Một người đàn ông hạnh phúc - Sommerset Maugham

Sommerset Maugham

Thật là một việc khó khăn khi quyết định cuộc sống của người khác và tôi luôn luôn ngạc nhiên trước sự tự tin của các chính trị gia, các nhà cải cách và những người đại loại như vậy, khi họ sẵn sàng áp đặt cho đồng loại những biện pháp làm thay đổi thói quen, chính kiến của người ta. Tôi luôn ngần ngại khi phải đưa ra những lời khuyên, làm sao ta có thể khuyên bảo người khác phải sống thế nào nếu như ta không biết họ như biết rõ chính bản thân? Có Chúa chứng giám tôi cũng còn chưa biết rõ về bản thân tôi, vậy nên tôi hoàn toàn không biết gì về người khác. Chúng ta chỉ có thể ước đoán suy nghĩ và tình cảm của người khác.

Mỗi người chúng ta như là một tù nhân đơn độc trong một cái tháp và chúng ta trao đổi với những tù nhân khác của nhân loại qua những dấu hiệu được quy ước nhưng những dấu hiệu ấy không có ý nghĩa hoàn toàn giống nhau đối với tất cả mọi người. Và thật đáng tiếc, con người ta chỉ sống có một lần nên những sai lầm thường không thể sửa chữa được; vậy thì với tư cách nào tôi có thể nói ai đó phải sống như thế nào chứ? Cuộc sống thật khó khăn và tôi đã rất vất vả để làm cho cuộc sống của mình được hài hoà nên tôi thực sự không bao giờ muốn dạy cho người khác phải sống như thế nào. Thế nhưng có những người lưỡng lự trước con đường nhiều ngả không rõ ràng và nguy hiểm và đôi khi, mặc dù không muốn, tôi buộc phải khuyên một vài người nên chọn đường nào. Đôi khi có những người hỏi tôi: “Tôi phải làm gì với cuộc đời của tôi”? và trong một chốc lát tôi trốn vào bên trong cái áo choàng đen mang tên “Định mệnh”.

*

Đã có một lần tôi đã đưa ra một lời khuyên tốt.

Khi đó tôi còn trẻ và ở trong một căn hộ xoàng xĩnh gần ga Victoria ở London. Một hôm, cuối buổi chiều, đúng lúc tôi đang tự nói với mình “Hôm nay làm việc thế đủ rồi” thì tôi nghe thấy tiếng chuông cửa. Đứng trước cửa là một người đàn ông hoàn toàn xa lạ. Ông ta hỏi tên tôi, tôi trả lời rồi ông ta hỏi có thể vào nhà được không.

- Tất nhiên rồi.

Tôi mở cửa và mời ông ta vào ngồi. Ông ta có vẻ hơi lúng túng. Tôi mời ông ta một điếu thuốc và ông ta đã phải rất khó khăn mới châm được điếu thuốc mà không bỏ chiếc mũ ở tay ra. Khi ông ta châm thuốc xong, tôi đề nghị ông ta để tôi đặt chiếc mũ lên một chiếc ghế khác, ông ta làm ngay và đánh rơi chiếc ô.

- Hy vọng là anh không bị bất ngờ vì chuyến viếng thăm không báo trước này. Tôi tên là Stephens, tôi là bác sĩ. Anh cũng vậy đúng không?

- Đúng thế nhưng tôi không hành nghề.

- Tôi biết. Tôi vừa đọc một cuốn truyện của anh viết về Tây Ban Nha và tôi muốn hỏi ý kiến anh về chuyện này.

- Tôi e rằng cuốn sách đó không được hay lắm.

- Nhưng ít ra anh cũng là người hiểu biết về Tây Ban Nha, những người xung quanh tôi chẳng biết gì cả. Không biết anh có vui lòng chỉ dẫn cho tôi một số điều không?

- Rất vui lòng.

Ông ta im lặng một lát rồi với lấy chiếc mũ, một tay cầm nó còn tay kia vuốt nhẹ một cách lơ đãng, có lẽ điều đó làm cho ông ta cảm thấy tự tin hơn.

- Tôi hy vọng rằng anh không quá ngạc nhiên vì một người lạ mặt đến nói chuyện với anh như thế này.

Ông ta bật cười như để xin lỗi.

- Tôi không định kể cho ông nghe về cuộc đời tôi.

Khi người ta nói điều này tôi biết là người ta sẽ làm ngược lại. Nhưng điều đó không làm phiền tôi, ngược lại, tôi rất thích như vậy.

- Tôi đã được nuôi dạy bởi hai bà cô già. Tôi chưa bao giờ đi đâu xa cả. Tôi chẳng có kinh nghiệm gì cả. Tôi đã lập gia đình sáu năm nay rồi. Tôi không có con. Tôi làm phụ trách tại bệnh viện Camberwell và tôi đã chán ngấy điều đó rồi.

Có những điều là lạ trong những câu kể ngắn gọn và khô khan này. Chúng rất có sức mạnh. Cho đến lúc này tôi không nhìn kỹ ông ta lắm nhưng giờ đây tôi lại tò mò ngắm nghía vị khách của mình. Ông ta béo và lùn, khoảng ba mươi tuổi, đôi mắt đen nhỏ rất sáng, lấp lánh trên khuôn mặt đỏ bầu bầu. Mái tóc cắt rất ngắn làm nổi bật khuôn đầu hình bầu dục. Ông ta mặc một bộ vét màu xanh da trời rất cũ. Quần bị phùng ở đầu gối, hai miệng túi hoác ra một cách rất cẩu thả.

- Anh cũng biết công việc phụ trách ở bệnh viện đấy. Ngày nào cũng giống ngày nào. Và tôi chẳng có gì khác để mong đợi cho đến cuối đời. Anh thấy thế có đáng không?

- Đó là một cách kiếm sống.-  Tôi trả lời.

- Vâng tôi biết. Tôi kiếm cũng khá.

- Tôi không hiểu tại sao ông lại tìm đến gặp tôi.

- À là như thế này. Tôi muốn biết liệu một bác sỹ người Anh có cơ hội kiếm sống được ở Tây Ban Nha hay không?

- Tại sao lại là Tây Ban Nha?

- Tôi không biết. Đất nước đó thu hút tôi. Đơn giản vậy thôi.

- Thực tế không giống như trong Carmen đâu, ông cũng biết đấy.

- Ở đó có mặt trời, có rượu vang ngon, có màu sắc và có không khí để hít thở. Hãy để tôi nói hết, đừng ngắt lời tôi. Tình cờ tôi được biết là không có bác sỹ người Anh nào ở Sevilla. Theo anh thì liệu tôi có cơ hội sinh sống ở đó không? Từ bỏ một cuộc sống ổn định đến với một kế hoạch bấp bênh như vậy liệu có quá điên rồ không?

- Vợ ông nghĩ sao về chuyện này?

- Bà ấy đồng ý.

- Kế hoạch hơi mạo hiểm đấy.

- Tôi biết. Nhưng nếu như anh nghĩ tôi có thể chấp nhận được mạo hiểm thì tôi sẽ đi. Nếu anh nói tôi nên ở lại thì tôi sẽ ở lại.

Ông ta nhìn tôi chăm chú với đôi mắt đen, sáng và tôi tin rằng ông ấy nói thật. Tôi suy nghĩ một lát.

- Chuyện này ảnh hưởng đến tương lai của chính ông. Ông phải tự mình quyết định. Tôi chỉ có thể nói với ông rằng nếu mục đích của ông không phải là tài chính, nếu ông có thể hài lòng với mức sống tối thiểu thì hãy đi đi. Vì như vậy ông sẽ có một cuộc sống tuyệt vời.

Ông ta tạm biệt tôi rồi đi, tôi có nghĩ đến ông ta một hai ngày sau đó nhưng rồi tôi cũng quên, chẳng còn dấu vết gì của câu chuyện ấy trong trí óc tôi nữa.

*

Nhiều năm sau, ít nhất là mười lăm năm sau, tôi lại đến Sevilla và không may bị ốm nên đã phải hỏi khách sạn xem có bác sỹ người Anh nào ở đây không. Và tôi bắt taxi đến địa chỉ mà người tiếp tân đưa cho. Một người đàn ông béo lùn ra tiếp tôi, ông ta hơi ngập ngừng khi nhìn thấy tôi.

- Ông đến gặp tôi ư? Tôi là bác sỹ người Anh.

Tôi giải thích cho ông ta vấn đề sức khoẻ của mình và ông ta mời tôi vào nhà. Ông ta sống trong một ngôi nhà kiểu Tây Ban Nha bình thường với phòng làm việc nhìn ra sân trong. Trên bàn chật cứng giấy tờ, sách, dụng cụ y tế và đủ các thứ hỗn tạp khác. Một người bệnh yếu bóng vía có lẽ sẽ sợ thót tim. Ông ta khám cho tôi và tôi hỏi hết bao nhiêu tiền, ông ta lắc đầu mỉm cười:

- Miễn phí.

- Sao lại thế?

- Ông không còn nhớ tôi sao? Tôi đã đến đây theo lời khuyên của ông đấy. Ông đã làm thay đổi cả đời tôi. Tôi tên là Stephens.

Tôi thực sự chẳng hiểu ông ấy nói đến chuyện gì. Ông ấy kể lại cho tôi về cuộc nói chuyện ngày nào, nhắc lại những gì chúng tôi đã nói và dần dần tôi đã lờ mờ nhớ ra.

- Tôi vẫn luôn mong được gặp lại ông để cám ơn ông về những gì ông đã làm cho tôi.

- Như vậy là ông đã thành công?

Tôi quan sát ông bác sỹ. Ông ta rất béo và bây giờ đã hói nhưng ánh sáng của hạnh phúc hoàn hảo hiện rõ trong đôi mắt và trên khuôn mặt đỏ bầu bầu của ông. Ông ta ăn mặc khá cẩu thả, một bộ quần áo chắc là đã được “cắt” bởi một thợ may Tây Ban Nha và mang một chiếc mũ rộng vành. Nhìn ông ta tôi liên tưởng đến một người rất sành rượu vang. Ông ta có vẻ ngoài nhả nhớt nhưng thực ra lại rất có thiện cảm. Có thể bạn sẽ e dè không dám trao ruột thừa của mình cho ông ta nhưng chắc hẳn rằng bạn sẽ không thể tìm đâu ra một bạn rượu tốt hơn ông ta được.

- Ông đã có vợ nếu tôi nhớ không nhầm.

- Đúng thế, nhưng bà ấy không thích Tây Ban Nha và đã trở lại Camberwell rồi.

- Tôi rất lấy làm tiếc.

Trong đôi mắt đen của ông loé lên một nụ cười ma mãnh. Ông ta thực sự giống với Silène (nhân vật thần thoại Hy lạp, con của thần Dớt và một nữ thần sông núi, thường được miêu tả là một ông già hói, béo, mũi ngắn, tẹt và thường xuyên say khướt) nhưng trẻ hơn.

- Cuộc đời luôn sắp sẵn những bù đắp. - Ông ta khẽ nói.

Đúng lúc đó một phụ nữ người Tây Ban Nha xuất hiện ở cửa. Bà ấy không còn trẻ nữa nhưng vẫn rất đẹp, một vẻ đẹp lồ lộ. Bà ta nói với ông bác sĩ bằng tiếng Tây Ban Nha và tôi chẳng khó khăn gì cũng đoán ra được đó là bà chủ nhà.

Khi tiễn tôi ra cửa, ông ta nói:

- Ông đã nói với tôi rằng đến đây tôi sẽ chỉ kiếm được đủ sống nhưng sẽ có một cuộc sống tuyệt vời. Quả đúng vậy. Ông có lý đấy. Tôi vẫn nghèo như xưa nhưng ơn trời, tôi đã được tận hưởng cuộc sống. Tôi sẽ chẳng đổi cuộc sống của tôi bây giờ lấy bất cứ thứ gì trên đời.

_________________________