nàng mỉm cười và đột
nhiên nàng giống như một thiếu phụ nông thôn, nhưng là một thiếu phụ nông thôn
do nữ kịch sĩ nổi tiếng Emma Tsesarskaya đóng.
Sologdin không nói gì nữa, anh ngồi xuống ghế để khỏi phải
nhìn Emina và anh bắt đầu nghiên cứu đồ hình trên bàn vẽ.
Anh vẫn còn xúc động vì những lời phán quyết của Giáo sư
Chelnov và anh muốn dành hết thì giờ và tâm trí vào việc hoàn thành sáng chế
của anh. Giáo sư Chelnov có nói anh còn nhiều việc phải làm. Anh muốn anh hoàn
toàn thảnh thơi tâm trí và tin tưởng khi anh phải đối phó với Yakanov để tính
chuyện đi ra khỏi đây.
Vì vậy Sologdin muốn cắt đứt mọi liên lạc với Emina để trở
về với công việc. Emina từng ngồi cạnh anh cả nửa năm trời nay nhưng chưa bao
giờ anh có dịp nói chuyện nhiều với nàng như hôm nay, chưa bao giờ chỉ có anh
và nàng ngồi riêng với nhau trong căn phòng rộng này. Đôi khi Sologdin cũng nói
đùa vài câu với nàng theo đúng chương trình làm việc hai tiếng đồng hồ lại có
năm phút nghỉ của anh. Emina là chuyên viên họa đồ làm việc dưới quyền anh,
nàng là một bà ở một giai cấp khá cao trong xã hội trong khi anh chỉ là một tên
nô lệ có học và anh khó chịu nhiều hơn là thoải mái khi anh nhìn thấy tấm thân
đàn bà nảy nở của nàng ở cạnh anh suốt ngày dài.
Emina vẫn chống hai cùi chỏ tay lên bàn, nàng vẫn đong đưa
nửa người trên của nàng và nàng hỏi:
- Còn anh, Dmitri Aleksandrovich… Ai vá những chiếc vớ rách
cho anh?
- Tôi hả?- Đôi lông mày của Sologdin nhướng lên nhưng anh
vẫn nhìn vào đồ hình - Tôi không vá vớ. Tôi đi rách là thay đôi khác.
- Độ bao lâu thì anh phải thay vớ mới?
- Tôi đi liền một đôi vớ trong một năm, một năm thay một
đôi…
Emina kêu lên như hoảng sợ:
- Một năm mới thay một đôi vớ, anh nói thật hay giỡn chơi?
Sologdin cười lớn, tiếng cười của anh còn trong và vô tư:
- Một năm chứ sao. Cô tưởng bọn tôi có thừa tiền để mua vớ
sao? Lương tháng của cô bao nhiêu?
- 1.500 ruble.
- Cô… cô là người vẽ lại những gì do tôi vẽ ra, cô lãnh mỗi
tháng 1.500 đồng ruble trong khi tôi, tôi là “nhà sáng chế”, tôi được lãnh mỗi
tháng 30 đồng ruble. Nếu cô ở vào địa vị tôi, cô cũng không phí tiền mua vớ.
Đúng không?
Đôi mắt Sologdin sáng lên niềm vui. Lời anh nói chẳng có
nghĩa gì với Emina hết nhưng vậy mà đôi má nàng cũng đỏ hồng lên.
Anh chồng của Emina, nói rõ ra, là một gã vô tích sự. Từ lâu
rồi gã coi gia đình gã như một nơi để gã nương tựa, với Emina, vợ gã, từ lâu rồi
gã đã trở thành một vật vô hồn như bàn ghế trong nhà. Khi ở sở về nhà, gã dành
hết thì giờ và tâm trí vào việc ăn uống, gã ăn tham lam và tục tĩu, ăn no gã
lăn ra ngủ. Trở dậy gã đọc báo và nghe radio. Gã mê radio. Tháng nào gã cũng
bận bán cái máy radio cũ đi để mua cái mới. Đề tài duy nhất làm gã chú ý ngoài ăn
ngủ và kích thích được gã là những trận đá banh. Vì là nhân viên Mật vụ, đội
banh được gã ủng hộ nhiệt liệt là đội Dynamo (đa số cầu thủ trong đội này là
nhân viên Mật vụ). Tâm hồn gã phẳng lặng; nông cạn và con người gã tầm thường
đến nỗi Emina nản không còn muốn gần gã nữa. Nàng gần Sologdin nhiều hơn là gần
chồng nàng. Và Sologdin với những cử chỉ nhanh nhẹn, với lối nói sắc sảo, với
khả năng biến đổi thật nhanh từ vẻ nghiêm trọng sang đùa giỡn hấp dẫn nàng ghê
gớm mặc dù không cố ý. Điều đáng nói nhất là Sologdin không hề hay biết là anh
hấp dẫn Emina mạnh đến như thế.
Sologdin lại nhìn xuống đồ hình trên bàn vẽ và Emina có dịp
nhìn ngắm lâu khuôn mặt anh, hàm râu đen và đôi môi dày của anh. Nàng tưởng
tượng đến cảm giác những sợi râu ấy di động trên da thịt nàng.
Một lần nữa, Emina lại phá cái yên lặng của Sologdin:
- Dmitri Aleksandrovich… tôi có làm phiền anh không?
- Chút ít.
Sologdin đang cần tập trung tư tưởng nhưng anh không thể suy
nghĩ đến công việc khi người đàn bà này ở gần anh. Anh quay vào bàn giấy và
quay lưng hẳn về phía Emina, anh soạn lại những giấy tờ trên bàn.
Anh có thể nghe rõ tiếng tích tắc phát ra từ chiếc đồng hồ
đeo tay của Emina.
Emina chắp hai bàn tay lại và đặt má nàng lên đấy. Đôi mắt
nàng mệt mỏi và trìu mến nhìn người đàn ông ngồi đó.
- Ngày nào cũng vậy, giờ nào cũng vậy.- Giọng nàng thì thầm
với những âm thanh thán phục - Anh ở trong tù mà anh vẫn học thêm, vẫn nghiên
cứu thêm. Anh là một người thật lạ…
Sologdin đang đọc nhưng rõ ràng là anh không đọc được gì
hết, vì anh ngẩng đầu lên ngay:
- Tôi học trong khi ở tù thì đã sao? Tôi ở tù từ năm tôi hai
mươi nhăm tuổi, tôi sẽ ra khỏi tù vào năm tôi bốn mươi hai. Có điều là tôi
không tin là tôi có thể ra được nhà tù, người ta sẽ cho tôi một hạn tù nữa. Tôi
sống những năm tháng đẹp nhất của tôi ở trong tù. Trong trường hợp tôi, nếu tôi
không học ở tù, tôi học ở đâu? Ở bất cứ đâu ta cũng phải sống. Dựa vào hoàn
cảnh để buông xuôi là thái độ hèn nhát.
Emina đưa ngón tay trỏ có móng tay dũa tròn và tô sơn hồng
ra di di trên góc một tờ giấy trên bàn Sologdin:
- Tôi có chuyện này phải xin lỗi anh…
- Chuyện chi vậy?
- Có lần tôi đứng cạnh bàn anh và tình cờ tôi nhìn thấy anh
viết thư. Tôi tình cờ nhìn thấy thật mà… Ít ngày sau tôi lại thấy…
- Ít ngày sau cô lại tình cờ thấy nữa…?
- Tôi lại thấy anh viết thư. Mà cái thư thứ hai này anh viết
dường như giống hệt cái thư trước…
- Như vậy có nghĩa là cô đã đọc hơi kỹ thư của tôi. Rồi, còn
lần thứ ba, thứ tư cô tình cờ đọc thư của tôi nữa? Đúng không?
Nàng mở rộng đôi mắt nhìn anh. Miệng nàng không nhận nhưng
mắt nàng nhận.
- Nếu cô còn tiếp tục như thế nữa tôi rất tiếc sẽ phải miễn
sự cộng tác của cô. Tôi sẽ tiếc cô... vì cô vẽ không đến nỗi quá dở.
- Nhưng chuyện đó lâu rồi. Từ ngày ấy đến nay tôi không còn
thấy anh viết gì nữa.
- Cô lập tức báo cáo với Thiếu tá Shikinidi…?
- Sao lại… Shikinidi?
- Thì Shikin. Cô viết báo cáo dài mấy trang?
- Sao anh lại nghi tôi như thế?
- Tôi không cần phải nghi. Tôi biết chắc. Bộ cô định nói với
tôi là Thiếu tá Shikin không hề chỉ thị cho cô là phải do thám tôi? Phải biết
hết cả những việc tôi làm, ngay cả ý nghĩ của tôi nữa?
Sologdin vạch một nét bút chì lớn lên tờ giấy trắng.
- Hắn có chỉ thị cho cô làm thế không? Nói đi. Nói thật đi.
- Có.
- Và cô đã tố cáo tôi bao nhiêu lần, bao nhiêu tội rồi?
- Dmitri Aleksandrovich…! Anh nghĩ rằng tôi làm được cái
việc ấy sao? Tôi có báo cáo nhưng tôi không tố cáo gì anh hết. Trái lại. Tôi
chỉ viết toàn chuyện tốt về anh.
- Hừm. Được rồi, tôi tạm tin cô. Về chuyện cô muốn biết tôi
viết gì thì… nếu cô chỉ hỏi vì tò mò, tôi sẵn sàng làm thỏa mãn sự tò mò đàn bà
của cô. Chuyện đó xảy vào tháng Chín. Năm ngày liền tôi viết thư cho vợ tôi.
- Tôi chỉ muốn hỏi anh về chuyện đó. Anh có vợ ư? Vợ anh chờ
anh ư? Anh viết gì cho vợ anh mà dài thế?
Trước những câu hỏi dồn dập ấy, Sologdin trả lời nghiêm
trang và chậm rãi:
- Tôi, có vợ, nhưng cũng như tôi chưa có vợ vậy. Tôi không
còn có thể viết thư cho nàng được nữa. Khi tôi viết cho nàng – không, tôi không
viết hết bức thư dài đó mặc dù tôi suy nghĩ về nó trong năm tháng trời. Nghệ
thuật viết thư là một nghệ thuật thật cao, thật khó. Chúng ta thường viết thư
quá cẩu thả, để rồi chúng ngạc nhiên khi chúng ta thấy mất những người mà chúng
ta mến thương. Vợ tôi không được gần tôi từ nhiều năm nay nhưng nàng vẫn cảm
thấy vòng tay tôi ôm xiết nàng. Thư từ là những sợi dây liên lạc duy nhất tôi
có với nàng trong mười hai năm nay.
Emina đột nhiên nhô người về đằng trước. Ngực nàng gần cánh
tay Sologdin hơn và nàng áp hai bàn tay lên đôi má ửng hồng của nàng:
- Anh tin rằng anh có thể giữ được nàng ư? Mà anh giữ nàng
để làm gì? Tại sao anh lại giữ nàng? Đã mười hai năm qua, anh còn xa nàng năm
năm nữa. Mười bảy năm xa nhau tất cả. Anh làm nàng mất tuổi trẻ. Tại sao? Hãy
để cho nàng sống.
- Ở đời này có một loại đàn bà đặc biệt. Đó là những người
đàn bà ra đời để làm chinh phụ, làm vợ những chiến sĩ Viking vượt biển đi chinh
phục thế giới, những nàng Isolde linh hồn bằng kim cương. Cô sống trong một xã
hội thấp kém nên cô không sao biết được họ.
Emina nhắc lại:
- Để cho nàng sống. Và nếu có thể được, anh cũng nên sống.
Hơi thở nàng dồn dập và Sologdin nhìn đi. Tay anh gạch một
nét lên tờ giấy hồng.
- Dmitri Aleksandrovich… tôi muốn hỏi anh chuyện này từ lâu…
Sao anh lại cứ vạch luôn tay những nét này? Ý nghĩa gì? Tôi để ý thấy anh hết
vạch lên tờ giấy trắng lại vạch lên tờ giấy hồng.
- Lần này tôi sợ cô tò mò quá rồi đấy…
Sologdin giơ tờ giấy trắng có những nét vạch lên:
- Mỗi lần tôi nghĩ được điều hay, làm được việc gì đúng, tôi
vạch một nét lên đây…
- Còn tờ giấy hồng?
- Còn tờ giấy hồng… Chắc cô cũng nhận thấy tôi hay gạch lên
tờ giấy hồng này những lúc nào chứ?
Trong phòng không có qua một tiếng động nào, câu trả lời của
Emina gần như tiếng thì thầm:
- Có. Tôi có nhận thấy.
Khuôn mặt Sologdin cũng đỏ lên, anh giận dữ thú tội:
- Tôi vạch lên đây những dấu để phạt tôi…
- Sao anh… lại… phạt anh?
- Phạt tôi… vì tội tôi… thèm muốn cô. Đây tôi đánh liền ba
dấu. Dấu này là vì đôi mắt ướt đa tình của cô… tôi phạt tôi vì tội rung động vì
đôi mắt ấy. Dấu này là vì… vì… cổ áo cô hở và tôi nhìn thấy ngực cô. Dấu này là
vì tôi muốn… muốn hôn lên đấy.
Emnina nói như người mất hồn:
- Anh muốn… sao anh không hôn đi?
- Cô điên ư? Cô ra khỏi đây ngay… Đi ra…
Sologdin quay phắt lại cùng một lúc với Emina đứng bật lên.
Cái ghế nàng ngồi đổ sau nàng. Sologdin nhìn ngay lên bàn vẽ nhưng anh không
thấy cái gì trên đó hết. Đột nhiên anh cảm thấy bộ ngực đầy của người đàn bà
dựa vào lưng anh.
- Lasira…- Anh nói, và anh quay lại ôm nàng.
- Dmitri…- Nàng như người nghẹn thở.
- Cho tôi… Để tôi khóa cửa lại…
Emina không lùi lại, nàng nói trong hơi thở:
- Phải đấy. Khóa cửa lại.
Chương 27 - Giấy in tiếng
Không một ai, kể cả những nhân viên tự do, muốn làm việc
trong ngày Chủ nhật.
Họ đến sở làm với sự chán nản trong tâm hồn, những chuyến xe
buýt vắng người hơn mọi ngày càng làm cho họ thêm chán nản, họ nghĩ đến cách
làm cách nào để có thể ngồi hết một ngày đến sáu giờ chiều.
Nhưng buổi sáng Chủ nhật hôm nay, quang cảnh Viện Khoa học
Mavrino hoạt động hơn mọi ngày thường. Sau 10 giờ sáng có một dãy xe hơi theo
nhau chạy qua cổng Viện. Bọn lính gác tới tấp đứng chào nghiêm. Những chiếc xe
hơi bóng loáng chạy qua vườn trên con đường vừa mới được quét tuyết phủ, tới
đậu ở trước cửa tòa nhà chính, những sĩ quan cao cấp với những cầu vai áo mang
lon vàng đỏ rực rỡ bước ra khỏi ba chiếc xe đầu. Không chờ ai tiếp đón, những
vị này đi thẳng lên văn phòng Viện trưởng Yakanov ở tầng lầu ba. Không một ai
có đủ thì giờ để nhìn kỹ họ và để biết họ là những ai. Vài tù nhân kháo nhau
rằng Tổng trưởng An ninh Abakumov đến với tám ông Tướng, nhưng ở nhiều phòng
nghiên cứu khác, nhiều tù nhân vẫn không biết gì cả về đoàn quan khách sang
trọng vừa đến.
Sự thật chỉ bằng một nửa lời đồn: chỉ có Phụ tá Tổng trưởng
Sevastyanov đến Viện cùng với bốn ông Tướng thuộc Bộ An ninh đi theo.
Nhưng có nhiều chuyện bất ngờ xảy ra: Đại tá Kỹ sư Yakanov
sáng nay chưa đến Viện. Người sĩ quan trực sợ hãi bỏ vội quyển tiểu thuyết y
đang đọc vào ngăn kéo – y không có quyền đọc bất cứ sách báo gì trong giờ trực
– và cuống quít gọi điện thoại đến nhà riêng của Yakanov, sau đó y đứng nghiêm
báo cáo với ông Phụ tá Tổng trưởng rằng Đại tá Yakanov sáng nay khó ở vì chứng
bệnh đau tim nhưng đang trên đường đến Viện. Trong thời gian đó Thiếu tá
Roitman, Phó Viện trưởng, người phụ tá của Viện trưởng Yakanov, sửa lại bộ quân
phục và đi như chạy trên những hành lang để tới trình diện với quan khách, y
vội vã không phải chỉ vì luật lệ bắt buộc y phải vội vã như thế mà còn vì y ít
có dịp gặp được các quan to, Yakanov tìm đủ cách ngăn chặn không cho y gặp được
các vị thượng cấp. Roitman đã được biết hôm qua hai tù nhân Bobynin và
Pryanchikov được gọi về Bộ để hỏi về việc gì và y đoán biết sáng nay các vị
quan to ở Bộ tới Viện chỉ cốt là để kiểm soát công tác, y cần được gặp các quan
để trình bày về việc làm của y trước khi Yakanov đến và nhận hết mọi thành
tích. Dù chỉ mới ba mươi tuổi, Roitman đã được lãnh một giải Stalin về khoa học
và y là người ngày đêm chỉ sống để làm việc phục vụ Lãnh tụ Tối cao.
Mười vị quan to ngồi nghe Roitman thuyết trình về những dự
án khoa học đang được thực hiện trong Viện xong chỉ có hai vị hiểu được y nói
gì, tám vị kia chỉ ngồi trầm ngâm với một vẻ nghiêm trọng đầy bí mật. Mamurin,
người được Oskolupov gọi đến, chỉ chăm chăm chờ dịp là cướp lời Roitman. Rồi
Yakanov hấp tấp tới nơi. Sáng nay hai mắt Yakanov sâu trũng xuống với hai quầng
đen, da mặt y tái nhợt như người đang đau nặng. Sau khi chào nghiêm, Yakanov
ngồi xuống chiếc ghế cạnh tường. Cuộc thuyết trình của Roitman phải ngưng.
Đám sĩ quan an ninh đứng hết ngoài hành lang trước cửa
phòng, sẵn sàng chờ được gọi đến. Trong bầu không khí nghiêm trọng này, không
ai để ý đến cửa Phòng Đồ hình được khóa kín liền trong mấy tiếng đồng hồ.
Sau khi hội họp trong văn phòng Viện trưởng Yakanov, đám
quan khách phân tán thành nhiều toán đi thăm các phòng. Chỉ có Phụ tá Tổng
trưởng Sevastyanov cùng đi với Thiếu tá Roitman xuống Phòng Âm thính. Yakanov
bận tiếp Oskolupov trong Phòng Số bảy.
Trên đường đi, Sevastyanov hỏi Roitman:
- Thiếu tá định dùng biện pháp nào tìm ra được tên ấy?
Roitman chỉ mới được biết về việc Viện Mavrino phải dò tiếng
nói thâu được từ máy điện thoại để tìm bắt được một tên phạm tội ở Bộ Ngoại
giao, nhưng năm phút cũng đã đủ để y sửa soạn được lời nói:
- Thưa ông Tổng trưởng,- Roitman nói - ở đây chúng ta có một
giàn máy tuy còn đang thí nghiệm nhưng đã có thể dùng được. Chúng tôi tạm gọi
máy đó là máy VIR. Tiếng nói của người ta được ghi lên giấy với những ký hiệu
đặc biệt. Không tiếng nói của ai hoàn toàn giống ai. Cũng như dấu tay vậy. Và
chúng ta có một chuyên viên tên là Lev Rubin đọc được những ký hiệu ấy…
- Lev Rubin? Hắn là tù nhân ư?
- Thưa vâng. Hắn là nhà ngôn ngữ học. Chúng ta sẽ đem tiếng
nói của kẻ phạm tội in lên giấy rồi so sánh với tiếng nói của những kẻ bị tình
nghi. Bằng cách ấy, ta sẽ tìm ra tên phạm tội.
- Hừm… - Sevastyanov vừa nói vừa lắc đầu - tôi cần xin sự
đồng ý của Đồng chí Tổng trưởng về việc dùng nhà ngữ học này.
- Vì vấn đề an ninh?
- Phải.
Vào lúc này, ở trong Phòng Âm thính, mặc dù mọi người đều
biết rằng có Ủy ban Điều tra Kiểm soát từ Tổng Bộ đến Viện, vẫn chưa ai vượt
khỏi được sự bất động của buổi sáng Chủ nhật để bắt tay vào việc, họ lười biếng
mở những ngăn tủ chứa đầy những bóng đèn radio cũ, nhìn ngây lên qua cửa sổ và
ngáp dài. Những thiếu nữ trong đám viên chức tự do đứng xúm lại ở những cửa sổ,
bàn tán nho nhỏ với nhau. Trước khi Roitman và Sevastyanov tới Phòng Âm thính,
những thiếu nữ ở đó đều đã được sĩ quan an ninh mời hết sang phòng khác.
Nerzhin đang ngồi trong Phòng Âm thính. Trước vẻ bối rối
quan trọng và nhộn nhịp của những người chung quanh. Nerzhin có cảm tưởng chàng
là một ông khách xa lạ hẳn với họ. Đây là lần thứ ba chàng vào Phòng Âm thính.
Chàng không có việc gì ở đây cả, chàng đang nóng ruột chờ đợi đợi xe Maria Đen
đến đưa đi gặp vợ và chàng vào đây để ngồi nói chuyện với Lev Rubin, Nerzhin
ngồi dựa lưng lên thành cửa sổ, chàng khoan khoái thưởng thức khói điếu Belomor
trong khi nghe Lev Rubin trình bày bài thơ về Moses vừa làm xong sáng nay.
Rubin đã đọc bài thơ này cho Giáo sư Chelnov nghe nhưng anh không tin tưởng lắm
ở khiếu thưởng ngoạn văn nghệ của ông giáo sư già ấy. Anh nồng nàn và quan
trọng trình bày lại bài thơ với Nerzhin và hồi hộp chờ đợi Nerzhin khen ngợi.
Đúng lúc ấy thì Thiếu tá Roitman hướng dẫn Phụ tá Tổng
trưởng Sevastyanov vào phòng. Hai người đi thẳng tới chỗ Rubin ngồi.
- Thưa Đồng chí Tổng trưởng… tôi xin giới thiệu nhà ngôn ngữ
học Lev Rubin, người duy nhất trong Liên bang Xô Viết hiện nay đọc được những
ký hiệu của tiếng người nói ghi trên giấy.
Rubin đứng dậy lặng lẽ cúi đầu chào.
Ngay từ lúc nghe thấy tiếng Roitman nói đến “máy VIR” khi y
và Sevastyanov còn đi ngoài hành lang, cả Rubin và Nerzhin cùng bất giác giật
mình. Họ ngạc nhiên vì công tác nghiên cứu về tiếng nói của họ, từ trước tới
nay vẫn không được ai coi trọng, những nhà khoa học đồng tù thường chỉ hỏi thăm
họ về sự tiến triển của cuộc nghiên cứu này để cười nhạo họ, bỗng dưng được
thiên hạ chú ý đến. Chỉ trong khoảng 45 giây đồng hồ cần thiết để cho Roitman
đưa Sevastyanov đến bàn Rubin, với sự thông cảm tình hình rất nhanh đặc biệt
của những người đã sống lâu năm trong tù, Rubin và Nerzhin cùng hiểu rằng như
vậy là Rubin sắp trình diễn một cuộc đọc tiếng nói ghi trên giấy bằng ký hiệu,
và mặc dù Rubin có thể đọc được, vẫn từng đọc, họ cũng tính ngay đến chuyện
phải làm sao cho Rubin thành công trong cuộc thí nghiệm này. Nếu chẳng may mà
Rubin đọc sai, cuộc nghiên cứu của họ có thể bị bãi bỏ không chút xót thương.
Họ đưa mắt nhìn nhau thông cảm và Rubin khẽ nói:
- Nếu họ bảo anh, hãy đọc câu: “Giấy in tiếng có thể làm cho
người điếc dùng được máy điện thoại”.
Nerzhin cũng thì thầm lại rất nhanh:
- Nếu hắn đọc lấy, tôi sờ tay lên tóc là anh đúng, sờ cổ áo
là sai.
Và Rubin đứng lên để chào người mới đến.
- Bây giờ,- Roitman nói tiếp.- Lev Grgiorich sẽ trình bày để
ông Tổng trưởng thấy tận mắt việc đọc giấy in tiếng nói. Chúng tôi có sẵn một
xướng ngôn viên chuyên môn đây, anh Gleb Vikentich Nerzhin. Anh này sẽ ghi câu
này lên giấy và anh Lev Grgiorich sẽ cố gắng đọc ra câu ấy.
Cả phòng thí nghiệm ngừng hoạt động. Mọi người đều hồi hộp
chờ đợi. Roitman xúc động ra mặt. Đọc xong, Nerzhin ra khỏi phòng ghi âm và
đứng ở xa, lãnh đạm nhìn lại phía Rubin. Mọi người đứng xúm quanh bàn Rubin.
Tất cả đều đứng, chỉ có một mình Rubin là ngồi. Với những cử chỉ trang trọng
của một giáo sĩ hành lễ, Rubin cầm cây viết chỉ lên tờ giấy ghi ký hiệu vừa lấy
trong máy ra và giảng giải.
Nerzhin cười thầm khi Rubin yêu cầu cử tọa đưa cho anh cái kính
khuếch đại để nhìn cho rõ hơn. Thực ra, không cần gì phải dùng đến kính khuếch
đại, Rubin chỉ bày vẽ ra như vậy cho công việc quan trọng hơn. Và trong lúc tất
cả mọi người – tất nhiên là trừ Nerzhin – say mê theo dõi việc Rubin đọc lên
từng tiếng, vừa đọc vừa viết xuống giấy: “Giấy… in… tiếng… có… thể...”, không
ai chú ý đến Trung úy An ninh Shusterman nhón gót đi vào phòng.
Shusterman đứng lại bên cửa. Ý ra hiệu cho Nerzhin đi ra.
Nerzhin hiểu rằng giờ đi thăm đã đến và chàng rảo bước đi ngay. Shusterman còn
muốn gọi Rubin nữa. Y muốn bắt Rubin trở về phòng ngủ để làm lại giường cho
ngay ngắn. Y từng nhiều lần hành hạ Rubin với việc này.
Rubin đã đọc được hai tiếng “người điếc” và đang nhíu mày
tìm tiếng tiếp theo, chợt anh ngước mắt nhìn lên và nhìn thấy bộ mặt rạng rỡ,
tươi rói của Roitman - Roitman có vẻ như chính y là người đọc được những chữ
này - và anh bắt gặp tia nhìn của Shusterman. Anh hiểu ngay tên sĩ quan an ninh
lắm chuyện này đến đó làm gì và tia mắt khôi hài, chế nhạo của anh nói với y: “Đi
chỗ khác chơi…”
- “Người điếc… dùng được… máy điện thoại…”- Rubin nói lớn,
viết và quăng bút- … “Máy điện thoại” là ba tiếng chúng tôi vẫn dùng đến nhiều
trong những cuộc thí nghiệm nên nhìn thấy là tôi đọc được ngay…"
- Kỳ diệu…
Sevastyanov nhắc lại:
- Kỳ diệu… Tôi xin lỗi, tên anh là gì?
- Lev Grgiorich Rubin.
- Lev Grgiorich… Anh có thể nhận ra tiếng một người nhờ
những bản giấy in tiếng này chứ?
- Đó chính là mục đích của cuộc nghiên cứu của chúng tôi.
- Tốt. Sẽ có một công tác… rất… quan trọng nhờ anh làm.
Nghe thấy quan to nói câu này, Trung úy An ninh Shusterman
lủi mất.
Chương 28 - Cấm không được hôn
Chiếc xe Maria đen được dùng để chở tù nhân đi gặp thân nhân
sáng nay hư máy, không chạy được. Người ta phải gọi điện thoại về Bộ xin xe
khác và vào lúc 11 giờ sáng Chủ nhật ấy, khi Nerzhin được gọi xuống từ phòng Âm
thính, đến phòng kiểm soát, sáu tù nhân được đi thăm hôm nay đã có mặt ở đó.
Vài người đang bị khám, vài người đã khám xong đi quanh quẩn hoặc ngồi ở bàn.
Trung tá Klimentiev đứng gần tường, thẳng người, hai tay chắp sau lưng, thanh
thản như người không liên hệ đến công việc khám xét đang được làm ở đây, nhưng
Klimentiev biết rõ hơn ai hết là sự có mặt của y bắt buộc bọn giám thị phải
khám xét kỹ hơn.
Vừa bước vào khu khám, Nerzhin gặp ngay vòng tay chờ đợi của
Krasnogubenky, tên giám thị khám kỹ nhất, lục lọi nhất và đáng ghét nhất bọn.
- Trong túi có gì?- Krasnogubenky hỏi ngay.
Từ lâu rồi Nerzhin không còn cái vẻ vội vã làm theo lời hèn
hạ của những người mới ở tù trước mặt bọn giám thị. Chàng không cần trả lời và
cũng không thèm nhìn lại cái túi bộ áo mới may bằng hàng cheviot vừa được phát
cho chàng để mặc đi thăm. Chàng chỉ nhìn tên giám thị bằng cặp mắt vô hồn và
giơ hai cánh tay lên vừa đủ để cho gã khám túi chàng. Sau năm năm ở tù và qua
không biết bao nhiêu là lần khám xét như thế này. Nerzhin không còn cảm thấy,
như những người mới vào tù ai cũng thấy, việc bị khám thân thể là dã man, những
ngón tay dơ bẩn chạm vào người mình như chạm vào chính trái tim rướm máu của
mình. Sáng nay, đặc biệt là sáng nay, không một việc gì xảy ra có thể làm cho
tâm hồn chàng mất vui sướng.
Krasnogubenky mở hộp thuốc lá do Potapov tặng chàng làm quà
sinh nhật và kéo từng điếu thuốc gài trong đó ra coi xem có vật gì giấu trong
đó không. Gã đổ cả những que diêm ra lòng bàn tay gã. Gã vuốt đường viền chiếc
khăn mùi-soa của Nerzhin. Ngoài mấy vật đó ra, trong túi Nerzhin không có gì
khác. Rồi gã nắn bóp khắp người Nerzhin, sờ cả vào bẹn, vào hậu môn chàng. Gã
ngồi xuống sau lưng chàng để sờ kỹ hai chân chàng từ đùi trở xuống.
Nhờ Krasnogubenky ngồi xuống, Nerzhin nhìn thấy người tù
đang bị khám sau chàng. Người này là một anh thợ điêu khắc. Chàng thấy rõ anh
này đang bối rối và chàng biết vì sao anh bối rối. Nguyên lai là sống trong tù,
anh thợ điêu khắc bỗng phát giác được rằng anh có khiếu viết truyện ngắn, và
anh cặm cụi viết những truyện ngắn kể lại kinh nghiệm tù binh của anh thời
chiến tranh trong những trại tù binh của Đức Quốc Xã, về những cuộc gặp gỡ
trong phòng giam, về tòa án. Nhờ vợ anh, anh từng chuyển được vài truyện ngắn
của anh ra ngoài, nhưng những truyện ngắn như thế làm sao có thể đăng được?
Ngay cả ở bên ngoài, chị vợ anh cũng phải khổ sở giấu giếm những gì chồng chị
gửi ra và chỉ dám cho những bà con thân nhất đọc. Nhưng một ông có học, dường
như ông chú của vợ anh, đã được đọc những truyện ngắn ấy và nói với vợ anh rằng
anh viết truyện ngắn còn hay hơn cả Chekhov. Lời khen này làm cho anh càng hứng
chí sáng tác. [A.Chekhov: Văn sĩ viết truyện ngắn nổi tiếng nhất của Nga ở cuối thế kỷ
XIX.]
Ở trong tù, tất nhiên là nhà văn tập sự này phải giấu kín
những gì anh viết. Việc mang được một tờ giấy có chữ viết ra khỏi tù là một
việc khó khăn không thể tưởng tượng được. Hôm nay anh thợ khắc mang theo một
đoản thiên mà anh cho là tuyệt tác của anh, nhưng khi thấy có mặt Krasnogubenky
trong phòng khám, anh sợ bị gã xét thấy và anh đã bỏ tờ giấy có những chữ viết
nhỏ li ti vào miệng nuốt đi. Giờ đây, khi anh thấy Krasnogubenky không khám
anh, anh hối hận đến đờ đẫn cả người – nếu anh gan hơn một chút, nếu anh đừng
vội nuốt đi, biết đâu anh chẳng mang lọt đoản thiên ấy ra ngoài?
- Cởi giày ra.
Krasnogubenky nói và Nerzhin đặt chân lên chiếc ghế đẩu để
cởi dây giày, rồi chàng vung chân đá chiếc giày không cần biết là nó bay đi
đâu, Krasnogubenky lượm chiếc giày lên nhìn kỹ bên trong và uốn cong xem có vật
gì giấu trong đế giày đó không. Với vẻ mặt thản nhiên như chàng từng làm việc
này mỗi ngày, Nerzhin đã đá nốt chiếc giày kia ra khỏi chân. Cả hai chiếc vớ
của Nerzhin đều rách và có những lỗ thủng lớn. Những lỗ thủng này cho gã giám
thị cái quyền nghĩ rằng chàng không thể giấu vật gì ở trong vớ nên gã không cần
bắt chàng tháo cả vớ.
Klimentiev chớp mắt liền mấy cái khi Nerzhin đá đôi giày
văng ra khỏi chân. Y coi đó là một hành động sỉ nhục giám thị. Và một lần nữa
Klimentiev cảm thấy hối hận vì để cho tên tù hỗn láo Nerzhin được đi gặp vợ hôm
nay. Y nghĩ đến chuyện tìm cách bắt lỗi tên tù này để hủy cuộc đi thăm của hắn,
y thấy rõ tên tù này không những là không cảm thấy xấu hổ, nhục nhã vì tình
cảnh tù đày khốn nạn của hắn, trái lại, hắn còn có vẻ hợm hỉnh khinh thường
những người có nhiệm vụ canh giữ hắn.
- Nghe đây…
Klimentiev đột ngột nói lớn và bảy người tù cùng bảy viện
giám thị đều quay về cả phía y:
- Các người đã biết luật lệ. Các người không được nhận bất
cứ một vật gì do thân nhân các người đưa, hoặc vật gì các người muốn đưa cho
thân nhân, đều phải đưa cho tôi, qua tay tôi. Trong khi nói chuyện, các người
không được nói đến công tác, điều kiện công tác, điều kiện sinh hoạt, ăn uống,
không được nói đến tên Viện này hoặc bất cứ một điều gì dính dáng đến Viện. Các
người không được nói tên bất cứ ai. Các người chỉ nên nói rằng mọi việc đều tốt
và các người không cần gì hết, không thiếu gì hết.
- Nếu cấm hết thì chúng tôi còn có chuyện gì để nói với
nhau?- một người nào đó đứng cuối hàng kêu lên - nói chuyện chính trị ư?
Klimentiev không thèm trả lời câu hỏi này. Y thấy đó là một
câu hỏi ngu ngốc.
- Hãy nói đến tội lỗi của bạn,- một tù nhân nào đó rầu rĩ
lên tiếng - hãy nói đến chuyện bạn hối lỗi.
Klimentiev can thiệp ngay:
- Không được nói đến án tù của các người. Phải giữ bí mật về
án tù, hạn tù. Hãy hỏi về chuyện gia đình, cha mẹ, con cái. Còn điều này nữa.
Đây là luật mới: từ nay trở đi các người không được nắm tay vợ, không được hôn
vợ. Cấm nắm tay, cấm hôn.
Nerzhin từ đầu vẫn thản nhiên trước cuộc khám xét và việc
nhắc lại những luật lệ ngớ ngẩn – chàng biết cách qua mặt bọn giám thị ngồi
canh chàng – cảm thấy máu chàng chạy mạnh khi nghe chuyện cấm hôn, mắt chàng
sáng rực lên:
- Mỗi năm chúng tôi chỉ gặp được nhau có một lần…
Chàng la lên và Klimentiev nghiêng bản mặt hồng hào của y
nhìn chàng. Klimentiev có vẻ hân hoan chờ đợi chàng nói tiếp và Nerzhin nghe
thấy tiếng nói chưa được phát ra trong cổ họng y: “Tôi hủy cuộc đi thăm của
anh. Anh ở lại…”, chàng nghẹn lời và im lặng.
Nerzhin hiểu rằng cuộc đi thăm của chàng được báo vào phút
cuối, có một cái gì không được hợp lệ và Klimentiev dễ dàng hủy bỏ, y đang muốn
hủy bỏ.
Là một tù nhân giàu kinh nghiệm, chàng biết nén giận.
Không gặp sự phản đối, Klimentiev thản nhiên nói tiếp:
- Nếu các người hôn nhau, nắm tay, hay vi phạm điều gì khác,
cuộc gặp mặt sẽ chấm dứt tức khắc.
Người thợ điêu khắc lên tiếng:
- Nhưng vợ tôi không biết điều cấm ấy. Vợ tôi hôn tôi thì
sao?
Klimentiev vẫn thản nhiên:
- Vợ anh sẽ được nói cho biết trước khi gặp anh.
- Chưa từng có luật cấm hôn bao giờ.
- Bây giờ có.
Bọn ngu đần - Klimentiev nhìn những bộ mặt ngơ ngác và nghĩ
thầm - Chúng thật ngu. Phản đối với mình thì ích gì? Chúng nó làm như mình đặt
ra không bằng. Luật do thượng cấp đặt ra, mình chỉ là người thi hành.
Bọn tù nhao nhao hỏi:
- Được gặp nhau bao lâu?
- Nếu mẹ tôi đến thay cho vợ tôi, mẹ tôi được vào không?
- Được gặp trong ba mươi phút. Chỉ có người nào có tên trong
giấy mới được vào.
- Con gái tôi năm tuổi có được theo mẹ nó vào không?
- Trẻ con mười lăm tuổi được vào theo người lớn.
- Còn mười sáu tuổi?
- Không được vào. Còn ai hỏi gì nữa không? Xong rồi. Đi ra.
Tuyệt diệu. Hôm nay họ không phải ngồi kín trong chiếc xe
Maria Đen chở tù đi thăm những lần trước, một chiếc xe buýt nhỏ sơn xanh chờ họ
ngoài sân.
Ba nhân viên giải tù, cả ba đều lạ mặt ở Viện Mavrino, bận
thường phục, đội mũ nỉ mềm, tay cầm súng lục trong túi áo, lên xe trước. Họ
ngồi cách nhau trong xe. Hai tên trong bọn trông có vẻ như tướng cướp giải nghệ
hoặc võ sĩ quyền Anh về già. Họ bận những chiếc áo khoác mới và đẹp.
Sương mù buổi sáng đã tan nhưng còn lạnh.
Bảy người tù lục đục lên xe.
Trung tá an ninh Klimentiev cũng đi nhưng đi bằng xe riêng.
Chương 29 - Dấu tiếng
Tới 12 giờ trưa Yakanov vẫn chưa được thảnh thơi ngồi trong
văn phòng lịch sự của y, y bận rộn trong phòng Số bảy với việc tổ chức sáp nhập
hai phòng nghiên cứu lớn nhất trong Viện làm một – Phòng Số bảy và Phòng Âm
thính – Sáng nay Oskolupov đã quyết định như thế và nhiều người đồng ý. Chỉ có
ba người phản đối là Bobynin, Paryanchikov và Roitman nhưng họ chỉ là thiểu số
không đáng kể.
Nhưng trong lúc ấy có bốn người ngồi trong văn phòng Viện
trưởng Mavrino. Bốn người ấy là Phụ tá Tổng trưởng Sevastyanov – lão đã báo cáo
bằng điện thoại với Tổng trưởng Abakumov về những việc có thể làm ngay ở Viện
Mavrino – Trung tướng Bulbanyuk, Trung úy Smolosidov và tù nhân Lev Rubin.
Trung úy Smolosidov là một gã đàn ông vạm vỡ, mặt vuông, vai
to và hơi lùn. Những người lạc quan nhất đời, những người tin rằng trong bất cứ
người nào cũng phải có ít nhất là một vài điểm tốt, khó có thể tìm được một
điểm nào gọi là tốt trên khuôn mặt khó đăm đăm không bao giờ vui của
Smolosidov, trên vành môi dày của hắn. Địa vị của Smolosidov ở trong Viện là
một địa vị thấp kém, hắn được xếp hạng không cao hơn một người thợ ráp máy
radio bao nhiêu và lương bổng của hắn chỉ bằng lương của người nữ lao công thấp
nhất. Y thường kiếm thêm được mỗi tháng chừng một ngàn ruble bằng cách lấy cắp
những bộ phận radio trong Viện đem ra ngoài bán chợ đen và nhiều người biết
rằng hắn không chỉ kiếm tiền bằng cách đó mà thôi.
Những viên chức tự do làm việc trong Viện đều sợ Smolosidov,
kể cả những người thường chơi bóng chuyền với hắn. Bộ mặt không bao giờ để lộ
một chút thành thật nào của hắn trông thật đáng kinh sợ. Và sự kiện hắn được
cấp trên tin tưởng còn đáng sợ hơn nữa. Nhà hắn ở đâu? Không ai biết. Hắn có
gia đình, vợ con không? Cũng không ai biết. Smolosidov không bao giờ đến nhà
riêng thăm ai, hắn chỉ giao thiệp với mọi người ở trong Viện. Không ai biết gì
về đời tư cũng như dĩ vãng của hắn ngoài những huy chương quân công hắn mang
trên ngực và một lời hắn khoe rằng trong suốt trận đại chiến vừa qua, một vị
Thống chế nổi tiếng không nói qua một câu gì mà tai hắn lại không được nghe,
khi người ta hỏi tại sao lại như thế, hắn nói thêm hắn là chuyên viên truyền
tin riêng của ông Thống chế.
Khi vấn đề được đặt ra là viên chức nào trong Viện Mavrino
đủ tư cách phụ trách giữ những cuốn băng ghi âm tối mật do Bộ An ninh gửi đến,
không do dự, Trung tướng Bulbanyuk, người mang những cuộn băng ghi âm đến, nói
ngay: Smolosidov.
Và giờ đây Smolosidov ngồi như một con chó lớn, dữ dội giữ
cái máy ghi âm và những cuộn băng đặt trên một chiếc bàn nhỏ trong lúc Trung
tướng Bulbanyuk, cái đầu tròn và nhẵn như một củ khoai tây khổng lồ và nghiêm
trọng nói với Rubin:
- Hiện nay anh là một tù nhân, Rubin. Nhưng trước đây anh
từng là một người Cộng sản, rồi có thể có ngày anh sẽ trở lại là một người Cộng
sản.
Rubin muốn nói: “Tôi hiện đang là người Cộng sản…”, nhưng
nếu nói thế, anh sẽ phải giải thích nhiều với Bulbanyuk và anh thấy việc giải
thích, phân trần lúc này là hèn hạ.
- Vì vậy chúng tôi tin ở anh.- Bulbanyuk nói tiếp - Rubin,
anh sắp được nghe một bí mật quốc gia qua cái máy ghi âm này. Chúng tôi hy vọng
anh sẽ giúp chúng tôi sớm bắt được tên khốn nạn này, tên đồng lõa của bọn phản
quốc. Chúng muốn tiết lộ những phát minh khoa học quan trọng của tổ quốc ta với
bọn ngoại nhân. Tất nhiên anh hiểu việc tiết lộ…
- Tôi hiểu…
Rubin ngắt lời, anh chỉ sợ anh không được nghe những cuộn
băng này. Không phải vì anh tò mò nhưng anh muốn biết anh có thể làm được gì,
công trình nghiên cứu của anh trong những tháng qua có thực sự giá trị như anh
nghĩ hay không.
Smolosidov nhấn nút cho máy chạy.
Rubin chăm chú nhìn vào cuộn băng xoay trên máy như anh đang
nhìn mặt kẻ tử thù của anh. Khi Rubin chăm chú và bất động như thế, làn da mặt
anh căng ra và nét mặt anh trở thành tàn ác. Không ai có thể xin tình thương ở
một người có bộ mặt như thế.
Trong sự im lặng của căn phòng, họ nghe cuộc đối thoại giữa
một gã đàn ông vội vã, khích động với một thiếu phụ thản nhiên, nhẩn nha.
Những câu nói qua đi và nét mặt Rubin dần mất vẻ tàn ác, rồi
mặt anh trở thành suy tư, bối rối. Trời đất, anh không chờ đợi nghe những lời
nói này, anh tưởng anh sắp được nghe những lời ghê gớm…
Cuộn băng ngừng quay.
Rubin biết người ta chờ đợi anh nói ra một lời gì đó, nhưng
anh chưa biết anh nên nói gì. Anh cần thì giờ để suy nghĩ và anh cần thì giờ để
đốt lại điếu thuốc lá vừa để tắt nửa chừng và nói:
- Cho nghe lại.
Smolosidov nhấn nút cho cuộn băng quay trở lại.
Rubin nhìn bàn tay có những ngón tay đen đủi của Smolosidov
với hy vọng ánh lên trong mắt: Smolosidov có thể lầm lẫn nhấn nút xóa tiếng nói
trên băng và làm cho cuộn băng này sạch trơn tiếng nói. Nếu cuộn băng này mất
tiếng, Rubin sẽ không còn phải suy nghĩ lựa chọn gì nữa.
Nhưng Smolosidov không lầm lẫn. Hắn sử dụng máy rất đúng
cách.
Một lần nữa họ lại nghe tiếng nói của người trẻ tuổi, tiếng
nói hồi hộp, cấp bách, gần như tuyệt vọng xen lẫn những tiếng ong óng, khó chịu
của người đàn bà. Rubin phải cố gắng nhiều mới tưởng tượng ra được người thanh
niên có tội đang bị tìm bắt nhưng anh thấy hiện ra dễ dàng bộ mặt người thiếu
phụ. Đó là một người đàn bà có mái tóc dày nhuộm màu hung hung, mái tóc có thể
là tóc giả.
Anh úp mặt vào lòng hai bàn tay. Chỉ có những kẻ điên, những
kẻ tâm trí cuồng loạn mới có thể coi những phát minh về y học, nói rõ hơn là
những phương thuốc chữa bệnh, là những bí mật quốc gia cần giữ kín và việc phổ
biến những phương thuốc này là một trọng tội cần bị trừng trị. Y học không đòi
hỏi quốc tịch ở bệnh nhân. Người thanh niên gọi điện thoại đến nơi bị gài bẫy
này dường như không biết rõ y sẽ gặp những nguy hiểm gì. Rubin bỗng thấy có cảm
tình với người thanh niên xa lạ này.
Nhưng Lãnh tụ quyết định rằng – quyết định có thể độc đoán
nhưng dù sao, đó vẫn là một quyết định phải được tôn trọng – mọi phát minh khoa
học đều phải được coi là những điều kiện làm vững mạnh quốc gia, mọi người nghĩ
khác như thế đều là bọn phản tiến bộ, bọn chặn đường tiến bộ, bọn có hại cho
quốc gia và cần phải loại trừ.
Rubin cố nghĩ đến chuyện phản quốc. Người thanh niên này
nhắc nhiều lần đến những tiếng “người ngoại quốc”, như vậy có nghĩa là có “ngoại
nhân” dính líu trong vụ này. Ngay cả tiếng “thuốc” cũng có thể là một ám hiệu.
Đó có thể không phải là thứ “thuốc” mà là một thứ gì khác. Trong lịch sử, những
vụ tương tự thường xảy ra. Những thủy thủ Baltic đã nổi dậy bằng cách nào? Bằng
điện tín: “Gửi Bộ Tân luật Hàng hải đến…”. Câu này có nghĩa: “Cho tàu chiến vào
bến và nổ súng”.
Cuộn băng lại ngừng. Rubin nhắc tay ra khỏi mặt và nhìn bộ
mặt hung hăng của Smolosidov, rồi nhìn sang bộ mặt đần độn, quan trọng hóa của
Rulbanyuk. Hai kẻ này làm anh ghê tởm, anh không muốn nhìn chúng, muốn ngồi gần
chúng chút nào, nhưng chúng là đại diện của sức mạnh độc đoán đang ngự trị cõi
đời này, anh không biết đến chúng không được.
Chính là những tên đồ tể như hai tên này ở trong Chính trị
Cục đã đẩy Rubin đi tù vì chúng không thể chịu đựng được tài năng của anh, sự
lương thiện tâm hồn của anh. Chính là những tên đồ tể như hai tên này ở Tòa án
Quân sự từ bốn năm trời nay đều tay xé và liệng vào thùng đựng giấy vụn những
tờ đơn tường trình, khiếu oan của Rubin.
Hai tên khốn nạn này chỉ đáng được người ta tặng cho chúng
một trái tạc đạn, để cho thân xác chúng tan nát, vậy mà người ta vẫn cứ bắt
buộc phải phục vụ chúng, như phục vụ Tổ quốc, phục vụ quốc kỳ…
Rubin dụi mẩu thuốc lá lên đĩa gạt tàn và nhìn thẳng vào mặt
Sevastyanov. Trong gian phòng này, với Rubin, Sevastyanov là người tương đối
đàng hoàng nhất, có tư cách nhất:
- Được rồi. Tôi sẽ cố gắng.- Anh nín thở rồi thở ra một hơi
dài - Nhưng nếu các ông không nghi cho ai, tôi không thể tìm ra được đâu. Làm
sao có thể thâu được tiếng nói của tất cả mọi người đàn ông ở Mạc Tư Khoa? Tôi
phải so sánh tiếng nói trong băng này với tiếng nói của những ai chứ?
Bulbanyuk giơ tay trấn an:
- Chúng tôi đã bắt được bốn người tình nghi ở gần phòng điện
thoại công cộng mà tên phản quốc đã dùng. Nhưng chắc không phải là họ. Chúng
tôi có năm tên tình nghi ở Bộ Ngoại giao. Chắc chắn là một trong năm tên này là
tên phạm tội. Tôi ghi tên chúng lại đây nhưng không ghi chức vụ của chúng để
cho anh khỏi bị ảnh hưởng.
Y đưa cho Rubin một tờ giấy nhỏ trên ghi 5 tên người:
Petrov.
Syagovity.
Volodin.
Schhevronok.
Zavarin.
Rubin đọc và gập tờ giấy lại định bỏ vào túi.
- Không được.- Sevastyanov nói vội - Smolosidov giữ giấy
này.
Rubin đưa trả tờ giấy. Sự đề phòng này không làm cho anh bất
mãn, trái lại, nó chỉ làm cho anh vui vui. Bọn đồ tể ngu si này không biết rằng
chỉ cần đọc qua một lần như thế là những cái tên người đó đã ghi sâu vào ký ức
anh: Petrov, Syagovity, Volodin, Schhvronok, Zavarin. Không những anh chỉ nhớ
kỹ những cái tên đó mà thôi, khả năng đặc biệt về ngôn ngữ của anh còn tự động
ghi nhận cả những ngữ-nguyên của những danh từ ấy: “syagovity” có nghĩa là “người
nhảy xa” và “schhevronok” là tên một con chim.
- Tôi yêu cầu các ông cung cấp cho tôi,- Rubin nói - tiếng
nói trong điện thoại được thu vào băng của cả năm người này.
- Sáng mai chúng tôi sẽ mang đến đây cho anh.
Rubin suy nghĩ vài giây rồi nói:
- Tôi cần biết cả số tuổi của từng người. Tôi cần cuộn băng
này suốt ngày kể từ bây giờ.
- Trung úy Smolosidov sẽ giữ băng và máy. Hai người sẽ có
một phòng làm việc riêng ở khu Tối mật.
Kinh nghiệm cho Rubin biết rằng anh không nên hỏi hai tiếng “bao
giờ”, bởi vì nếu anh hỏi chúng hai tiếng ấy, chúng sẽ hỏi lại anh hai tiếng ấy
ngay lập tức. Chẳng hạn như nếu bây giờ anh hỏi chúng: “Bao giờ các anh cần kết
quả?” chắc chắn chúng sẽ nói: “Sáng mai” hoặc chúng hỏi lại anh: “Theo anh, bao
giờ có kết quả?”. Vì vậy, anh chỉ hỏi:
- Tôi sẽ nói về công việc này với ai?
Sevastyanov nhìn Bulbanyuk rồi đáp:
- Anh chỉ được nói với Thiếu tá Roitman. Với Oskolupov. Và
ông Tổng trưởng.
Bulbanyuk nghiêm trọng hỏi:
- Anh có cần tôi phải nhắc lại những lời khuyến cáo?
Rubin đứng lên mặc dù anh chưa được phép đứng, anh nheo mắt
nhìn ông Tướng ngồi đó như y là một vật gì rất nhỏ, khó nhìn thấy và anh nói
trống không:
- Tôi cần có chỗ yên tĩnh để suy nghĩ.
Không ai phản đối anh hết và Rubin đi ra khỏi phòng, vừa đi
vừa suy nghĩ. Anh cần tìm cách đưa Nerzhin vào làm việc chung với anh trong
công tác này, anh cần ý kiến của Nerzhin. Tìm ra đúng tiếng người nói nhờ hai
cuộn băng ghi âm không phải là việc dễ. Một khoa học mới bắt đầu thành hình. Từ
trước tới giờ, người ta chỉ tìm ra tội phạm nhờ dấu tay. Và người ta đã phải
mất nhiều thế kỷ tìm tòi mới hoàn thiện được khoa dấu chỉ tay.
Giờ đây loài người sắp có khoa tìm người qua tiếng nói, gọi
là dấu tiếng.
Chương 30 - Đi đày? Dễ lắm!
Không biết được một phần mười thành phố Mạc Tư Khoa, Nadya
đã biết được bản địa dư về những nhà tù nằm trong thủ đô này. Những nhà tù được
rải rác đều đặn ở khắp thủ đô và có những khoảng cách đều bằng nhau từ nhà tù
nọ sang nhà tù kia. Trong những chuyến đi gửi đồ cho chồng nàng là Gleb
Nerzhin, đi xin gặp chồng và đi thăm chồng, Nadya dần dần biết rõ về tình trạng
nhà tù ở Mạc Tư Khoa hơn cả những chuyên viên quản trị khám đường của chính
phủ. Nàng phát giác ra rằng ở tất cả những nhà ga xe hỏa đều có đặt một nhà tù
gọi là “nhà tù thẩm vấn” – người bị bắt chỉ bị tạm giữ để cho tới những nhà tù
chính thức – những “nhà tù thẩm vấn” này có tên riêng là KPZ. Hơn một lần Nadya
đã đến những nhà tù Butyrskaya và Taganka. Nàng biết những chiếc xe buýt công
cộng nào, mặc dù đường xe chạy và những trạm ngừng không được công bố, đi tới
Lefortovo và tới vùng Krasnaya Presnya. Nàng hiện sống ở gần nhà tù tên cũ là
Bến Thủy Thủ, nhà tù này bị đổ hồi năm 1917 và mới được sửa lại, củng cố chắc
chắn hơn.
Kể từ ngày Gleb từ một trại tập trung nào đó được đưa trở về
Mạc Tư Khoa và hiện chàng làm việc trong Viện Khoa học nào đó, nơi chàng được
ăn uống tương đối đầy đủ và được phụ trách những công việc khoa học, Nadya lại
thỉnh thoảng có dịp được gặp mặt chồng. Nhưng nàng, cũng như tất cả những người
vợ tù khác, không bao giờ được đến tận nhà tù chồng nàng đang sống để thăm
chồng. Những tù nhân được mang đi những nhà tù khác khắp thủ đô để gặp thân
nhân họ.
Những cuộc thăm viếng dễ chịu nhất thường xảy ra trong khung
cảnh nhà tù Taganka. Nhà tù này không phải là nơi giữ tù chính trị nên kỷ luật
có phần lỏng lẻo. Những cặp vợ chồng được gặp nhau trong hội quán của những
viên giám thị, nơi những tù nhân biết chơi nhạc – tất cả đều phạm tội ăn trộm,
ăn cắp – được quyền ngồi đàn hát. Những tù nhân được đưa tới trên một chiếc xe
buýt mở mui chạy trên con đường Kamenschhikov vắng vẻ. Vợ họ đứng chờ họ bên vệ
đường và trước cả khi những sĩ quan phụ trách cho lệnh gặp gỡ, những tù nhân đã
ôm vợ, hôn vợ, đứng nắm tay vợ, nói với nhau những chuyện cấm nói và có thể
truyền tay cho nhau những vật muốn đưa cho nhau. Cuộc gặp gỡ sau đó diễn ra
trong dễ dãi và tự do. Từng cặp vợ chồng được ngồi sát bên nhau trên những
chiếc ghế gỗ dài và chỉ có một viên giám thị ngồi canh chừng một nhóm bốn tù
nhân.
Butyrskaya cũng là một nhà tù có kỷ luật lỏng lẻo và đời
sống của tù nhân tương đối sung sướng, vẫn làm cho những người vợ tù lạnh da
thịt vì cảnh tượng lạnh lẽo, u ám của nó. Những tù nhân từ những nhà tù khác
được tới Butyrskaya đều lập tức hào hứng vì những điều kiện “tự do” của những
tù nhân ở đây: tù nhân có thể đi lại thảnh thơi trong những hành lang mà hai
tay không phải luôn luôn chắp lại sau lưng, tù nhân có thể nói chuyện không cần
thì thầm trong nhà ngủ và nhìn qua những ô vuông đục trên cánh cửa ra hành lang
nếu họ muốn, họ được nằm dài trên những tấm ván giữa ban ngày hoặc chui xuống ngủ
dưới gầm giường. Tù nhân ở nhà tù Butyrskaya còn được sung sướng về nhiều điểm
nữa, chẳng hạn như ban đêm khi ngủ, họ được đút tay vào túi cho khỏi lạnh trong
khi ở nhà tù Mavrino, tù nhân khi ngủ phải để hai tay ra khỏi mền, tù nhân
không bị tước mất kiếng đeo mắt ban đêm, dù là kiếng cận, tù nhân được quyền có
diêm quẹt ở trong mình và những ổ bánh mì chỉ được cắt ra làm bốn chứ không cắt
ra thành những mảnh nhỏ.
Vợ tù không biết gì đến điều kiện hơn đời ấy, họ chỉ nhìn
thấy một bức tường pháo đài cổ cao tới ba mươi thước dài trọn cả một góc phố.
Họ nhìn thấy những cánh cổng sắt vĩ đại nằm giữa những cột đá khổng lồ và thấy
nhiều cánh cửa sắt nhỏ khác được kéo ra bằng máy để cho những chiếc xe Maria
đen chạy ra, chạy vô. Và khi những người đàn bà này được vào nhà tù thăm chồng,
họ được dẫn đi qua những hành lang lạnh có những bức tường gạch dày cả thước.
Và cảnh làm cho họ xúc động nhất là cảnh chồng họ như từ những bức tường dày
đột nhiên hiện ra với họ trong nửa tiếng đồng hồ, người chồng nở nụ cười ma quái
trên môi xám và nói với vợ rằng y không cần gì cả, không thiếu thốn gì cả, y
sống đầy đủ và sau đó y biến vào những bức tường dày.
Hôm nay là lần thứ nhất Nadya được gặp chồng nàng ở nhà tù
Lefortovo.
Người gác đánh một dấu trên bản danh sách và chỉ cho nàng đi
tới dãy nhà một tầng dài gần cổng.
Trong một căn nhà trơ trụi chỉ có một chiếc bàn gỗ dài và
hai chiếc ghế gỗ dài kê hai bên bàn đã có nhiều người đàn bà ngồi đợi. Trên mặt
bàn để những giỏ mây, những túi vải đi chợ bên trong dáng chừng đựng đầy món
ăn. Mặc dù biết rằng hiện nay chồng nàng ăn uống tương đối đầy đủ, túi giấy
đựng thức ăn quá nhỏ của Nadya cũng làm cho nàng buồn tủi, nàng hối hận vì ý
nghĩ chỉ một năm nàng mới được gặp chồng có một lần vậy mà nàng cũng không đem
đến cho chồng được một món gì đặc biệt. Trong túi giấy của nàng chỉ có mỗi một
cái bánh ngọt do chính tay nàng làm sáng sớm nay, trong lúc những cô bạn sinh
viên ở trọ chung với nàng vẫn còn ngủ. Nàng không mua được kẹo bánh ở hiệu và
nàng còn quá ít tiền. Cuộc viếng thăm này trùng với ngày sinh nhật của chồng
nàng và nàng không mua được một tặng phẩm nào đem đến cho chồng. Nàng muốn đem
đến cho chồng nàng một quyển sách nhưng sau những rắc rối gây ra vì quyển thơ
Yesenin nàng đem đến cho chồng ở lần thăm trước, nàng không còn nghĩ đến chuyện
mang sách đến cho chồng nữa.
Lần thăm trước đây nàng đem đến cho chồng quyển thơ Yesenin.
Quyển thơ này giống hệt quyển thơ Yesenin mà chồng nàng đem theo khi chàng ra
mặt trận và đã bị mất khi chàng bị bắt. Trên trang đầu quyển thơ này, Nadya
viết hàng chữ: “Cũng như quyển thơ này, những gì anh mất sẽ trở lại với anh”.
Nhưng Trung tá Klimentiev đã xé tờ giấy ghi hàng chữ này ra
khỏi quyển thơ ở trước mặt nàng và đưa tờ giấy đó trở lại cho nàng, y nói không
một tờ giấy viết chữ nào được đưa cho tù nhân – muốn viết gì cho tù nhân, nàng
phải viết thành thư hợp lệ và đưa nộp kiểm duyệt.
Khi biết chuyện này, Gleb tức giận bảo nàng:
- Đừng bao giờ em mang sách cho anh nữa.
Bốn người đàn bà ngồi quanh bàn. Trong số có một thiếu phụ
trẻ ôm đứa con lên ba trong lòng. Nadya không quen một ai cả. Nàng chào họ, họ
chào trả nàng và họ lại tiếp tục nói chuyện.
Ở góc phòng xa kia có một người đàn bà trạc ba mươi nhăm đến
bốn mươi tuổi, bận cái áo lông thú thật cũ, ngồi trên chiếc ghế đẩu cách xa hẳn
mọi người. Bà này ngồi hai tay khoanh trước ngực, mắt nhìn ngây xuống sàn nhà.
Tất cả con người của bà biểu lộ ý muốn được thiên hạ để yên cho ngồi một mình,
được thiên hạ đừng ai hỏi chuyện. Không thấy có một giỏ mây hay một túi vải nào
bên cạnh bà này.
Đám đàn bà ngồi quanh chiếc bàn dài sẵn sàng tiếp nhận Nadya
vào cuộc nói chuyện nhưng Nadya không muốn nói gì với họ hết. Nàng cũng muốn
ngồi một mình để tận hưởng sự sung sướng sắp được gặp chồng trong buổi sáng
này, nàng đi đến gần người đàn bà ngồi ở góc phòng:
- Tôi ngồi đây có được không ạ?
Nàng chỉ xuống chiếc ghế cạnh đó và hỏi. Người đàn bà nhìn
lên, đôi mắt hoàn toàn không màu. Bà ta có vẻ như không hiểu câu nói lịch sự
của Nadya. Bà ta nhìn như xuyên qua người nàng.
Nadya ngồi xuống ghế, nàng kéo vạt áo caracul nhân tạo che
kín ngực rồi cũng ngồi yên lặng.
Lúc này nàng không muốn nghe chuyện gì ngoài chuyện nói về
chồng nàng, nàng không muốn nghĩ đến bất cứ chuyện gì ngoài nghĩ về chồng nàng.
Và về những chuyện lát nữa đây vợ chồng nàng sẽ nói với nhau. Những chuyện đã
chìm trong quá khứ và mờ mịt trong tương lai. Những chuyện không những chỉ liên
can đến một mình chàng hay một mình nàng mà là liên can đến cả hai người. Những
chuyện mà người ta thường gọi là “tình yêu”.
Nhưng nàng không thể không nghe câu chuyện đang được nói ở
quanh chiếc bàn kia. Những người đàn bà ngồi đó đang bàn tán tới chuyện chồng
họ được ăn những món gì mỗi ngày, mấy ngày chồng họ được tắm, được giặt quần áo
một lần. Họ có vẻ biết rành những chuyện ấy. Tại sao họ lại biết được nhỉ?
Trong những lần gặp chồng họ, họ hỏi về những chuyện ấy ư? Họ đang kê khai số
lượng và giá tiền những thực phẩm họ mang đến cho chồng họ hôm nay. Với sự kiên
nhẫn tỉ mỉ của họ, những người đàn bà đó làm cho những gia đình trở thành gia
đình và giữ cho loài người khỏi bị tận diệt. Họ không có lỗi gì cả khi sáng nay
Nadya nghĩ khác. Nàng bất mãn vì thái độ chấp nhận quá đơn giản của họ. Nàng
nghĩ: Họ thật ngu, thật đáng thương. Họ biến những giây phút quý báu, thiêng
liêng thành một cái gì thật tầm thường. Họ không bao giờ nghĩ đến chuyện tại
sao người ta lại bỏ tù chồng họ, ai đã dám bỏ tù chồng họ? Nếu chồng họ không
phải tù, họ sẽ không phải khổ sở vì việc lo sao có những thức ăn này.
Họ sẽ còn phải chờ lâu. Cuộc thăm định trước vào lúc 10 giờ
sáng nhưng bây giờ đã 11 giờ rồi vẫn chưa thấy gì cả.
Người đàn bà thứ bảy, một bà tóc đã xám bạc, đến muộn hơn
tất cả. Bà này vừa đi vừa thở. Nadya từng gặp bà này trong một lần đi thăm
trước đây. Bà này là người vợ thứ nhất của anh thợ điêu khắc và bà sẵn sàng kể
chuyện về đời tư mình cho bất cứ ai muốn nghe. Bà vẫn tôn thờ ông chồng, vẫn
coi chồng như một thiên tài nhưng ông chồng bà đã bỏ bà để đi sống với một ả
tóc hung vàng mặc dù họ đã có ba con với nhau. Sau ba năm chung sống với ả tóc
hung, ông chồng nhập ngũ đi ra mặt trận chiến đấu. Vừa ra tới mặt trận y đã bị
bắt làm tù binh và đưa sang Đức ngay. Ở bên Đức, tuy là tù binh, y sống tự do
và dường như là y còn đủ thì giờ để lấy một cô vợ Đức. Từ Đức trở về, y bị bắt
ở biên giới và kết án mười năm tù. Ở trong tù, y nhắn cho ả tóc hung biết là y
bị tù và yêu cầu ả tiếp tế, nhưng ả nói: “Chẳng thà anh phản bội tôi thì tôi
còn có thể tha thứ cho anh, nhưng anh phản bội tổ quốc thì không thể tha cho
anh được…”. Sau đó anh thợ điêu khắc xin người vợ trước tha thứ, y được tha thứ
và được vợ đến thăm, gửi đồ nuôi đều đều – giờ đây y nói là y chỉ yêu vợ và sẽ
yêu vợ mãi mãi.
Nadya nhớ đến những lời cay đắng của người đàn bà tóc xám
từng bị chồng bỏ này là khi có chồng ở tù, việc làm tốt nhất cho người đàn bà
là “ngủ với trai”, để “khi nào hắn được ra hắn sẽ trọng mình. Nếu không như thế
hắn sẽ nghĩ là đàn ông không ai thèm muốn mình, hắn sẽ cho mình là quá tệ…”.
Và giờ đây, người đàn bà tóc xám mới đến đã làm thay đổi đề
tài cuộc nói chuyện ở quanh chiếc bàn dài. Bà ta đang kể lể những rắc rối của
bà với bọn luật sư ở cái sở gọi là Trung tâm Cố vấn Pháp luật ở phố Nikolsky.
Trung tâm này được gọi là một “kiểu mẫu”. Bọn luật sư ở đấy lấy cả ngàn đồng
ruble của thân chủ và chăm chỉ lui tới những hàng ăn sang nhất Mạc Tư Khoa
trong khi tình trạng được thân chủ nhờ giải quyết thì vẫn được chúng để nằm
nguyên chỗ cũ, nghĩa là không biết ở chỗ nào hết. Thế rồi sau một thời gian
hành nghề cố vấn như thế, bọn luật sư này đi quá trớn và cả lũ dắt díu nhau đi
tù với những án tù 10 năm. Thế rồi những luật sư khác tới, mở những văn phòng
cố vấn pháp luật khác và lại lấy những khoản tiền lớn của thân chủ. Những luật
sư này giải thích bằng một giọng bí mật rằng họ cần lấy nhiều tiền vì không
phải là họ được ăn một mình, họ còn phải chia với nhiều người nữa. Họ chia với
ai và họ có chia hay không, điều đó những thân chủ của họ không sao có thể
biết. Những người đàn bà khổ sở có chồng tù tội chỉ biết đóng tiền và chạy đi
lại giữa những tấm lưới luật pháp trùng trùng điệp điệp, họ bất lực trước những
tấm lưới này cũng như họ bất lực trước bức tường cao vút của nhà tù Butyrskaya
– họ không thể có cánh để bay qua bức tường đó – và họ bắt buộc phải cúi đầu
trước tất cả những khung cửa mở cho họ đi qua. Họ nộp tiền cứu chồng không phải
là để chờ đợi phép lạ xảy ra – chồng họ được thả – mà là để được mơ rằng phép
lạ sẽ xảy ra.
Người đàn bà tóc xám, người vợ của người thợ điêu khắc, có
vẻ tin chắc thể nào mình cũng thành công trong việc minh oan được cho chồng.
Theo những lời bà ta nói, người nghe chuyện được biết rằng bà ta đã gom góp
được số bạc bốn mươi ngàn ruble nhờ tiền bán nhà và tiền vay mượn của bà con,
và bà ta đã nộp hết số tiền ấy cho các luật sư. Đã có bốn luật sư giúp bà thực
hiện việc minh oan. Đã có ba đơn xin ân xá và bốn đơn yêu cầu xử lại được các
luật sư đệ nạp đúng chỗ. Bà ta đã nhận được lời hứa hẹn sẽ cứu xét ở nhiều nơi
quan trọng, bà ta biết tên tất cả những ông Biện lý đang tại chức ở ba Công tố
viện chính và từng thở hít không khí ở những phòng đợi ở Tòa án Tối cao và Xô
Viết Tối cao. Như nhiều người cả tin và cần được niềm tin để sống, bà ta quan
trọng hóa giá trị của những lời nhận xét có thiện cảm và những ánh mắt nhìn
không ác cảm.
- Mình phải làm đơn, phải gửi đơn khiếu nại cho tất cả mọi
người.- bà ta nồng nhiệt nói, thúc giục những người đàn bà khác cũng làm như
mình - Chồng chúng ta đang khổ. Tự do không phải là tự nhiên mà có. Chúng ta
phải làm đơn.
Những chuyện đang được nói làm cho Nadya xao lãng dòng tư
tưởng của nàng, những chuyện đó cũng làm cho lương tâm nàng thêm xúc động. Nghe
giọng nói nồng nàn, tin tưởng của người đàn bà nọ, người ta không thể không
nghĩ ra rằng bà ta đã tiến xa hơn tất cả và bà ta nhất định sắp đem được ông
chồng ra khỏi tù – và người ta tự hỏi: “Tại sao mình lại không làm được như bà
ấy? Tại sao mình lại không chịu hết sức…”
Có một lần Nadya đã giao thiệp với một luật sư ở một văn
phòng cố vấn pháp luật vừa được nói đến. Với sự chỉ dẫn và giúp đỡ của luật sư
này, nàng làm một đơn khiếu nại và gửi đi, nhưng nàng chỉ có thể trả cho luật
sư 2.500 ruble. Số tiền này có vẻ quá ít. Luật sư có vẻ giận, tuy y cũng nhận
tiền nhưng sau đó y không làm gì cả.
- Phải… Phải… - Nadya bỗng nói lớn nhưng nàng vẫn bình thản
như nàng chỉ nói với chính nàng - …Mình đã làm hết những gì mình có thể làm
được cho chồng mình chưa? Lương tâm mình có trong sạch không?
Những người đàn bà đang tranh nhau nói ở quanh chiếc bàn dài
không nghe thấy tiếng nàng nhưng người đàn bà ngồi cô đơn và yên lặng trên
chiếc ghế cạnh nàng quay phắt lại nhìn Nadya như nàng vừa chửi bà ta vậy.
- Còn gì nữa để mà làm?- Người đàn bà đột ngột hỏi bằng một
giọng nặng những ác cảm.- Đây là một cơn ác mộng. Luật số 58 không phải là luật
dành cho kẻ phạm tội mà là luật dành cho kẻ thù. Chị không thể mua được chồng
chị ra khỏi Luật số 58 dù chị có cả triệu đồng.
Mặt bà ta đầy những nếp nhăn. Giọng nói của bà ta đầy những
âm thanh khổ ải không sao chịu đựng nổi.
Trái tim Nadya mở ra với người đàn bà đã có tuổi này. Bằng
giọng nói như để xin lỗi câu nói mơ hồ vừa rồi của nàng. Nadya nói:
- Tôi muốn nói là chúng ta chưa làm hết những gì chúng ta có
thể làm. Như trước đây vợ của những nhà cách mạng tháng Chạp đã bỏ tất cả để đi
theo chồng không chút do dự, không chút hối tiếc. Nếu chúng ta không thể xin
được cho chồng chúng ta tự do, biết đâu chúng ta chẳng xin được cho họ đi đày?
Tôi có thể chịu được nếu chồng tôi được đi tới một nơi hẻo lánh nào đó, một nơi
hẻo lánh ở bất cứ đâu, ở Bắc cực cũng được, nơi không bao giờ có ánh mặt trời.
Tôi sẽ đi theo chồng tôi, tôi sẽ bỏ tất cả…
Người đàn bà với khuôn mặt rầu rĩ của một nữ tu sĩ và bộ áo
cũ đến nỗi từng sợi len đan đã rời nhau, nhìn Nadya bằng đôi mắt vừa ngạc nhiên
vừa thán phục.
- Chị vẫn còn đủ sức theo chồng chị đi đày ư? Chị còn may
mắn và chị hãy còn sung sướng. Tôi không còn chút sức lực nào cả. Tôi không còn
làm nổi được bất cứ việc gì. Tôi nghĩ nếu có ông già nào có tiền chịu lấy tôi
làm vợ, tôi sẽ lấy…
Nadya run lên:
- "Bà bỏ được ông ấy sao? Bà bỏ được ông ấy trong… đó?
Người đàn bà nắm lấy tay áo Nadya:
- Này chị… Người ta dễ yêu ở thế kỷ XIX. Những người vợ của
những nhà cách mạng tháng Chạp đó, chị nghĩ họ có tinh thần cao ư? Họ hăng say
nhiều hơn chúng ta ư? Họ đâu có cần phải làm việc để khỏi bị chết đói? Họ đâu
có bị bọn trưởng phòng nhân viên gọi đến bắt kê khai những bản khai an ninh dài
dằng dặc? Họ đâu có phải giấu những tờ hôn thú của họ như giấu một thứ bệnh
kín? Giấu để còn giữ được việc làm, để cho số tiền năm trăm ruble cuối cùng
trong một tháng của họ khỏi bị tước đoạt nốt, để họ khỏi bị sỉ nhục ngay trong
phòng riêng của họ, để khi họ đi ra sân lấy nước họ không bị người ta chửi,
người ta nguyền rủa với những câu như “kẻ thù của nhân dân”. Mẹ đẻ của họ, và
chị em ruột của họ, có dùng áp lực ép buộc họ phải ly dị với chồng họ không?
Không, trái lại nữa là khác. Họ được mọi người kính nể, thán phục. Cuộc đời và
hình ảnh họ được những nhà thơ làm thơ, họ trở thành những hình ảnh đẹp trong
những huyền thoại. Họ đi sang Tây Bá Lợi Á theo chồng họ trên những cỗ xe tứ
mã, họ đi nhưng họ vẫn còn nguyên cái quyền được sống ở Mạc Tư Khoa, họ vẫn còn
là chủ sở hữu của mười mẫu đất, họ đâu có phải lo lắng về những dấu đen trong
sổ lao động, hoặc rã rời trước những căn bếp lạnh không có nồi niêu, không dầu
mỡ, không một miếng bánh đen. Họ nói: “Đi đây…” thật dễ, mà dễ thật chứ. Dường
như chị chưa phải chờ đợi lâu lắm thì phải.
Giọng nói của người đàn bà bật thành tiếng khóc.
Nước mắt chan hòa trong mắt Nadya khi nàng nghe những lời
trình bày ghê gớm của người đàn bà ngồi cạnh nàng.
- Chồng tôi đi tù đã gần được năm năm rồi.- Nadya nói như để
tự biện hộ - Trước đó chồng tôi ở mặt trận.
- Đừng hy vọng gì ở chuyện đó.
Người đàn bà hung hãn cướp lời nàng.
- Ở mặt trận không giống như ở tù. Chồng ở mặt trận mình dễ
chờ đợi. Lúc đó ai cũng chờ. Lúc đó mình có thể nói chuyện với tất cả mọi người
về chồng mình. Đọc thư. Nhưng nếu mình vừa phải chờ vừa phải giấu, vừa phải
trốn, làm sao mình sống được?
Người đàn bà ngừng lại. Bà ta không cần phải nói gì nhiều
hơn về tình trạng ấy với Nadya.
Bây giờ đã là 11 giờ 30. Sau cùng, Trung tá Klimentiev bước
vào phòng, theo sau là một viên Trung sĩ mập lù, mặt mũi khó khăn. Viên đội này
bắt đầu mở những túi đồ, tháo tung những bao bánh, dùng dao cắt những ổ bánh
ngọt được làm lấy ở nhà ra làm hai. Y cũng cắt ổ bánh nhỏ xíu của Nadya để tìm
xem trong đó có giấu thư, tiền, hay thuốc độc. Trong lúc đó, Klimentiev thu hồi
giấy phép thăm tù của mọi người, ghi tên họ vào một quyển sổ lớn rồi đứng thẳng
người theo kiểu nhà binh, dõng dạc nói:
- Các người chú ý. Tôi chắc các người đã biết luật lệ? Thời
hạn thăm là ba mươi phút. Các người không được đưa riêng bất cứ vật gì cho tù
nhân, không được hỏi về công việc họ làm, về đời sống của họ. Vi phạm những
điều cấm ấy sẽ bị trị tội nặng. Và từ nay trở đi, khi thăm, không được nắm tay,
không được hôn. Nếu vi phạm, cuộc đi thăm sẽ bị cắt đứt ngay lập tức…
Những người đàn bà quen chịu đựng không ai nói gì cả.
Klimentiev đọc tên cặp vợ chồng đầu trên danh sách:
- Gerasimovich… Natalya Pavlovna…
Người đàn bà ngồi cạnh Nadya đứng dậy, xiết chặt chiếc áo
cũ, bà ta đi vào hành lang.
--------------
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét