Chùm Nho Phẫn Nộ
(The Grapes of Wrath)
Tác giả: John Steinbeck
Người dịch: Phạm Thủy Ba
Nhà XB Hội Nhà Văn - Năm XB 11-2020
Chương 25
Mùa xuân ở California đẹp tuyệt vời. Các
thung lũng là những biển cạn ngạt ngào thơm đầy cây nở hoa, nước màu hồng và trắng
xoá. Chẳng mấy chốc những tua cuốn đầu tiên hiện ra trên cây nho, ồ ạt tuôn xuống
như thác nước che phủ thân cây vặn vẹo. Những quả đồi phì nhiêu xanh rờn, tròn
trĩnh mượt mà như những cặp vú và trên những đám đất bằng phẳng dành cho việc
trồng rau, những cây diếp xanh nhạt, những xúp lơ bé tí và những atisô xám xanh
huyền ảo giăng dài đến vô tận.
Rồi bất thình lình lá bung ra trên cành,
cánh hoa trên cây rơi xuống bao phủ mặt đất như một thảm hồng và trắng. Các mầm
hoa phình lên thành hình dáng, màu sắc: anh đào, táo, lê và những quả vả mà hoa
ẩn náu kín trong lớp quả. Cả tiểu bang California tươi lên dạt dào vẻ huy hoàng
trù phú, trái cây nặng trĩu thêm, cành lá ngày một nặng hơn và sà xuống dần buộc
phải có nạng chống đỡ.
Phía sau sự phong phú phì nhiêu này là công
lao của những con người uyên thâm, những con người tài năng, đã đắm mình vào những
cuộc thí nghiệm về hạt giống, cây con, không ngừng cải tiến những kỹ thuật tăng
gia thu hoạch của cây trồng, tạo cho rễ cây những vũ khí để chống lại hàng triệu
kẻ thù lúc nhúc dưới đất, chuột chũi, côn trùng han rỉ, bệnh tàn rụi. Những con
người đó ngày đêm miệt mài cải tiến hạt giống, rễ cây. Về phía mình các nhà hoá
học tưới thuốc cho cây để bảo vệ chúng chống lại côn trùng, tưới nước lưu toan
cho gốc nho, cắt tỉa những đoạn cây ốm, diệt trừ sự thối ruỗng và bệnh lá nho mốc.
Các sĩ phòng bệnh nữa, họ đóng ở các biên
giới để tìm kiếm bệnh, hoa quả do ruồi muỗi, bọ rầy Nhật Bản, bắt buộc các cây
bệnh phải kiểm dịch trong bốn mươi ngày, bới tìm phát hiện và đốt các cây bị bệnh
để dập tắt sự truyền nhiễm... Họ là những nhà bác học. Và còn những người khác
nữa tiếp ghép các cây nhỏ, các gốc nho, đó là những người khéo léo hơn cả vì họ
làm một công việc cũng tinh vi, cũng tế nhị như những người giải phẫu; và cũng
phải có những bàn tay, một trái tim người giải phẫu, để khía vỏ, ghép nhánh,
băng bó vết thương và tránh cho nó không tiếp xúc với không khí. Đó là những
người lỗi lạc.
Dọc theo các hàng cây, mới xới hoạt động,
nhổ mầm cỏ, xới đất để cho đất thêm màu mỡ và vỡ đất giữ cho nước không ngập gốc
cây, đắp những bờ trữ nước để tưới tiêu và diệt trừ cỏ xấu uống mất nước dành
cho cây. Giữa lúc đó, trái cây phình to dần và hoa nở thành những chùm dài trên
cây nho. Tháng nối tiếp tháng, ánh nắng mỗi ngày thêm gắt gao, lá ngả màu xanh
thẫm. Quả mận to và dài ra, giống như trứng chim sáo, các cành nặng trĩu gục xuống
các nạng chống. Những quả lê nhỏ và rắn thành hình, các quả đào bắt đầu có lông
tơ mịn màng.
Hoa nho rụng cánh, những hạt ngọc nhỏ bé và
cứng trở thành những viên bi xanh, và các hòn bi nặng ra. Những người làm ruộng,
những chủ các vườn cây ăn quả trông chừng và tính toán. Năm được mùa bội thu.
Và con người hãnh diện bởi vì nếu hoa màu bội thu được thế này chính là nhờ tri
thức của họ.
Tri thức của họ đã biến cải thế giới. Lúa
mì ngắn và mảnh khảnh đã trở nên to cây và lắm hạt. Những quả táo nhỏ và chát
đã to ra và ngọt, và những gốc nho cằn cỗi mọc giữa các đám cây khác, quả bé tẹo
chỉ nuôi sống loài chim, bây giờ đã sản sinh ra hàng trăm giống nho: đỏ đen,
xanh, hồng nhạt, đỏ thắm, vàng..., mỗi thứ chứa chất hương vị đặc biệt. Những
người lao động trong các trại thí nghiệm đã tạo ra những loại quả mới, xuân
đào, bốn mươi loại mận, hạnh đào vỏ mỏng. Và không ngừng không nghỉ, miệt mài
ngày tháng, họ đeo đuổi công việc, chọn lọc, chiết ghép, đổi vụ, tự mình bắt buộc
mình, bắt đất phải sản sinh.
Anh đào chín đầu tiên. Công hái là một xu
rưỡi một cân. Đ.m. Giá ấy thì hái làm sao được. Anh đào đen, anh đào đỏ, cứ mọng
nước, ngọt lịm, quả nào cũng bị chim ăn mất một nửa và ong bò vẽ đến vo ve
quanh những lỗ do chim khoét. Và các hạt còn dính nham nhở ít thịt, rơi xuống đất
và khô lại. Rồi đến lượt các quả mận đỏ mềm dần thấm đượm hương vị.
Lạy Chúa, không thể nào cho hái, phơi khô rồi
phun bột lưu huỳnh cho những quả đó. Không có cách nào trả đủ công xá, cho dù hạ
đến đâu chăng nữa. Thế là mận đỏ trải thảm trên đất. Trước tiên, da héo hắt đi
một ít, hàng hà sa số ruồi muỗi hối hả đến tranh ăn và một mùi thối rữa, dìu dịu
toả ngập thung lũng. Ruột trái đen lại và cả một thời vụ khô đét đi. Quả lê
chín vàng, ruột mềm mại.
Năm đôla một tấn. Năm đôla cho bốn mươi
thùng hai lăm cân, cây cối được tỉa cành, chăm nom cẩn thận, vườn cây được bảo
quản - hái quả, đóng thùng, chất lên xe, giao cho xưởng máy đồ hộp bốn mươi
thùng, năm đôla. Chúng ta không thể làm như thế được. Thế là những quả lê vàng
rơi xuống đất, vỡ nát ra. Bầy ong bò vẽ đào khoét sâu vào ruột mềm, bầu không
khí phảng phất mùi lên men lẫn mùi thối rữa.
Và cuối cùng là nho.
Chúng tôi không thể cất được rượu vang
ngon.
Thiên hạ không thể nào mua rượu vang ngon.
Thế là người ta bứt các chùm nho, xấu tốt,
lành mốc, bứt nháo nhào. Vất vào máy ép, tất cả, ép luôn cả cuống cả thối ruỗng
cả dơ bẩn. Nhưng trong các thùng còn có axit phoocmic và thuốc chống mốc. Thây
kệ nó. Thêm vào một ít lưu huỳnh và thuốc thuộc da là xong tất. Nhưng mùi men mốc
không phải là mùi thơm ngào ngạt của thứ vang ngon. Đấy là mùi rữa nát và mùi
dược liệu.
- Ôi! Cần quái gì. Dẫu sao trong đó vẫn có
chất rượu, uống vào vẫn say như thường.
Những trại chủ nhỏ trông chừng những món nợ
đang len lén trườn tới để rồi cuối cùng như làn nước triều dâng, đổ ập lên đầu
họ. Họ chăm chút cây, nhưng không bán được hoa màu, họ tỉa cành xén lá, cây
ghép nhưng không thể thuê hái quả... Các nhà bác học hăm hở vùi đầu vào công việc,
đã lao tâm khổ trí để những trái cây đang thối nát trên đất, rượu chua lên men
trong các thùng rượu xông mùi đầu độc bầu không khí.
Hãy thử nếm rượu vang xem, chẳng thấy mùi vị
nho: mà chỉ toàn mùi ta nanh, diêm sinh và cồn. Năm tới cái vườn cây ăn quả bé
nhỏ này sẽ bị một Công ty lớn nuốt mất, bởi vì các chủ trại nhỏ bị nghẹt thở vì
các món nợ. Vườn nho này sẽ rơi vào tay Ngân hàng. Chỉ có những chủ điền lớn là
có thể sống sót, bởi vì đồng thời họ có cả những xưởng đồ hộp. Bốn quả lê gọt vỏ,
bổ đôi, hấp chín và đóng hộp, vẫn giá mười lăm xu. Và các quả lê đóng hộp không
hư hỏng được, có thể để hàng năm.
Sự thối rữa xâm chiếm toàn xứ California,
và cái mùi ngon ngọt là một đau buồn lớn cho xứ sở.
Những con người có khả năng cấy ghép thành
công, cải tiến hạt giống để nó to ra và sinh sản nhiều lại bất lực không tìm kiếm
được cách thức khiến người đói khát có thể ăn những trái cây đó. Những người đã
tạo nên những quả mới cho thế giới lại bất lực không tạo ra được một hệ thống
khiến cho mọi người ai cũng có thể ăn được quả cây đó. Và sự thất bại này treo
lơ lửng trên toàn bang như một nỗi đau buồn lớn lao. Sản phẩm của gốc nho, của
cây cối phải bị hủy diệt để cho giá cả thị trường đứng vững, và đó là cái đáng
buồn nhất, chua xót nhất. Hàng ngàn xe tải đem cam đi đổ thành hàng đống rác ngồn
ngộn.
Những người ở xa tới lấy, nhưng không làm
được điều đó. Tại sao họ lại phải mua cam với hai mươi xu hai quả, nếu họ chỉ cần
đánh xe đi nhặt cam không mất tiền? Thế là những người tay cầm gáo tưới dầu hỏa
lên các đống cam, bèn nổi giận vì đã đang tay phạm phải tội ác này, rồi trút giận
lên đầu những người tới để lượm lặt cam. Một triệu người đói khát cần đến những
quả cây, thế mà người ta lại tưới dầu hỏa lên các núi cam vàng rực. Mùi thối rữa
tràn ngập cả vùng.
Người ta đốt cà phê trong các nồi súp de.
Người ta đốt ngô để sưởi ấm, chả là lửa ngô rất đượm. Người ta đổ khoai tây xuống
sông và cắt người gác trên đôi bờ để cấm những người khốn khổ không được vớt
lên. Người ta chọc tiết lợn rồi đem chôn và sự thối rữa ngấm vào lòng đất.
Đây là một tội ác ghê tởm vượt quá mọi sức
tưởng tượng. Đây là một nỗi đau khổ không thể được biểu tượng bằng nước mắt.
Đây là một sự phá sản lớn lao đến nỗi nó hủy bỏ tất thảy những thành công trước
đây. Một vùng đất phì nhiêu, những hàng cây thẳng tắp, thân cây vạm vỡ và quả
chín. Và bọn trẻ con mắc bệnh Penlagrơ phải chết vì mỗi quả cam phải đem lại lợi
nhuận. Và các viên cảnh sát tư pháp phải ghi trên những biên bản khai tử: chết
do thiếu ăn. Mà sở dĩ như vậy là do lương thực phải bị thối rữa, do người ta buộc
nó phải thối rữa.
Nhưng thiên hạ cầm vợt đến vớt khoai tây
trong sông lại bị những người gác xua đuổi, họ lái các xe cà tàng đến cố nhặt
vài ba quả cam, nhưng cam đã bị tưới dầu hỏa. Thế là họ đứng lặng lẽ nhìn cam nổi
lềnh bềnh trôi theo dòng nước, họ nghe được tiếng rống của những con lợn bị chọc
tiết trong hố và sau đó bị lấp vôi bột, họ nhìn các núi cam dần dần biến thành
thứ cháo hôi thối; và sự phá sản in rõ trong đôi mắt của sự đói khát.
Trong tâm hồn những người đó, những chùm
nho của sự căm giận căng lên, nặng dần, trĩu xuống, báo hiệu những mùa hái nho
sắp tới.
------------
Còn tiếp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét