Nguyễn Hải Thanh: Giết Con Chim Nhại

Chương 19

Thomas Robinson vòng tay xuống, luồn những ngón tay vào bên dưới cánh tay phải và nâng nó lên. Anh ta nâng cánh tay tới cuốn Kinh Thánh và bàn tay trái như cao su của anh ta tìm cách tiếp xúc với bìa sách màu đen. Khi anh ta giơ bàn tay phải lên, bàn tay trái vô dụng trượt khỏi cuốn Kinh Thánh và đụng vào bàn viên thư ký. Anh ta cố một lần nữa thì quan tòa Taylor làu bàu:

- Được rồi, Tom.

Tom đọc lời thề và bước vào ghế nhân chứng, bố Atticus nhanh chóng khiến anh ta kể cho chúng tôi nghe.

Tom hai mươi lăm tuổi; anh ta đã cưới vợ và có ba đứa con; trước đây anh ta đã gặp rắc rối với pháp luật; anh ta đã từng ở tù ba mươi ngày với tội gây rối trật tự công cộng.

- Đó hẳn là một vụ gây rối trật tự công cộng, - bố Atticus nói. - Gồm những chuyện gì?

- Đánh nhau với một người khác, hắn ta cố chém tôi.

- Hắn có làm được không?

- Có, một chút thôi, không đủ làm bị thương. Ông thấy đó, tôi... - Tom nhúc nhích vai trái.

- Phải, - bố Atticus nói. - Cả hai người đều bị kết án hết chứ?

- Vâng, thưa ngài, tôi phải ngồi tù vì không trả nổi tiền phạt. Người kia thì trả được.

Dill chồm ngang tôi và hỏi Jem xem bố Atticus đang làm gì, Jem nói bố Atticus đang chứng tỏ cho bồi thẩm đoàn thấy Tom chẳng có gì để giấu.

- Anh có quen với Mayella Violet Ewell không? - Bố Atticus hỏi.

- Có, thưa ngài, tôi phải đi ngang qua nhà cô ấy để ra đồng hay về nhà.

- Cánh đồng của ai?

- Tôi thu hoạch cho ông Link Deas.

- Anh hái bông vào tháng Mười một à?

- Không, thưa ngài, tôi làm việc trong sân nhà ông ấy vào mùa Thu và mùa Đông. Tôi làm việc khá đều đặn cho ông ấy quanh năm, ông ấy trồng nhiều hồ đào pecan và các thứ khác.

- Anh nói anh đi ngang qua nhà Ewell tới lui để làm việc. Có con đường nào khác để đi nữa không?

- Không, thưa ngài, tôi không biết con đường nào khác.

- Tom, cô ta có bao giờ nói chuyện với anh không?

- Có, thưa ngài, tôi thường bỏ mũ khi đi ngang qua, rồi một ngày nọ cô ta bảo tôi vào trong hàng rào và bửa cái tủ cho cô ấy.

- Cô ta yêu cầu anh bửa cái... tủ ấy hồi nào?

- Ông Finch, hồi mùa xuân năm ngoái. Tôi còn nhớ vì đó là mùa đi chặt củi và tôi có mang cuốc theo. Tôi có nói tôi không có gì ngoài cuốc, nhưng cô ấy nói cô ấy có một cái rìu. Cô ấy đưa cái rìu cho tôi và tôi bửa cái tủ ra. Cô nói, “Tôi tính là phải trả anh năm xu, được không?”, rồi tôi nói, “Không cần, thưa cô, không cần trả tiền”, sau đó tôi về nhà. Ông Finch, đó là chuyện mùa xuân năm ngoái, chuyện cách nay một năm rồi.

- Anh có đến đó nữa không?

- Có, thưa ngài.

- Khi nào?

- Tôi đến đó nhiều lần.

Quan tòa Taylor theo bản năng với lấy chiếc búa nhỏ của ông, nhưng để bàn tay ông rơi xuống. Tiếng rì rầm bên dưới của chúng tôi dứt hẳn mà không cần sự nhắc nhở của ông.

- Trong những trường hợp nào?

- Ngài nói gì, thưa ngài?

- Tại sao anh vô bên trong hàng rào đó nhiều lần?

Trán Tom Robinson giãn ra.

- Cô ấy gọi tôi vào, thưa ngài. Có vẻ mỗi lần tôi đi ngang qua cô ấy đều có công việc nhỏ nhặt nào đó nhờ tôi làm - chặt củi, kéo nước cho cô ấy. Cô ấy tưới mấy đám hoa đỏ mỗi ngày...

- Anh có được trả công phục vụ không?

- Không, thưa ngài, không có kể từ lần đầu cô ấy đưa tôi năm xu. Tôi vui khi làm điều đó, coi bộ ông Ewell không giúp cô ấy chút nào cả, mà cũng không giúp bọn nhỏ, mà tôi biết cô ấy cũng không dư được đồng năm xu nào.

- Mấy đứa nhỏ kia ở đâu?

- Chúng luôn quanh quẩn ở đó. Chúng nhìn tôi làm việc, một số đứa, một số đứa ở bên cửa sổ.

- Cô Mayella có nói chuyện với anh không?

- Có, thưa ngài, cô ấy có nói chuyện với tôi.

Khi Tom Robinson đưa ra lời khai, tôi cảm thấy rằng Mayella Ewell hẳn phải là kẻ cô đơn nhất trên đời này. Thậm chí cô ấy còn cô đơn hơn cả Boo Radley, người đã không ra khỏi nhà suốt hai mươi lăm năm. Khi bố Atticus hỏi cô ấy có bạn không, cô ấy có vẻ không hiểu ý ông là gì, rồi cô nghĩ ông đang chế nhạo cô. Cô ấy buồn, tôi nghĩ, như kẻ mà Jem gọi là trẻ lai: người da trắng không có bất cứ chuyện gì dính líu tới cô bởi vì cô sống giữa những kẻ bẩn thỉu; dân da đen không có quan hệ gì với cô bởi vì cô là người da trắng. Cô không thể sống giống như ông Dolphus Raymond, người thích bầu bạn với người dân da đen, bởi vì cô không làm chủ một bờ sông và vì cô không xuất thân từ một gia đình lâu đời tử tế. Không ai buông một câu kiểu như, “Kiểu của bọn họ là vậy”, khi nói về người nhà Ewell. Hạt Maycomb đã cho họ những giỏ quà Giáng Sinh, tiền phúc lợi và cho họ cả sự khinh bỉ. Tom Robinson chắc chắn là người duy nhất lịch sự với cô. Nhưng cô ta nói anh ta cưỡng hiếp cô, và khi đứng dậy cô ta nhìn anh ta như thể anh ta là bụi bẩn dưới chân cô.

- Anh có bao giờ, - bố Atticus cắt ngang dòng suy nghĩ của tôi, - vào bất cứ thời điểm nào, bước vào đất của Ewell... anh có bao giờ đặt chân lên đất nhà Ewell mà không có một lời mời rõ ràng của một người trong nhà ấy không?

- Không, thưa ngài, ngài Finch, tôi chưa bao giờ làm vậy. Tôi sẽ không làm vậy, thưa ngài.

Đôi khi bố Atticus nói rằng có một cách để biết nhân chứng đang nói dối hay nói thật là lắng nghe hơn là nhìn: tôi áp dụng thử nghiệm của ông - Tom đã phủ nhận nó ba lần một lèo, mà một cách lặng lẽ, không hề có một thoáng rên rỉ nào trong giọng nói của anh ta, và tôi thấy rằng mình tin anh ta bất chấp sự phản đối hăng hái của anh ta. Anh ta có vẻ là một người da đen đáng kính, và một người da đen đáng kính sẽ không bao giờ bước chân vào sân nhà ai một cách tự tiện.

- Tom, chuyện gì đã xảy ra với anh vào đêm hai mươi mốt tháng Mười một năm ngoái?

Bên dưới chúng tôi, những người dự khán cũng nín thở và chồm tới trước. Đằng sau chúng tôi, những người da đen cũng làm như vậy.

Tom là người gốc Phi đen như nhung, không bóng, mà là một thứ nhung đen mềm mại.

Tròng trắng của mắt chiếu sáng trên khuôn mặt anh và khi anh nói chúng tôi thấy ánh lấp lánh của hàm răng. Nếu không bị tật, anh sẽ là một mẫu đàn ông đẹp.

- Ông Finch, - anh nói, - tôi về nhà như thường lệ tối đó và khi tôi đi ngang qua nhà Ewell thì cô Mayella Ewell đang ở hiên nhà, như cô ấy nói. Xung quanh có vẻ rất yên lặng, và tôi hoàn toàn không biết tại sao. Tôi đang ngẫm nghĩ tại sao như thế, khi đi ngang qua đó, thì cô ấy kêu tôi vô giúp cô ấy một chút. Vậy là tôi bước vô trong hàng rào và nhìn quanh tìm củi để bửa, nhưng không thấy củi đâu hết và cô ấy nói, “Không tôi có cái này cho anh làm trong nhà. Cánh cửa cũ sút bản lề rơi xuống rồi”. Tôi hỏi “cô có cây vít không, cô Mayella?”, cô ấy nói có. Rồi tôi bước lên mấy bậc thềm và cô ấy ra hiệu cho tôi bước vô trong, tôi đi vào phòng trước và nhìn cái cửa. Tôi nói cô Mayella là cái cửa này trông ổn mà. Tôi kéo nó tới lui và mấy cái bản lề còn tốt. Rồi cô ấy đóng cửa ngay trước mặt tôi. Ông Finch, tôi tự hỏi sao nhà yên ắng dữ vậy, rồi tôi chợt thấy nhà không có đứa bé nào, không một đứa bé nào hết, và tôi hỏi cô Mayella, “Mấy đứa nhỏ đâu?”

Làn da đen mịn của Tom bắt đầu sáng lên, và anh đưa tay lên vuốt mặt.

- Tôi hỏi bọn nhỏ đâu? - Anh tiếp tục, - và cô ấy nói - cô ấy bật cười, đại khái là vậy - cô ấy nói bọn nhỏ xuống thị trấn ăn kem. Cô ấy nói, “tôi phải mất cả năm để dành được mấy đồng năm xu, nhưng tôi đã làm được. Tụi nó kéo nhau xuống thị trấn hết cả rồi”.

Vẻ khó chịu của Tom không phải do sự ẩm ướt.

- Sau đó anh nói gì, Tom? - Bố Atticus hỏi.

- Tôi nói điều gì đó kiểu như vầy, “sao vậy cô Mayella, cô đúng là thông minh khi đãi tụi nhỏ như vậy”. Và cô ấy nói, “anh nghĩ thế hả?”. Tôi không nghĩ cô ấy hiểu những gì tôi nghĩ - ý tôi là cô ấy thật thông minh khi tiết kiệm như vậy, và cô thật tốt khi chiêu đãi tụi nhỏ.

- Tôi hiểu anh, Tom, nói tiếp đi. - bố Atticus nói.

- Tôi nói tôi nên về thôi, tôi không có gì làm tốt cho cô ấy, và cô ấy nói ồ có đấy tôi có thể làm công chuyện giúp cô chứ, và tôi hỏi cô ấy chuyện gì, và cô ấy nói chỉ bước lên cái ghế đằng kia rồi lấy cái hộp trên đầu tủ xuống.

- Không phải cái tủ anh bửa chứ? - Bố Atticus hỏi.

Nhân chứng mỉm cười.

- Không, thưa ngài, một cái khác. Nó cao cỡ căn phòng. Vì vậy tôi làm việc cô ấy bảo, và tôi với lên thì ngay lập tức nhận ra cô ấy - cô ấy ôm cứng hai chân tôi, ôm cứng hai chân tôi, ông Finch. Cô ấy làm tôi sợ đến độ tôi nhảy xuống và làm đổ cái ghế luôn... đó là vật duy nhất, món đồ đạc duy nhất trong phòng đó, ông Finch, khi tôi rời nó. Tôi thề trước Chúa.

- Chuyện gì đã xảy ra sau khi anh làm đổ chiếc ghế?

Tom Robinson đã im bặt. Anh nhìn bố Atticus, nhìn bồi thẩm đoàn, rồi nhìn ông Underwood đang ngồi đằng kia phòng xử án.

- Tom, anh đã thề nói toàn bộ sự thật. Anh sẽ nói điều đó chứ?

Tom bối rối đưa bàn tay lên miệng.

- Chuyện gì đã xảy ra sau đó?

- Trả lời câu hỏi đó, - quan tòa Taylor nói. Một phần ba điều xì gà của ông đã biến mất.

- Ông Finch, tôi bước ra khỏi ghế và quay lại và cô ấy nhảy xổ vào tôi.

- Nhảy xổ vào anh? Làm dữ hả?

- Không, thưa ngài... cô ấy ôm tôi. Cô ấy ôm ngang hông tôi.

Lần này chiếc búa của quan tòa Taylor gõ boong một tiếng, và khi nó vừa gõ thì những bóng đèn trên đầu bật sáng phòng xử án. Trời không tối, nhưng mặt trời chiều đã xuống khỏi các cửa sổ. Quan tòa Taylor nhanh chóng vãn hồi trật tự.

- Sau đó cô ta làm gì?

Nhân chứng nuốt nước miếng khó khăn.

- Cô ấy chồm lên và hôn một bên mặt tôi. Cô nói trước đây cô chưa từng hôn một người đàn ông đã lớn và cũng chưa hôn một người da đen. Cô ấy nói những gì ba cô ấy làm với cô ấy thì không kể đến. Cô ấy nói, “Hôn lại tao đi, thằng mọi”. Tôi nói cô Mayella hãy cho tôi ra khỏi chỗ này và cố chạy ra nhưng cô ấy đã tựa lưng vào cửa và tôi đã phải đẩy cô ấy ra. Tôi không muốn làm cô ấy đau, ông Finch ạ, và tôi nói hãy để cho tôi ra, nhưng khi tôi nói như vậy thì thấy ông Ewell đằng kia đã gào thét qua cửa sổ.

- Ông ta nói gì?

Tom Robinson lại nuốt nước miếng và anh mở to mắt.

- Những lời nói ra không tiện... không nên nói cho những người ở đây và bọn trẻ nghe...

- Anh ta đã nói gì, Tom. Anh phải nói cho bồi thẩm đoàn nghe những gì ông ta nói.

Tom Robinson nhắm chặt mắt lại.

- Ông ta nói, con điếm thúi này, tao sẽ giết mày.

- Sau đó chuyện gì xảy ra?

- Ông Finch, tôi bỏ chạy quá nhanh đến độ không biết chuyện gì xảy ra.

- Tom, anh có cưỡng hiếp Mayella Ewell không?

- Tôi không làm vậy, thưa ngài.

- Anh có làm bất cứ điều gì gây thương tích cho cô ta không?

- Tôi không có, thưa ngài.

- Anh có cự tuyệt đòi hỏi của cô ta không?

- Ông Finch, tôi đã cố. Tôi đã cố không xấu với cô ấy. Tôi không muốn xấu, tôi không muốn xô cô ấy hoặc bất cứ gì khác.

Tôi chợt nghĩ rằng theo cách riêng của họ, lối ứng xử của Tom Robinson cũng tốt như lối ứng xử của bố Atticus. Mãi sau này khi bố giải thích điều đó thì tôi mới biết, còn lúc đó tôi không hiểu uẩn khúc trong tình trạng khó xử của Tom Robinson: anh ta không đời nào dám đánh một phụ nữ da trắng trong bất kỳ tình huống nào và muốn được sống thọ, vì vậy khi vừa có cơ hội là anh ta bỏ chạy - một dấu hiệu rõ ràng của tội lỗi.

- Tom, trở lại với ông Ewell, - bố Atticus nói. - Ông ta có nói gì với anh không?

- Không nói gì cả, thưa ngài. Có lẽ ông ta nói gì đó, nhưng tôi không còn ở đó nữa...

- Được rồi, - bố Atticus đột ngột ngắt lời. - Anh đã nghe những gì, ông ta đang nói với ai?

- Ông Finch, ông ta nói và nhìn vào cô Mayella.

- Rồi anh bỏ chạy?

- Tôi đã làm vậy, thưa ngài.

- Tại sao anh bỏ chạy?

- Tôi sợ, thưa ngài.

- Tại sao anh sợ?

- Ông Finch, nếu ông là một tên da đen như tôi ông cũng sẽ sợ.

Bố Atticus ngồi xuống. Ông Gilmer đang tiến về bục nhân chứng, nhưng trước khi ông ta đến nơi, ông Link Deas nhổm khỏi hàng ghế dự khán và tuyên bố:

- Tôi chỉ muốn toàn thể quý vị biết một điều ngay bây giờ. Cậu trai đó đã làm cho tôi tám năm và tôi không có chút phàn nàn nào về cậu ta. Không một chút phàn nàn.

- Im mồm, thưa ông! - Quan tòa Taylor bừng tỉnh và gầm lên. Mặt ông ta đỏ bừng, lời nói của ông ta, kỳ diệu thay, không bị tác động bởi điếu xì gà.- Link Deas,- ông ta gầm lên,- nếu ông có bất cứ điều gì muốn nói, ông có thể nói sau khi tuyên thệ và vào thời điểm thích hợp, nhưng cho đến lúc đó ông phải rời khỏi phòng này, ông nghe tôi nói không? Ra khỏi phòng này, thưa ngài, ngài nghe tôi nói không? Tôi chắc chắn sẽ không lắng nghe vụ này lần nữa!

Quan tòa Taylor nhìn sắc lẻm vào bố Atticus, như thể thách ông dám nói, nhưng bố Atticus đã cúi đầu xuống và bật cười với cái bụng của mình. Tôi nhớ lại điều gì đó bố Atticus đã nói về những lời nhận xét theo quyền hạn của quan tòa Taylor đôi khi vượt quá nhiệm vụ của ông, nhưng ít luật sư nào có phản ứng về việc này. Tôi nhìn Jem, nhưng Jem lắc đầu.

- Nó không giống như chuyện một người trong bồi thẩm đoàn đứng lên và bắt đầu nói, - anh nói, - anh nghĩ lúc đó thì khác. Ông Link vừa làm rối trật tự hay đại loại như thế.

Quan tòa Taylor bảo người viết biên bản xóa bất cứ điều gì mà anh ta đã máy móc ghi lại sau câu “ông Finch nếu ông là một tên mọi đen như tôi ông cũng sợ”, và bảo bồi thẩm đoàn đừng quan tâm đến việc làm gián đoạn đó. Ông nhìn xuống lối đi ở giữa một cách nghi ngờ và đợi, tôi đoán vậy, cho ông Link Deas hoàn toàn rời khỏi phòng. Rồi ông nói:

- Tiếp tục đi, ông Gilmer.

- Anh đã từng một lần ngồi tù ba mươi ngày vì tội quấy rối trật tự công cộng, phải không Robinson? - Ông Gilmer hỏi.

- Vâng, thưa ngài.

- Tên da đen kia ra sao khi anh xong chuyện với hắn?

- Hắn ta đánh tôi, ông Gilmer.

- Phải, nhưng anh bị kết án, đúng không?

Bố Atticus ngẩng đầu lên:

- Đó là một tội nhẹ và nó đã có trong hồ sơ thưa quan tòa. - Tôi nghĩ giọng bố có vẻ mệt.

- Dù sao thì nhân chứng vẫn phải trả lời, - quan tòa Taylor nói, cũng mệt mỏi như vậy.

- Vâng, thưa ngài, tôi lãnh án ba mươi ngày.

Tôi biết rằng ông Gilmer sẽ thành thật nói với bồi thẩm đoàn rằng bất cứ ai bị kết án tội phá rối trật tự công cộng, cũng dễ dàng có ý tưởng cưỡng dâm Mayella Ewell, đó là lý do duy nhất ông ta quan tâm. Những lý do giống như thế rất hữu dụng.

- Robinson, anh làm tốt việc bửa tủ và chặt củi với một tay, phải không?

- Vâng, thưa ngài, tôi cho là thế.

- Đủ khỏe để bóp cổ một phụ nữ và vật cô ra xuống sàn?

- Tôi chưa từng làm chuyện đó, thưa ngài.

- Nhưng anh đủ khỏe?

- Tôi cho là thế, thưa ngài.

- Anh đã để mắt đến cô ta từ lâu, đúng không, chàng trai?

- Không, thưa ngài, tôi chưa từng nhìn cô ta.

- Vậy hẳn là anh rất lịch sự khi làm tất cả chuyện chặt củi và kéo nước cho cô ta, đúng không, chàng trai?

- Tôi chỉ cố giúp cô ấy thôi, thưa ngài.

- Vậy là anh rất hào phóng, anh có nhiều việc lặt vặt ở nhà sau khi làm công việc thường lệ, đúng không?

- Vâng thưa ngài.

- Tại sao anh không làm những việc đó mà làm cho cô Ewell?

- Tôi làm hết cả hai, thưa ngài.

- Anh hẳn rất bận rộn mà, tại sao vậy?

- Tại sao cái gì, thưa ngài?

- Tại sao anh sẵn lòng làm những việc lặt vặt cho cô ấy?

Tom Robinson do dự, tìm câu trả lời.

- Có vẻ như không có ai giúp đỡ cô ấy, như tôi đã nói...

- Với ông Ewell và bảy đứa trẻ đang sống ở đó hả, chàng trai?

- Ồ, tôi nói có vẻ họ không giúp đỡ cô ấy...

- Anh làm tất cả công việc chặt củi và những việc khác hoàn toàn do lòng tốt sao, chàng trai?

- Tôi nói tôi cố giúp cô ấy.

Ông Gilmer mỉm cười nhăn nhó với bồi thẩm đoàn.

- Có vẻ như anh ta là một chàng trai rất tốt... làm mọi chuyện không vì một đồng xu nào sao?

- Vâng, thưa ngài. Tôi cảm thấy rất tiếc cho cô ấy, cô ấy có vẻ cố gắng nhiều hơn mọi người khác trong nhà...

- Anh cảm thấy rất tiếc cho cô ấy, anh cảm thấy rất tiếc cho cô ấy hả? - Ông Gilmer có vẻ sẵn sàng vươn lên tới trần nhà.

Bị cáo nhận ra sai lầm của anh ta và cựa quậy một cách khó chịu trên ghế. Nhưng thiệt hại đó là không thể cứu vãn. Bên dưới chúng tôi, không ai ưa nổi câu trả lời của Robinson. Ông Gilmer ngừng một hồi lâu để cho nó ngấm sâu.

- Anh đi ngang ngôi nhà đó như thường lệ, ngày hai mươi mốt tháng Mười một năm rồi, - ông ta nói, -và cô ấy yêu cầu anh vào trong để bửa một cái tủ!

- Không, thưa ngài.

- Anh phủ nhân rằng anh đã đi ngang qua ngôi nhà đó?

- Không, thưa ngài... cô ấy nói có việc cho tôi làm trong nhà...

- Cô ta nói cô ta nhờ anh bửa một cái tủ có đúng vậy không?

- Không thưa ngài, không phải vậy.

- Vậy anh nói cô ta nói dối hả, chàng trai?

Bố Atticus đứng dậy nhưng Tom Robinson không cần đến ông.

- Tôi không nói cô ấy nói dối, ông Gilmer, tôi nói cô ấy lầm lẫn trong đầu.

Với mười câu hỏi kế tiếp, trong khi ông Gilmer xem xét lại lời kể của Mayella về các sự kiện, câu trả lời của bị cáo là cô ta lầm lẫn trong đầu.

- Ông Ewell không rượt anh ra khỏi nhà sao, chàng trai?

- Không, thưa ngài, tôi không nghĩ ông ta làm vậy.

- Không nghĩ, ý anh là sao?

- Ý tôi là tôi không ở đó đủ lâu để ông ta phải rượt đuổi tôi đi.

- Anh rất thành thật về chuyện này, tại sao anh chạy nhanh đến thế?

- Tôi nói tôi sợ, thưa ngài.

- Nếu anh có lương tâm trong sạch, tại sao anh sợ?

- Như tôi nói trước đây, thật không an toàn cho một tên đen khi lâm vào một.... tình thế khó khăn như vậy.

- Nhưng anh không ở trong một tình thế khó khăn... anh khai rằng anh chống cự lại cô Ewell. Anh sợ rằng cô ấy làm đau anh đến thế, anh đã bỏ chạy sao, một chàng da đen to bự như anh?

- Không thưa ngài, tôi sợ bị đưa ra tòa, giống như bây giờ vậy.

- Sợ bị bắt giữ, sợ bị đối mặt với những gì anh đã làm à?

- Không thưa ngài, sợ phải đối mặt với những gì tôi không hề làm.

- Anh đang hỗn láo với tôi hả, chàng trai?

- Không, thưa ngài, tôi không có ý đó.

Tôi chỉ nghe phần chất vấn của ông Gilmer tới đó, vì Jem bắt tôi đưa Dill ra. Vì lý do nào đó, Dill đã bắt đầu khóc và không nín lại được; ban đầu nó còn lặng lẽ, sau nhiều người ở ban công nghe thấy tiếng thổn thức của nó. Jem nói nếu tôi không đi với nó anh ấy sẽ buộc tôi đi, và mục sư Sykes bảo tôi nên đi, vì vậy tôi đi. Hôm đó Dill có vẻ rất ổn, chẳng có gì trục trặc với nó, nhưng tôi đoán nó chưa hồi phục hoàn toàn từ vụ bỏ nhà trốn đi.

- Mày thấy không khỏe hả? - Tôi hỏi khi chúng tôi xuống tới chân cầu thang.

Dill cố kiềm chế lại khi chúng tôi chạy xuống những bậc thang phía Nam. Ông Link Deas đang ở một mình ở đầu cầu thang.

- Có chuyện gì vậy, Scout? - Ông hỏi khi chúng tôi đi ngang.

- Không thưa ngài! - tôi ngoái lại đáp. - Thằng Dill này, nó bệnh.

- Ra ngồi dưới gốc cây đi, - tôi nói. - Tao chắc mày bị say nóng đấy.

Chúng tôi chọn cây sồi to nhất và ngồi dưới gốc.

- Chỉ nhìn ông ta là tao không chịu nổi, - Dill nói.

- Ai, Tom hả?

- Cái lão già Gilmer đó cứ hành hạ anh ta, ăn nói đầy ác ý với anh ta...

- Dill, đó là công việc của ông ta. Nếu chúng ta không có công tố viên - thì chúng ta cũng không có được luật sư biện hộ, tao nghĩ vậy.

Dill thở ra một cách kiên nhẫn.

- Tao biết hết mấy chuyện đó, Scout ạ. Chính cái kiểu ông ta ăn nói làm tao phát bệnh, thật sự bệnh luôn.

- Ông ta có nhiệm vụ phải làm vậy, Dill, ông ta đang chất vấn...

- Ông ta không hành động theo kiểu đó khi...

- Dill, những người đó là nhân chứng của ông ta.

- Ông Finch không làm theo kiểu đó với Mayella và lão già Ewell khi ông chất vấn họ. Cái kiểu cha đó cứ gọi anh ta là “chàng trai” rồi cười nhạo anh ta, và nhìn khắp lượt bồi thẩm đoàn mỗi lần anh ta trả lời...

- Dill, xét cho cùng anh ta chỉ là một người da đen.

- Tao không quan tâm vụ đó chút nào. Thiệt không phải chút nào, quả là không đúng khi cư xử với họ theo kiểu đó. Bất kỳ ai cũng không mắc mớ gì phải ăn nói theo kiểu đó... nó làm tao phát bệnh.

- Cái kiểu của ông Gilmer là vậy, Dill à, ông ta cư xử với tất cả họ theo cách đó. Mày chưa hề thấy ông ta hoàn toàn ghét ai cả. Theo tao thì hôm nay thì ông ấy chưa ra tới nửa sức mình. Bọn họ cư xử với mọi người theo kiểu đó, ý tao là hầu hết luật sư đều vậy.

- Ông Finch không như vậy.

- Bố tao không phải tiêu biểu, Dill, ông là...

Tôi đang cố mò tìm trong ký ức của mình để tìm một câu sắc sảo của cô Maudie Atkinson.

Tôi nghĩ ra:

- Ông ấy ở trong tòa án cũng y như ông ấy ở trên đường phố.

- Đó không phải là điều tao muốn nói, - Dill nói.

- Tôi hiểu ý cháu đấy, nhóc, - một giọng từ phía sau chúng tôi vang lên. Chúng tôi nghĩ nó phát ra từ thân cây, nhưng đó là của ông Dophus Raymond. Ông ló mặt từ sau thân cây nhìn chúng tôi.

- Cháu không dễ xúc động, nó chỉ làm cháu phát bệnh thôi, đúng không?

Chương 20

- Đi vòng qua đây, con trai, ta có thứ làm cho dạ dày cháu ổn thôi.

Vì ông Dolphus Raymond là người xấu nên tôi nhận lời mời của ông một cách miễn cưỡng, tôi theo sau Dill. Không hiểu tại sao tôi nghĩ chắc bố Atticus sẽ không vui nếu thấy chúng tôi kết thân với ông Raymond, và tôi biết bác Alexandra cũng không thích.

- Nè, - ông ta nói, đưa cho Dill một túi giấy có những ống hút trong đó. - Nhấp một ngụm đi, nó sẽ làm cho cháu êm lại.

Dill nút ống hút, mỉm cười và kéo một hơi dài.

- He, he,- ông Raymond nói, rõ ràng vui thích trong việc làm hư một đứa trẻ.

- Dill, coi chừng đó, - tôi cảnh báo.

Dill buông ống hút ra và nhe răng cười.

- Scout, chỉ là Coca-Cola.

Ông Raymond ngồi dựa lưng vào thân cây. Nãy giờ ông nằm trên cỏ.

- Giờ tụi nhỏ các cháu sẽ không mách ta đấy chứ? Nó sẽ hủy hoại thanh danh ta nếu các cháu làm vậy.

- Ông muốn nói là thứ mà ông uống trong cái túi đó là Coca-Cola sao? Chỉ là Coca-Cola thôi hả?

- Phải, cô bé, - ông Raymond gật đầu. Tôi thích mùi của ông ta: đó là mùi da, mùi ngựa, mùi của hạt bông vải. Ông ta mang đôi ủng cưỡi ngựa kiểu Anh duy nhất tôi từng thấy. - Đó là tất cả những gì ta uống, lúc nào cũng vậy.

- Vậy ông chỉ giả bộ ông nửa...? Cháu xin lỗi, thưa ông, - tôi kiềm mình lại. - Cháu không có ý...

Ông Raymond cười khúc khích, không chút phật lòng, và tôi cố nghĩ một câu hỏi kín đáo.

- Tại sao ông cứ làm vậy hoài?

- Ờ... à phải, ý cháu là tại sao ta giả bộ hả? Thật đơn giản,- ông nói. - Một số người không... thích lối sống của ta. Bây giờ ta có thể mặc xác họ, ta không quan tâm họ có thích chuyện đó không. Ta nói ta không quan tâm chuyện họ có thích hay không... nhưng ta không mặc xác họ, hiểu không?

Dill và tôi nói:

- Hiểu, thưa ngài.

- Ta cố cho họ một lý do, các cháu thấy đó. Nếu họ có thể bám vào một lý do thì rất có ích cho họ. Khi ta vào thị trấn, chuyện đó hiếm lắm, nếu ta đi hơi xiêu vẹo và uống trong túi này, người ta có thể nói Dolphus Raymond nghiện rượu... bởi thế chả sẽ không thay đổi lối sống của chả. Chả không dừng lại được, nên chả sống theo kiểu đó.

- Vậy là không trung thực, ông Raymond, làm cho mình xấu hơn sự thực...

- Nó không trung thực nhưng nó hữu ích cho người ta. Bí mật nghen cô Finch, ta không phải là kẻ say sưa, nhưng cô thấy họ không thể nào, không thể nào hiểu rằng ta sống theo kiểu đó bởi vì đó là cách ta muốn sống.

Tôi có cảm giác rằng tôi không nên ở đây nghe người đàn ông đầy tội lỗi này, người vốn có những đứa con lai và không quan tâm đến việc có ai biết điều đó hay không, nhưng ông ta thật quyến rũ. Tôi chưa từng gặp một ai cố ý lừa chính bản thân minh. Nhưng tại sao ông ta lại tiết lộ cho chúng tôi bí mật sâu kín nhất của ông ta? Tôi hỏi ông ta lý do.

- Bởi vì các cháu là trẻ con và các cháu có thể hiểu nó, - ông ta nói, - và bởi vì ta nghe nói rằng một...

Ông ta hất đầu vào Dill.

- Mọi chuyện chưa bắt nhịp với bản năng của cậu này. Cứ để cậu ta lớn thêm chút nữa thì cậu ta sẽ không phát bệnh và khóc lên. Có lẽ cậu ta sẽ thấy mọi chuyện như chúng vốn dĩ là thế... Không hẳn thế, chẳng hạn, nhưng cậu ấy sẽ khóc, không khóc nữa khi cậu ấy lớn thêm vài tuổi.

- Khóc về cái gì, ông Raymond? - Nam tính của Dill bắt đầu khẳng định.

- Khóc về sự bất hạnh đơn giản mà người này gây ra cho người kia... mà không hề suy nghĩ. Khóc về điều bất hạnh do người da trắng gây ra cho người da màu, mà không hề dừng lại để nghĩ rằng họ cũng là con người.

- Bố Atticus nói lừa gạt một người da màu còn tệ hại gấp mười lần lừa gạt một người da trắng, - tôi lầm bầm. - Bố nói đó là điều tệ hại nhất mà người ta có thể làm.

Ông Raymond nói:

- Ta không cho rằng nó là vậy... Cô Jean Louise, cháu không biết bố của cháu không phải người tầm thường, phải mất vài năm để thấm nhuần điều đó... cháu chưa biết nhiều về giới này. Thậm chí cháu chưa biết hết về thị trấn này, những điều các cháu phải làm là trở vào tòa án thôi.

Câu đó nhắc tôi nhớ chúng tôi đã bỏ lỡ gần như toàn bộ phần chất vấn của ông Gilmer. Tôi nhìn mặt trời, nó đang khuất nhanh đằng sau những nóc cửa hàng mé Tây quảng trường. Kẹt giữa hai làn đạn, tôi không quyết định được mình muốn nhảy vào bên nào: ông Raymond hay Tòa tư pháp lưu động số [5].

- Nào Dill, - tôi nói, - mày ổn chưa?

- Rồi. Rất vui được gặp ông, ông Raymond và cám ơn nước uống, nó thật dễ chịu.

Chúng tôi trở vào phòng xử án, lên các bậc thang, lên hai lượt bậc thang nữa, và len lỏi dọc theo tay vịn ban công. Mục sự Sykes đã giữ chỗ cho chúng tôi.

Phòng xử án vẫn im lặng, và một lần nữa tôi tự hỏi các em bé đâu rồi. Điếu xì gà của quan tòa Taylor chỉ còn là một đốm nhỏ màu nâu giữa miệng ông ta; Ông Gilmer đang viết lên một trang của xấp giấy vàng trên bàn ông ta, cố vượt qua người ghi biên bản vẫn đang múa tay như gió.

- Nhanh lên, - tôi làu bàu, - mình bỏ lỡ mất.

Bố Atticus đang nói giữa chừng với bồi thẩm đoàn. Rõ ràng ông đang rút mấy tờ giấy trong chiếc cặp bên cạnh ghế ngồi của ông, bởi vì chúng đã ở trên bàn ông. Tom Robinson đang lơ đãng lật xem chúng.

- ...bởi vì thiếu chứng cứ chứng thực, người đàn ông này bị buộc tội chết và bây giờ đang bị tòa xét xử cái mạng mình...

Tôi thúc Jem.

- Bố nói bao lâu rồi?

- Bố chỉ mới lược qua phần chứng cứ, - Jem thì thầm, - và chúng ta sẽ thắng, Scout. Anh thấy dứt khoát chúng ta sẽ thắng, không thể nào khác được. Bố đã nói khoảng năm phút rồi. Bố làm cho nó rõ ràng và dễ hiểu như... ở, như anh giải thích nó cho em vậy. Cả em cũng hiểu rõ được mà.

- Ông Gilmer có...?

- Suỵt. Không có gì mới, như thường lệ. Giờ thì im đi.

Chúng tôi lại nhìn xuống. Bố Atticus đang nói một cách thoải mái, với cái kiểu thản nhiên xa cách ông thường có khi đọc một lá thư cho người khác chép. Ông bước đi từ tốn tới lui trước mặt bồi thẩm đoàn, và bồi thẩm đoàn có vẻ chăm chú: đầu họ ngẩng lên, và họ theo dõi bước đi của bố Atticus với vẻ thán phục. Tôi đoán đó là do bố Atticus không phải là loại ăn to nói lớn.

Bố Atticus ngừng lại, rồi ông làm một động tác mà bình thường ông không làm. Ông tháo đồng hồ và dây đeo để lên bàn, nói, “với sự cho phép của tòa...”

Quan tòa Taylor gật đầu, và sau đó ông làm một điều mà trước đây tôi chưa từng thấy ông làm, trước công chúng hoặc ở chỗ riêng tư: ông cởi áo gile, cởi nút cổ, nới lỏng cà vạt và cởi áo khoác. Ông chưa từng nới lỏng một phần nào của trang phục cho tới khi ông cởi quần áo đi ngủ, và đối với Jem và tôi, điều này giống như việc ông đứng trước chúng tôi hoàn toàn trần truồng. Chúng tôi trao nhau cái nhìn kinh hoàng.

Bố Atticus đặt hai tay vào túi, và ông quay lại phía bồi thẩm đoàn, tôi thấy nút cổ áo cùng đầu bút mực và bút chì của ông lấp lánh dưới ánh đèn.

- Thưa quý vị, - ông nói. Jem và tôi lại nhìn nhau: tưởng như bố Atticus vừa nói, “Scout”. Giọng ông đã mất vẻ khô khan, xa cách, và ông nói với bồi thẩm đoàn như thể họ là những người ngay góc bưu điện.

- Thưa các quý vị, - ông nói, - tôi sẽ nói ngắn gọn, nhưng tôi thích sử dụng thời gian còn lại của tôi để nhắc các vị rằng vụ này không phải là vụ án khó, nó không đòi hỏi phải xem xét kỹ các sự kiện phức tạp, mà nó đòi hỏi quý vị phải chắc chắn vượt qua mọi nghi ngờ có vẻ hợp lý về tội của bị cáo. Trước hết, vụ này không cần phải đưa ra xem xét. Vụ án này đơn giản như đen và trắng.

Bên công tố đã không đưa ra được chút chứng cớ y học nào có thể cho thấy rằng tội lỗi mà Tom Robinson bị cáo buộc đã từng xảy ra. Thay vào đó nó dựa vào lời khai của hai nhân chứng với chứng cứ không chỉ hết sức đáng nghi ngờ qua chất vấn, mà nó còn hoàn toàn mâu thuẫn với bị cáo. Bị cáo không có tội, nhưng ai đó trong phòng xử án này thì có.

Tôi không có gì ngoài việc lấy làm tiếc cho nhân chứng chính của bên nguyên, nhưng lòng thương xót của tôi không bao dung được đối với hành động đặt một người vào chỗ chết của cô ta, một việc mà cô ta ráng sức làm nhằm gạt bỏ tội lỗi của chính mình.

Tôi nói tội lỗi, thưa quý vị, bởi vì chính tội lỗi đã thúc đẩy cô ta. Cô ta không gây tội ác, cô ta chỉ phá vỡ một quy ước cứng ngắc và lâu đời của xã hội chúng ta, một quy ước quá khắt khe đến độ bất cứ ai phá vỡ nó đều sẽ bị loại khỏi cộng đồng chúng ta như một kẻ không thích hợp để sống chung. Cô ta là nạn nhân của sự nghèo khổ và ngu dốt cao độ, nhưng tôi không thể thương hại cô ta: cô ta là người da trắng. Cô ta biết rất rõ tác hại nghiêm trọng của việc vi phạm luật lệ của cô ta, nhưng vì những thèm muốn của cô ta mạnh mẽ hơn quy ước mà cô ta đang phá vỡ, nên cô ta nhất quyết phá vỡ nó. Cô ta kiên quyết, và phản ứng sau đó của cô ta là điều mà tất cả chúng ta đã biết vào lúc này hay lúc khác. Cô ta đã làm điều mà mọi đứa trẻ đều làm - cô ta đã giấu nhẹm chứng cớ về sự vi phạm luật lệ của cô ta. Nhưng trong trường hợp này cô ta không phải là một đứa trẻ giấu hàng lậu ăn cắp: cô ta đánh thẳng vào nạn nhân của cô ta - cô ta nhất thiết phải tống khứ anh ta xa khỏi cô ta - anh ta phải bị biến mất khỏi tầm mắt của cô ta, biến khỏi thế giới này. Cô ta phải tiêu hủy chứng cứ về sự vi phạm luật lệ của cô ta.

Chứng cứ về việc vi phạm luật lệ của cô ta là gì? Chính là Tom Robinson, một con người. Cô ta phải tống khứ Tom Robinson xa khỏi cô ta. Tom Robinson là điều hàng ngày nhắc nhở cô ta về những gì cô ta đã làm. Cô ta đã làm những gì? Cô ta đã quyến rũ một người da đen.

Cô ta là một người da trắng, và cô ta quyến rũ một người da đen. Cô ta đã làm một điều không tiện nói ra trong xã hội chúng ta: cô ta đã hôn một người da đen. Không phải là một ông bác già, mà là một chàng trai da đen khỏe mạnh. Không một luật lệ nào là quan trọng đối với cô ta trước khi cô ta phá vỡ nó, nhưng sau đó nó lại giáng xuống cô ta.

Cha cô ta đã thấy điều đó, và bị cáo đã khai về những lời lẽ của ông ta. Cha cô ta đã làm gì? Chúng ta không biết, nhưng có chứng cớ gián tiếp cho biết rằng Mayella Ewell đã bị đánh một cách dã man bởi một người hầu như đặc biệt thuận tay trái. Chúng ta hầu như phần nào biết được ông Ewell đã làm: ông ta đã làm điều mà hầu như người da trắng đáng trọng, kiên định, biết kính Chúa nào cũng sẽ làm trong tình huống đó - ông ta đã đòi trát tống giam, rõ ràng là ký nó bằng tay trái, và Tom Robinson hiện đang ngồi trước quý vị, đã tuyên thệ với bàn tay duy nhất còn cử động được của anh ta - bàn tay phải.

Và thế là một người da đen hèn mọn, đứng đắn, trầm lặng, người hết sức liều lĩnh khi “cảm thấy tiếc” cho một người phụ nữ da trắng đã đưa ra lời khai chống lại những lời khai của hai người da trắng. Tôi không cần nhắc nhở quý vị về thái độ và cách cư xử của họ trên bục nhân chứng - tự quý vị đã thấy. Các nhân chứng của bên nguyên, trừ vị cảnh sát trưởng của hạt Mycomb, đã trình diện trước mặt quý vị, trước tòa án trong niềm tin ích kỷ rằng lời khai của họ sẽ không bị nghi ngờ, tin rằng quý vị sẽ đồng ý với họ về giả định này - giả định xấu xa - rằng mọi người da đen đều nói dối, ràng mọi người da đen cơ bản là những kẻ đồi bại, rằng mọi đàn ông da đen đều không được phép đến gần những phụ nữ của chúng ta, một giả định gắn liền với não trạng của loại người như họ.

Thưa quý bị, chúng ta biết rằng giả định đó là một lời dối trá đen tối như nước da của Tom Robinson vậy, một lời nói dối mà tôi không cần chỉ ra cho quý vị. Quý vị biết sự thật, và sự thật là điều này: một số người da đen nói dối, một số người da đen đồi bại, một số người đàn ông da đen không được phép đến gần phụ nữ - đen hoặc trắng. Nhưng đây là một sự thật đúng với cả loài người chứ không riêng với một chủng tộc cụ thể nào. Trong phòng xử này không có một người nào chưa từng nói dối, chưa từng làm điều gì đồi bại, và không có người đàn ông đang sống nào nhìn phụ nữ mà không có ham muốn.

Bố Atticus ngừng lại và móc khăn tay ra. Rồi ông gỡ kính xuống, lau nó, và chúng tôi thấy một “điều đầu tiên” khác nữa: chúng tôi chưa từng thấy mặt ông đổ mồ hôi, nhưng bây giờ nó bóng sáng màu đồng.

- Còn một điều nữa, thưa quý vị, trước khi tôi rời bục. Thomas Jefferson từng nói rằng tất cả con người sinh ra đều bình đẳng, một cụm từ mà bọn miền Bắc và cánh nữ của ngàng Hành pháp ở Washington [1] thích quát vào mặt chúng ta. Có một xu hướng trong năm nay, 1935, một số người thích sử dụng từ này tách khỏi ngữ cảnh, để thỏa đáp mọi tình huống. Ví dụ buồn cười nhất tôi có thể nghĩ đến là chuyện những nhà quản lý nền giáo dục công lập khuyến khích kẻ ngu ngốc và lười biếng học cùng với người siêng năng - bởi vì tất cả con người sinh ra đều bình đẳng, các nhà giáo dục sẽ long trọng nói với quý vị rằng những đứa trẻ bị bỏ lại đằng sau sẽ phải chịu đựng cảm giác khủng khiếp về sự kém cỏi. Chúng ta biết tất cả mọi người sinh ra không bình đẳng theo cái nghĩa mà một số người thường muốn chúng ta tin - rằng một số người thì thông minh hơn một số người khác, một số người có cơ hội hơn bởi vì họ sinh ra với nó, một số đàn ông kiếm ra nhiều tiền hơn những người đàn ông khác - một số người sinh ra có tài năng vượt quá mức bình thường của hầu hết con người.

Nhưng có một cách thức đến đất nước này mà trong đó mọi người sinh ra đều bình đẳng - có một thể chế của con người khiến một người dân nghèo bình đẳng với một Rockefeller [2], một kẻ ngu ngốc bình đẳng với một Einstein, và một kẻ dốt nát bình đẳng với bất cứ vị hiệu trưởng trường đại học nào. Thể chế đó, thưa quý vị, chính là tòa án. Nó có thể là Tòa án tối cao của nước Mỹ hay tòa sơ thẩm tầm thường nhất của đất nước này hay chính cái tòa án danh giá mà quý vị đang phục vụ này. Các tòa án của chúng ta có những lỗi lầm của nó, như bất cứ thể chế nào của loài người, nhưng trên đất nước này các tòa án của chúng ta là những kẻ công bằng vĩ đại, và trong các tòa án của chúng ta tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng.

Tôi không phải là người lý tưởng tin một cách kiên định vào sự chính trực vào các tòa án của chúng ta và vào chế độ bồi thẩm đoàn - với tôi nó không là lý tưởng, nó là một thực tế sinh động, hữu hiệu. Thưa quý vị, tòa án chẳng tốt gì hơn mỗi quý vị ngồi đây trước mặt tôi trong bồi thẩm đoàn này. Một tòa án chỉ lành mạnh bằng mức bồi thẩm đoàn của nó, và bồi thẩm đoàn cũng chỉ lành mạnh bằng những người tạo nên nó. Tôi tin rằng quý vị sẽ xem xét lại mà không để tình cảm chi phối các chứng cứ mà quý vị đã nghe, đi đến một quyết định, và trả bị cáo này về với gia đình anh ta. Nhân danh Chúa, hãy làm nhiệm vụ của quý vị.

Giọng của bố Atticus chùng xuống, và khi quay đi rời khỏi chỗ bồi thẩm đoàn ông nói điều gì đó tôi không nghe được. Ông nói điều gì đó với chinh ông hơn là với tòa. Tôi thúc Jem.

- Bố nói gì vậy?

- “Vì Chúa, hãy tin anh ta”, anh nghĩ chắc bố nói vậy.

Bất chợt Dill chồm qua tôi và kéo Jem.

- Nhìn kia kìa!

Chúng tôi dõi theo ngón tay cậu ấy và giật thót người. Calpurnia đang len lỏi giữa lối đi giữa phòng xử án, tiến thẳng về phía bố Atticus.

------------

1. Câu nói Atticus trích dẫn là từ Tuyên ngôn đọc lập của Mỹ do Thomas Jefferson soạn thảo. “Ngành hành pháp” ám chỉ tổng thống; “cánh nữ của ngành hành pháp” ám chỉ vợ tổng thống đương thời, bà Eleanor Roosevelt, người bị dân miền Nam chỉ trích gay gắt vì những quan điểm ủng hộ dân quyền của bà.

2. Tức John D. Rockerfeller (1839-1937) vua dầu hỏa, một trong những người giàu nhất nước Mỹ thời đó.

Chương 21

Bà ngại ngùng dừng lại tại rào chắn chờ quan tòa Taylor để ý đến. Bà mặc một tạp dề sạch và cầm một lá thư trên tay.

Quan tòa Taylor thấy bà và nói:

- Calpurnia đó phải không?

- Phải, thưa ngài, - bà nói. - Tôi có thể đưa lá thư này cho ông Finch được không, thưa ngài? Nó không liên quan gì tới... phiên tòa?

Quan tòa Taylor gật đầu và bố Atticus nhận lá thư từ Calpurnia. Ông mở nó ra, đọc nội dung và nói:

- Quan tòa,... lá thư này là của bà chị tôi. Bà ấy nói các con tôi đã biến mất, không thấy từ trưa... tôi... ông có thể...

- Tôi biết chúng ở đâu, Atticus, - ông Underwood nói to. - Chúng ở ngay đằng kia, trên ban công dành cho người da màu... ở đó chính xác từ một giờ mười lăm phút chiều.

Bố chúng tôi quay sang và nhìn lên.

- Jem, xuống đây, - ông gọi. Rồi ông nói điều gì đó với quan tòa mà chúng tôi không nghe thấy. Chúng tôi trèo ngang mục sư Sykes và tìm đường xuống cầu thang.

Bố Atticus và Calpurnia gặp chúng tôi dưới nhà. Calpurnia có vẻ tức giận còn bố Atticus có vẻ mệt mỏi.

Jem nhảy lên kích động.

- Mình thắng rồi, phải không?

- Bố không biết, - bố Atticus nói gọn lỏn. - Các con ở đây cả buổi chiều hả? Về nhà với Calpurnia lo ăn chiều đi... và ở nhà.

- Ôi, bố Atticus, cho tụi con trở lại đi, - Jem năn nỉ. - Làm ơn cho tụi con nghe tuyên án đi, năn nỉ bố đấy.

- Bồi thẩm đoàn sẽ ra ngoài và lát sau sẽ quay lại, chúng ta không biết...

Nhưng chúng tôi có thể thấy bố Atticus đã bớt nghiêm khắc.

- Được rồi, các con đã nghe vụ xử, vậy các con có thể nghe phần còn lại. Bố nói thế này nhé, tụi con có thể trở lại sau khi ăn xong - ăn từ từ, các con sẽ không bị mất điều gì quan trọng đâu - và nếu bồi thẩm đoàn vẫn chưa trở vào, các con có thể chờ với bố. Nhưng bố mong nó sẽ xong trước khi các con quay lại.

- Bố nghĩ họ sẽ tha bổng cho anh ta nhanh vậy sao? - Jem hỏi.

Bố Atticus mở miệng định trả lời, nhưng rồi ngậm lại và bỏ đi.

Tôi cầu rằng mục sư Sykes sẽ giữ chỗ cho chúng tôi, nhưng ngưng cầu mong khi nhớ ra rằng mọi người đều đứng dậy và ra khỏi khi bồi thẩm đoàn họp kín - tối nay họ sẽ tràn ngập cửa hàng tạp phẩm, quán cà phê O.K và khách sạn, tức là, trừ khi họ cũng mang theo bữa tối của mình.

Calpurnia đi với chúng tôi về nhà:

- ... lột da sống từng cô cậu một, thử nghĩ mà coi, bọn trẻ cô cậu mà đi nghe hết chuyện đó! Cậu Jem, bộ cậu không biết làm gì tốt hơn chuyện đưa cô em nhỏ của cậu đến phiên tòa đó sao? Bác Alexandra chắc bị tê liệt hoàn toàn nếu biết ra vụ này! Vụ này không hợp cho trẻ con nghe...

Những ngọn đèn đường đã sáng, và chúng tôi thoáng thấy vẻ bực bội trên mặt Calpurnia khi chúng tôi đi dưới ánh đèn.

- Cậu Jem, tôi nghĩ cậu có cái đầu biết suy nghĩ trên vai cậu chứ - ý tưởng hay nhỉ, cô ấy là em gái nhỏ của cậu mà! Nghĩ mà coi, quý ông! Cậu phải biết xấu hổ với chính mình chứ - cậu không có suy nghĩ chút nào sao?

Tôi thấy phấn chấn. Biết bao việc đã xảy ra quá nhanh đến độ tôi cảm thấy phải mất nhiều năm để sắp xếp lại, và bây giờ ở đây Calpurnia đang dạy cho Jem quý hóa của bà một số suy nghĩ của mình - tối nay còn mang lại những điều kỳ diệu mới mẻ gì đây?

Jem cười lặng lẽ:

- Bộ bà không muốn nghe vụ này sao, Cal?

- Cậu im miệng giùm đi, cậu chủ! Thử xem khi bị treo cổ trong nhục nhã cậu còn tiếp tục cười được không... - Calpurnia lại tiếp tục những lời răn đe cũ xì làm Jem thấy hơi hối hận, và bà bước nhanh lên những bậc tam cấp trước nhà với những kiểu cổ điển của bà, - Nếu ông Finch không làm cô cậu mệt lử, thì tôi sẽ làm... và vào nhà đi, thưa cậu!

Jem bước vào nhà nhe răng cười, và Calpurnia gật đầu ngầm đồng ý cho Dill vào dùng bữa tối.

- Cậu gọi cho cô Rachel ngay bây giờ báo cho cô ấy biết cậu đang ở đây, - bà bảo Dill. - Cô ấy cuống cuồng đi tìm cậu - coi chừng kẻo cô ấy tống cậu lên tàu trở về Meridian ngay khi thức dậy sáng mai.

Bác Alexandra gặp chúng tôi và muốn xỉu khi Calpurnia nói chúng tôi đã ở đâu. Tôi đoán bác ấy cảm thấy bị thương tổn khi chúng tôi nói rằng bố Atticus bảo chúng tôi có thể quay trở lại, bởi vì bác không nói một lời nào trong bữa tối. Bác chỉ sắp xếp lại thức ăn trong đĩa của mình, nhìn nó một cách rầu rĩ trong khi Calpurnia tận lực phục vụ Jem, Dill và tôi. Calpurnia rót sữa, dọn ra rau trộn khoai tây và giăm bông, lầu bầu, “tự xấu hổ” theo những cường độ khác nhau.

- Bây giờ các cô cậu ăn chậm thôi, - là mệnh lệnh cuối cùng của bà.

* * *

Mục sư Sykes vẫn giữ chỗ cho chúng tôi. Chúng tôi ngạc nhiên nhận ra rằng chúng tôi đã đi gần một tiếng đồng hồ và ngạc nhiên không kém khi thấy phòng xử án vẫn y như lúc chúng tôi đi, với mấy thay đổi nhỏ, chỗ dành cho bồi thẩm đoàn bỏ trống, bị cáo được dẫn đi, quan tòa Taylor vắng bóng, nhưng ông xuất hiện lại khi chúng tôi ngồi vào chỗ của mình.

- Hầu như không ai di chuyển, - Jem nói.

- Họ đi loanh quanh khi bồi thẩm đoàn họp kín, - mục sư Sykes nói. - Đàn ông xuống đó để dùng bữa do mấy bà đem theo, và cho bọn trẻ ăn.

- Họ họp bao lâu rồi ạ? - Jem hỏi.

- Khoảng ba mươi phút. Ông Finch và ông Gilmer bàn bạc thêm gì đó, còn quan tòa Taylor thì hướng dẫn bồi thẩm đoàn về pháp lý trong việc quyết định vụ xử Tom.

- Ông ta thế nào ạ? - Jem hỏi.

- Nói sao bây giờ? Ông ta làm rất tốt. Tôi chẳng phàn nàn chút nào... Ông ấy rất công bằng. Ông ấy nói nếu quý vị tin điều này, vậy quý vị sẽ tuyên đọc phán quyết này, nhưng nếu quý vị tin phán quyết kia, quý vị sẽ phải tuyên đọc một phán quyết khác. Tôi nghĩ ông ta hơi nghiêng về phía chúng ta... - Mục sư Sykes gãi đầu.

Jem mỉm cười:

- Ông ta không được phép thiên về phía nào, mục sư, nhưng đừng lo, chúng ta sẽ thắng mà,- anh nói với vẻ thông thái,- Ông không thấy bất cứ bồi thẩm đoàn nào cũng có thể kết án theo hướng nào dựa trên những gì ta đã nghe sao...

- Lúc này cậu đừng quá tự tin, cậu Jem, tôi chưa từng thấy bất cứ bồi thẩm đoàn nào quyết định ủng hộ người da màu hơn người da trắng... - Nhưng Jem phản đối mục sư Sykes và chúng tôi lao vào xem xét chi li các chứng cứ với những ý kiến của Jem về luật liên quan đến việc cưỡng hiếp: sẽ không là cưỡng hiếp nếu cô ta cho phép bạn, nhưng cô ta phải mười tám - ở Alabama là vậy - mà Mayella đã mười chín. Rõ ràng bạn phải đá và gào la, và bạn phải bị áp đảo và bị đè, tốt hơn là bị đánh bất tỉnh. Nếu bạn dưới mười tám, bạn không cần phải hội đủ những yếu tố này.

- Cậu Jem, - mục sư Sykes ngần ngại, - đây không phải là điều lịch sự cho những cô gái nhỏ nghe...

- Ôi, nó không biết chúng ta đang nói về chuyện gì đâu, -Jem nói. - Scout, chuyện này quá tầm đối với em, đúng không?

- Chắc chắn là không rồi, em biết mọi chữ anh nói. - Có lẽ tôi quá tự tin, bởi vì Jem im lặng và không bàn bạc về đề tài này nữa.

- Mấy giờ rồi, mục sư? - Anh ấy hỏi.

- Gần tám giờ.

Tôi nhìn xuống và thấy bố Atticus đang đi loanh quanh và hai tay đút túi: ông đi một vòng quanh các cửa sổ, rồi đi dọc rào chắn tới ghế ngồi của bồi thẩm đoàn. Ông nhìn vào đó, quan sát quan tòa Taylor trên ghế của ông ta, rồi đi trở về nơi ông đã bắt đầu. Tôi bắt gặp ánh mắt ông và vẫy tay với ông, ông đáp lại lời chào của tôi bằng cái gật đầu, và tiếp tục lộ trình của ông.

Ông Gilmer đang đứng tại cửa sổ nói chuyện với ông Underwood. Bert, người ghi biên bản tòa án, đang hút thuốc liên tục: ông ta ngồi dựa ngửa gác chân lên bàn.

Nhưng các viên chức của tòa án, những người có mặt - bố Atticus, ông Gilmer, quan tòa Taylor có vẻ say ngủ, và Bert, là những người duy nhất mà cách cư xử có vẻ bình thường. Tôi chưa từng thấy một phòng xử chật ních nào yên tĩnh như thế. Thỉnh thoảng một đứa bé khóc quấy, và một đứa trẻ chạy ra nhưng người lớn ngồi như thể họ ở trong nhà thờ. Ở ban công, những người da đen đứng ngồi quanh chúng tôi với sự kiên nhẫn nghiêm túc.

Chiếc đồng hồ cổ của tòa án chịu đựng sự căng thẳng mở đầu và báo giờ, tám tiếng Bobng rõ to rung động đến tận xương ủy chúng tôi.

Khi nó đánh “boong” mười một lần thì tôi đã không còn cảm giác: mệt mỏi do chống chọi với cơn buồn ngủ, tôi cho phép mình chợp mắt một chút trên cánh tay và vai của mục sư Sykes. Tôi giật mình thức giấc và hết sức ráng giữ mình tỉnh táo, bằng cách nhìn xuống và tập trung vào những cái đầu bên dưới: có mười sáu cái đầu hói, mười bốn người có thể được coi là tóc đỏ, năm mươi cái đâu có mái tóc từ đen đến nâu, và - tôi nhớ một điều mà có lần Jem giải thích cho tôi biết khi anh trải qua một giai đoạn ngắn nghiên cứu tâm linh: anh nói nếu có đủ số người - một sân vận động đầy nghẹt, có lẽ thế - cùng tập trung vào một việc, như việc khiến một cái cây bốc cháy trong rừng, thì cái cây đó sẽ tự bốc cháy. Tôi vẩn vơ với ý tưởng yêu cầu mọi người bên dưới tập trung vào việc trả tự do cho Tom Robinson, nhưng lại nghĩ đến họ cũng mệt như tôi, chắc nó sẽ không tác dụng.

Dill đã ngủ say, cậu ấy ngả đầu vào vai Jem và Jem im lặng.

- Chắc không lâu đâu hả? - Tôi hỏi anh.

- Chắc chắn rồi, Scout. - Anh vui vẻ đáp.

- Theo kiểu anh nói thì nó chỉ mất năm phút.

Jem nhướn mày:

- Có nhiều việc em không hiểu được, - anh nói, còn tôi thì quá mệt không tranh cãi nổi.

Nhưng tôi phải giữ cho mình đủ tỉnh táo, nếu không tôi sẽ không nhận ra được ấn tượng đang len lỏi vào trong tôi. Nó không giống ấn tượng tôi đã có hồi mùa đông năm ngoái, và tôi lạnh run, dù đêm trời nóng. Cảm giác này lớn dần cho đến khi bầu không khí trong tòa án giống như một buổi sáng tháng Hai lạnh lẽo, khi những con chim nhại im lặng, và những người thợ mộc thôi không còn đóng đinh trên ngôi nhà mới của cô Maudie, và mọi cánh cửa gỗ quanh khu phố tôi đều đóng chặt như những cánh cửa nhà Radley. Một con phố vắng tanh, chờ đợi, lạnh ngắt và và một phòng xử án đầy nhóc người. Một đêm mùa hè nồng nực lại không khác gì một sáng mùa đông. Ông Heck Tate, người đã bước vào phòng xử án và đang nói chuyện với bố Atticus, có lẽ đang mang đôi ủng cao và mặc áo khoác dài tay kín cổ. Bố Atticus đã ngừng đi tới đi lui và đặt chân lên thành thấp nhất của chiếc ghế; khi ông lắng nghe những gì ông Tate đang nói, ông chà tay tới lui trên đùi. Tôi mong ngóng, bất cứ lúc nào đó, ông Tate sẽ nói, “Mang anh ta đi, ông Finch...”.

Nhưng ông Tate lại kêu, “Tòa trật tự đi”, bằng một giọng đầy thẩm quyền, và những cái đầu bên dưới chúng tôi bất ngờ ngước lên. Ông Tate rời khỏi phòng rồi trở lại với Tom Robinson đến chỗ của anh ta cạnh bố Atticus, và đứng đó. Quan tòa Taylor bất chợt trở nên tỉnh táo và ngồi thẳng dậy, nhìn vào khu dành cho bồi thẩm đoàn còn trống trơn.

Những gì xảy ra sau đó giống như một giấc mơ: trong giấc mơ tôi thấy bồi thẩm đoàn trở lại, di chuyển giống như những người đang bơi dưới nước, và giọng của quan tòa Taylor vang lên từ xa xôi và nhỏ xíu. Tôi thấy một điều mà chỉ có con của một luật sư mới có thể thấy, mới có thể chờ đợi, và nó giống như việc nhìn theo bố Atticus bước xuống lòng đường, nâng khẩu súng trường trên vai và bóp cò, nhưng theo dõi suốt với ý thức rằng cây súng rỗng.

Bồi thẩm đoàn không bao giờ nhìn vào bị cáo mà họ kết án, và khi bồi thẩm đoàn này bước vào, không ai trong họ nhìn Tom Robinson. Người đi đầu trao mảnh giấy cho ông Tate, ông ta trao nó cho viên thư ký và viên thư ký trao nó cho quan tòa....

Tôi nhắm mắt. Quan tòa Taylor đang nghe từng người trong bồi thẩm đoàn bỏ phiếu, “Có tội... có tội... có tội... có tội...”. Tôi nhìn Jem: hai tay anh trắng nhợt vì nắm thanh lan can, và hai vai anh co giật như thể mỗi chữ “có tội” lại là một vết đâm vào giữa hai vai.

Quan tòa Taylor đang nói điều gì đó. Ông đang cầm cây búa, nhưng không dùng tới nó. Lờ mờ, tôi thấy bố Atticus gom những tờ giấy trên bàn vào cặp ông. Ông đóng sập nó lại, bước tới chỗ người ghi biên bản của tòa và nói điều gì đó, gật đầu với ông Gilmer, sau đó đi đến chỗ Tom Robinson và nói nhỏ điều gì đó với anh ta. Bố Atticus đặt tay lên vai Tom khi thì thầm. Bố Atticus lấy áo khoác của ông từ lưng ghế và phủ nó lên vai anh ta. Sau đó ông rời khỏi phòng xử án, nhưng không bằng lối ra thường lệ của ông. Ông hẳn muốn về nhà bằng đường tắt, bởi vì ông đi nhanh bằng lối đi giữa phòng về phía cửa ra hướng Nam. Tôi dõi theo đỉnh đầu ông khi ông len đến cửa. Ông không nhìn lên.

Có ai đó thúc tôi, nhưng tôi không muốn rời mắt khỏi những người bên dưới, và khỏi hình ảnh của bố Atticus bước cô đơn theo lối đi giữa phòng.

- Cô Jean Louise?

Tôi nhìn quanh. Họ đã đứng dậy. Tất cả quanh chúng tôi và ở ban công đối diện, những người da đen đang đứng lên. Giọng của mục sư Sykes cũng xa xôi như giọng của quan tòa Taylor:

- Cô Jean Louise, đứng lên đi, cha cô vừa đi qua.

Chương 22

Đến lượt Jem khóc. Những dòng nước mắt giận dữ lăn dài trên má anh khi chúng tôi len qua đám đông phấn chấn. “Thật không phải lẽ”, anh lầm bầm, suốt đường đi đến góc quảng trường nơi chúng tôi thấy bố Atticus đang đợi. Bố Atticus đứng dưới ngọn đèn đường trông như thể không có chuyện gì xảy ra: áo khoác đã cài cúc, cổ áo và nơ ngay ngắn, dây đồng hồ của ông lấp lánh, ông trở lại con người không cảm xúc.

- Thật không phải lẽ, bố Atticus, - Jem nói.

- Phải con trai, không phải lẽ.

Chúng tôi đi bộ về nhà.

Bác Alexandra đang chờ. Bác mặc áo khoác ngoài, và tôi dám thề rằng bác có mặc áo nịt bên trong.

- Chị rất tiếc, em trai, - bác nói nhỏ. Trước đây chưa từng nghe bác gọi bố Atticus là “em trai”, tôi liếc nhìn Jem, nhưng anh không nghe. Anh thường nhìn lên bố Atticus, rồi nhìn xuống sàn nhà, và tôi tự hỏi không biết anh có nghĩ bố Atticus ít nhiều phải chịu trách nhiệm cho việc Tom Robinson bị kết án không.

- Nó ổn không? - Bác hỏi tôi, chỉ Jem.

- Nó sẽ ổn thôi. - bố Atticus nói. - Chuyện này hơi sốc với nó. - Bố chúng tôi thở dài, - em đi ngủ đây, - ông nói. - Nếu sáng mai em không dậy, đừng gọi em.

- Thứ nhất, chị nghĩ thật không nên khi cho phép chúng...

- Chị ơi, đây là quê nhà của chúng. - bố Atticus nói. - Chúng ta tạo nó theo kiểu này cho chúng, chúng có thể học được cách đương đầu với nó.

- Nhưng tụi nó không cần phải đến tòa án và đắm mình trong đó...

- Nó cũng mang chất Maycomb y như những bữa tiệc trà của dân truyền giáo.

- Atticus... - đôi mắt bác Alexandra đầy lo lắng. - Cậu là người cuối cùng chị nghĩ sẽ thất vọng với chuyện này.

- Em không thất vọng, chỉ mệt thôi. Em đi ngủ đây.

- Bố Atticus... - Jem rầu rĩ nói.

Ông quay lại ngay khung cửa.

- Chuyện gì hả, con trai?

- Sao họ có thể làm vậy, sao họ có thể?

- Bố không biết, nhưng họ đã làm vậy. Họ đã làm điều đó trước đây, họ đã làm điều đó tối nay, và họ sẽ còn làm vậy nữa khi họ làm vậy... có lẽ chỉ có trẻ con là khóc thôi. Chúc ngủ ngon.

Nhưng mọi việc luôn khá hơn vào buổi sáng. Bố Atticus dậy vào cái giờ trái khoáy thường lệ của ông và đang đọc tờ Mobile Register trong phòng khách khi chúng tôi bước vào. Khuôn mặt buổi sáng của Jem in hằn câu hỏi mà đôi môi của anh đấu tranh muốn nêu ra.

- Chưa đến lúc phải lo, - bố Atticus trấn an anh, khi chúng tôi vào phòng ăn. - Chúng ta chưa xong mà, sẽ có đơn kháng án, con có thể tin vào điều đó. Chúa ơi, Cal, tất cả những thứ này là gì vậy? - Ông nhìn chăm chăm vào đĩa điểm tâm của mình.

Calpurnia nói:

- Ba của Tom Robinson gửi cho ông cùng với con gà này sáng nay. Tôi đã làm nó.

- Bà nói với ông ta tôi tự hào nhận nó... Tôi dám chắc là ở Nhà Trắng người ta còn không có gà cho bữa điểm tâm nữa kìa. Những thứ này là gì vậy?

- Bánh mì. - Calpurnia nói, - Estelle dưới khách sạn gửi cho.

Bố Atticus nhìn bà, bối rối, bà nói:

- Tốt hơn là ông nên bước ra khỏi đây và xem có cái gì trong bếp, ông Finch.

Chúng tôi đi theo ông. Chiếc bàn nhà bếp chất đầy thức ăn đủ chôn vùi cả một gia đình: những khoanh to thịt lợn muối, cà chua, đậu, có cả nho. Bố Atticus cười tươi khi ông tìm thấy một hũ chân giò heo ướp chua.

- Bà tưởng là bác Alexandra sẽ cho tôi ăn thứ này trong phòng ăn chắc?

Calpurnia nói:

- Mấy thứ này để đầy bậc thềm sau nhà khi tôi lên đây hồi sáng. Họ... họ đánh giá cao những gì ông đã làm, ông Finch. Họ... họ không quá lố phải không?

Lệ dâng lên mắt bố Atticus. Ông im lặng một hồi.

- Nói với họ, tôi rất cảm kích. - ông nói. - Nói với họ... nói với họ đừng làm vậy nữa. Thời buổi này quá khó khăn...

Ông rời nhà bếp, đi, vào phòng ăn và xin lỗi bác Alexandra, đội mũ và đi xuống thị trấn.

Chúng tôi nghe bước chân Dill ngoài hành lang, vì vậy Calpurnia để phần điểm tâm còn nguyên của bố Atticus lên bàn. Trong lúc ăn Dill kể cho chúng tôi nghe phản ứng của cô Rachel về việc tối hôm qua là: nếu một người giống như Atticus Finch muốn húc đầu mình vào một bức tường đá thì đó là đầu ông ta.

- Tôi phải báo với dì ấy, - Dill lầm bầm, lo gặm chân gà, - nhưng sáng nay dì ấy có vẻ không thích nói chuyện lắm. Nói dì ấy thức đến nửa đêm lo lắng không biết tớ đang ở đâu, nói dì ấy đã nhờ cảnh sát trưởng kiếm tớ nhưng ông ta bận ở phiên tòa.

- Dill, cậu phải thôi ngay cái trò ra ngoài mà không thông báo cho dì ấy biết đi, - Jem nói.- Nó chỉ khiến dì ấy bực mình.

Dill thở dài kiên nhẫn.

- Tớ đã cố hết sức nói dì ấy tớ đi đâu rồi đó chứ - dì ấy chỉ thấy quá nhiều rắn trong tủ. Tớ dám chắc bữa điểm tâm nào dì ấy cũng uống nửa lít rượu - tớ biết dì ấy uống hai ly rượu. Từng thấy rồi mà.

- Không được nói như vậy, Dill. - bác Alexandra nói. - Nó không hợp với một đứa trẻ. Thế là... hỗn.

- Cháu không hỗn, bác Alexandra. Nói thật không phải là hỗn, đúng không?

- Cách cháu nói là hỗn.

Mắt Jem thoáng nhìn bác, nhưng anh nói với Dill:

- Tụi mình đi thôi, cậu cứ mang cái giò gà đó theo.

Khi chúng tôi ra đến thềm trước, cô Stephanie Crawford đang bận nói chuyện với cô Maudie Atkinson và ông Avery. Họ nhìn sang chúng tôi và tiếp tục nói chuyện. Jem gầm gừ trong cổ họng. Tôi ước mình có một thứ vũ khí gì đó.

- Tớ ghét những người lớn nhìn cậu, - Dill nói. - Nó khiến cậu cảm thấy cậu đã làm một điều gì đó.

Cô Maudie kêu Jem lại chỗ cô.

Jem càu nhàu và phóng mình khỏi chiếc xích đu.

- Tớ sẽ đi với cậu. - Dill nói.

Mũi cô Stephanie run lên vì tò mò. Cô muốn biết ai đã cho phép bọn tôi đến tòa án. Cô không thấy chúng tôi nhưng cả thị trấn sáng nay đều biết chuyện chúng tôi ở ban công dành cho người da màu. Có phải bố Atticus bảo chúng tôi ở đó như một kiểu...? Có đúng không khi ở trên đó với những người đó...? Scout có hiểu tất cả chuyện đó...? Chúng tôi không tức điên lên khi thấy bố chúng tôi thất bại sao?

- Thôi đi, Stephanie. - Cách nói của cô Maudie buồn buồn. - Tôi không phí cả buổi sáng để loanh quanh ở hiên nhà đâu... Jem Finch, cô gọi để coi cháu và các bạn cháu có thích ăn ít bánh không. Cô thức dậy lúc năm giờ để làm bánh, cho nên tốt hơn là các cháu nên nói là có ăn. Xin lỗi, Stephanie. Chào buổi sáng, ông Avery.

Có một cái bánh to và hai cái bánh nhỏ trên bàn nhà bếp của cô Maudie. Lẽ ra nên có ba cái bánh nhỏ, không có vẻ gì là cô Maudie quên mất Dill, và chúng tôi phải chứng tỏ điều đó. Nhưng chúng tôi hiểu khi cô cắt chiếc bánh to ra và đưa cho Jem một miếng. Khi chúng tôi ăn, chúng tôi có cảm giác đây là cách cô Maudie bày tỏ rằng về phần cô, không có gì thay đổi. Cô ngồi im lặng trên chiếc ghế trong bếp, nhìn chúng tôi.

Bất chợt cô nói:

- Đừng lo, Jem. Mọi việc không bao giờ xấu đi như mình thấy đâu.

Ở trong nhà, khi cô Maudie muốn nói điều gì dài dòng cô thường xòe những ngón tay trên đầu gối và sửa lại hàm răng giả của cô. Cô đã làm như thế, và chúng tôi chờ.

- Đơn giản cô muốn nói với các cháu rằng trên đời này có một số người được sinh ra là để làm những việc khó chịu cho chúng ta. Cha các cháu là một trong số đó.

- Ồ, - Jem nói. - Thế.

- Cháu đừng “Ồ, thế” với cô,- cô Maudie đáp, nhìn ra nhận xét xuôi xị của Jem, - cháu chưa đủ lớn để hiểu những gì cô nói đâu.

Jem nhìn chiếc bánh ăn dở của mình.

- Nó giống như việc làm một con sâu trong cái kén, nó là như vậy, - anh nói. - Giống như thứ gì đang ngủ được bao bọc trong một nơi ấm áp. Cháu luôn nghĩ đến dân Maycomb là những người tốt nhất trên đời, ít nhất là trông họ cũng có vẻ như thế.

- Chúng ta là những người thận trọng nhất trần đời, - cô Maudie nói. - Họa hoằn lắm chúng ta mới được kêu gọi hành xử đúng nghĩa người Thiên Chúa Giáo, nhưng khi chúng ta được kêu gọi, đã có những người như Atticus làm giùm chúng ta.

Jem cười đầy nuối tiếc.

- Ước gì những người còn lại trong hạt này cũng nghĩ như vậy.

- Cháu sẽ ngạc nhiên khi biết có bao nhiêu người chúng ta nghĩ vậy.

- Ai? - Jem cao giọng. - Ai trong thị trấn này đã làm một việc gì để giúp Tom Robinson, đó là ai?

- Thứ nhất là những người bạn da màu của anh ta, và những người như chúng ta. Những người như quan tòa Taylor. Những người như ông Heck Tate. Ngừng ăn và bắt đầu suy nghĩ đi, Jem. Bộ cháu không thấy rằng việc quan tòa Taylor chỉ định biện hộ cho chàng trai đó không hề là ngẫu nhiên sao? Quan tòa Taylor hẳn có lý do để chỉ định ông ấy, thấy không?

Đây là một ý tưởng hay. Những vụ bào chữa do tòa án chỉ định thường được giao cho Maxwell Green, nhân sự bổ sung mới nhất vào luật sư đoàn của Maycomb, người cần thêm kinh nghiệm. Maxwell Green lẽ ra đã được giao vụ án Tom Robinson.

- Cháu cứ nghĩ về điều đó xem. - cô Maudie nói. - Đó không phải là ngẫu nhiên. Tối hôm qua cô ngồi đó trên hiên nhà, chờ đợi. Cô chờ mãi, chờ cho bọn cháu bước xuống vỉa hè, và khi chờ cô nghĩ, Atticus sẽ không thắng, ông ấy không thể thắng, nhưng ông ấy là người duy nhất có thể khiến bồi thẩm đoàn phải họp kín lâu đến mức đó trong một vụ xử giống như vậy. Và cô thầm nghĩ, chúng ta bước được một bước... chỉ một bước ngắn, nhưng đó là một bước.

- Hoàn toàn đúng khi nói như vậy... không thể có bất cứ quan tòa và luật sư Thiên Chúa giáo nào bù đắp được cho những bồi thẩm đoàn ngoại đạo. - Jem làu bàu. - Rồi cháu sẽ lớn nhanh thôi...

- Đó là việc cháu sẽ phải gánh vác cùng bố cháu. - cô Maudie nói.

Chúng tôi từ những bậc thềm mới xây mát lạnh của cô Maudie bước ra nắng và nhận ra ông Avery và cô Stephanie vẫn còn ở đó. Họ đã bước đi theo vỉa hè và đang đứng trước nhà cô Stephanie. Cô Rachel đang đi về phía chúng tôi.

- Tớ nghĩ khi lớn lên tớ sẽ làm anh hề. - Dill nói.

Jem và tôi đột ngột dừng lại.

- Vâng thưa ngài, một anh hề. - nó nói. - Trên đời này tớ chẳng làm được gì cho mọi người trừ việc làm cho họ cười ầm lên, cho nên tớ sẽ gia nhập một gánh xiếc và cười đã luôn.

- Cậu nghĩ ngược rồi, Dill. - Jem nói. - Những anh hề thường buồn, chính người ta mới cười lại họ.

- Vậy tớ sẽ làm một dạng hề mới. Tớ sẽ đứng ngay giữa vòng diễn và cười nhạo mọi người. Nhìn kia kìa. - nó giơ tay chỉ. - Tất cả bọn họ hẳn đang cưỡi chổi. Dì Rachel đã làm vậy.

Cô Stephanie và cô Rachel đang vẫy chúng tôi rối rít, theo một cách cho thấy quan sát của Dill không hẳn là sai.

- Ui dào, - Jem thở ra. - Tớ cho là thật tệ khi không tới gặp họ.

Có điều gì đó không ổn. Ông Avery đỏ mặt do hắt hơi liên tục và gần như thổi bay chúng tôi khỏi vỉa hè khi chúng tôi đến. Cô Stephanie run lên vì kích động, và cô Rachel nắm vai Dill.

- Tụi cháu ra sân sau và ở nguyên tại đó. - cô nói. - Nguy hiểm đang đến.

- Chuyện gì vậy? - Tôi hỏi.

- Tụi cháu chưa nghe hả? Đồn khắp thị trấn này rồi...

Ngay lúc đó bác Alexandra bước ra cửa và gọi chúng tôi, nhưng bác đã quá trễ. Cô Stephanie đã phấn khởi cho chúng tôi hay: sáng nay ông Bob Ewell đã chặn bố Atticus ngay góc bưu điện, nhổ nước bọt vào mặt ông, và nói bố Atticus rằng ông ta sẽ trả thù bố kể cả phải mất hết phần đời còn lại của ông ta.

Chương 23

- Tôi ước phải chi Bob Ewell không nhai thuốc lá. - là tất cả những gì bố Atticus nói về chuyện đó.

Tuy nhiên, theo cô Stephanie Crawford, bố Atticus vừa rời khỏi bưu điện thì ông Ewell đến gần bố, chửi rủa bố, nhổ vào mặt bố, và đe dọa giết bố. Cô Stephanie (lúc này đã kể chuyện đó hai lần và đã có mặt ở đó và chứng kiến tất cả - cô rời Jitney Jungle, đi ngang qua) - cô Stephanie nói bố Atticus thản nhiên như không, chỉ lấy khăn tay ra chùi mặt và đứng đó để cho ông Ewell gọi ông bằng những cái tên mà không có gì trên đời này khiến cô lặp lại được. Ông Ewell là cựu binh của một cuộc nội chiến không mấy người biết; điều đó cộng với phản ứng ôn hòa của bố Atticus chắc chắn đã thúc đẩy ông ta hỏi, “Quá kiêu ngạo đến độ không muốn đánh nhau hả, thằng con hoang yêu bọn mọi đen kia?”. Cô Stephanie nói, bố Atticus chỉ đáp, “Không, chỉ quá già thôi”, rồi thọc hai tay vào túi và bỏ đi. Cô Stephanie nói bạn phải khen ngợi Atticus Finch, đôi khi ông ấy thật thông minh tinh tế.

Jem với tôi không nghĩ điều đó thật thú vị.

- Dù sao thì xét cho cùng, - tôi nói, - bố từng là người bắn giỏi nhất hạt này. Bố có thể...

- Em biết là bố không hề mang súng, Scout. Thậm chí bố không có khẩu nào... - Jem nói. - Thậm chí đêm đó ở nhà tù bố không có khẩu súng nào. Bố nói với anh việc có một khẩu súng bên mình là khuyến khích một ai đó bắn mình.

- Lần này khác, - tôi nói. - Tụi mình có thể bảo bố đi mượn một khẩu.

Bọn tôi làm vậy và bố nói, “Nhảm nhí”.

Ý của Dill cho rằng việc kêu gọi tới lòng tử tế của bố Atticus thì có thể hữu hiệu: xét cho cùng, chúng tôi sẽ chết đói nếu ông Ewell giết bố, chưa kể đến việc sẽ được một mình bác Alexandra nuôi dạy, và chúng tôi đều biết việc đầu tiên bác ấy làm trước khi bố Atticus yên nghỉ dưới lòng đất là đuổi Calpurnia, Jem nói cách hiệu quả là tôi khóc lóc và làm mình làm mẩy, vì là con út và là con gái. Cách đó cũng không tác dụng.

Khi bố nhận thấy chúng tôi lê la quanh vùng, không ăn, ít quan tâm đến những trò giải trí bình thường của chúng tôi, bố Atticus hiểu ra chúng tôi sợ hãi sâu xa đến mức nào. Một đêm bố gợi thèm Jem bằng một tờ tạp chí bóng bầu dục mới, khi thấy Jem lật nhanh các trang và ném nó sang một bên, bố hỏi:

- Con đang lo chuyện gì vậy, con trai?

Jem nổ liền:

- Ông Ewell.

- Có chuyện gì à?

- Không có gì. Tụi con sợ cho bố, và tụi con nghĩ bố phải làm một điều gì đó với ông ta.

Bố Atticus cười hóm hỉnh.

- Làm gì bây giờ? Ép ông ta ký một hiệp ước hòa bình à?

- Khi một người nói ông ta sẽ trả thù bố, coi bộ ông ta có ý đó.

- Ông ta có ý vậy khi ông ta nói nó ra, - bố Atticus nói. - Jem, thử xem con có thể ở vào địa vị của Bob Ewell không? Bố đã hủy hoại chút chữ tín cuối cùng của ông ta tại phiên tòa, nếu ông ta có. Ông ta phải có một kiểu phản ứng lại, loại người của ông ta luôn luôn làm như vậy. Vì vậy việc nhổ vào mặt và đe dọa bố làm cho Mayella Ewell khỏi bị một trận đòn nữa, thì bố vui lòng nhận. Ông ta phải trút giận lên ai đó thì bố thích là bố hơn là bọn trẻ ngoài đó. Con hiểu không?

Jem gật đầu.

Bác Alexandra bước vào phòng khi bố Atticus nói tiếp:

- Chúng ta không có gì phải sợ Bob Ewell, sáng đó ông ta đã trút hết mọi giận dữ rồi.

- Tôi không tin thế đâu, Atticus, - bác nói. - Loại người như ông ta sẽ làm bất cứ việc gì để thỏa cơn giận. Cậu biết những người đó như thế nào mà.

- Ewell có thể làm gì với em hả, bà chị?

- Một cái gì đó ngấm ngầm, - bác Alexandra nói. - Cậu có thể tin chắc điều đó.

- Không ai có nhiều cơ hội để làm điều gì ngấm ngầm ở hạt Maycomb này. - bố Atticus đáp.

Sau chuyện đó, chúng tôi không còn sợ nữa. Mùa hè trôi qua, và chúng tôi tận hưởng nó. Bố Atticus đảm bảo với chúng tôi rằng chẳng có gì xảy ra cho đến khi tòa án cấp cao hơn xem xét lại vụ án của Tom Robinson, và rằng Tom có cơ hội được trả lại tự do, hoặc ít nhất có một vụ xét xử mới. Anh ta đang ở trại giam Enfield Prison Farm, thuộc hạt Chester cách đây gần trăm cây số. Tôi hỏi bố Atticus không biết vợ con Tom có được phép đến thăm anh ta không, nhưng bố Atticus nói không.

- Nếu anh ta thua kiện trong phiên kháng án, - một tối tôi hỏi, - chuyện gì sẽ xảy ra với anh ta?

- Anh ta sẽ lên ghế điện. - bố Atticus nói, - Trừ khi thống đốc giảm tội cho anh ta. Chưa đến lúc lo đâu, Scout. Chúng ta có một cơ hội tốt.

Jem đang nằm dài trên ghế sofa đọc tờ Popular Mechaincs . Anh nhìn lên.

- Như vậy không hợp lẽ. Anh ta đâu có giết ai cho dù anh ta có tội. Anh ta đâu có lấy mạng của ai đâu.

- Con biết cưỡng hiếp là tội tử hình ở Alabama mà. - bố Atticus nói.

- Vâng, thưa bố, nhưng bồi thẩm đoàn đâu cần xử anh ta tội chết... nếu muốn họ có thể xử anh ta hai mươi năm.

- Chỉ là giả thuyết thôi. - bố Atticus nói. - Tom Robinson là người da màu, Jem ạ. Không một bồi thẩm đoàn nào ở khu vực này của thế giới lại nói, “Chúng tôi nghĩ anh có tội, nhưng không nặng”, cho một vụ truy tố như thế. Hoặc là tha bổng lập tức hoặc không gì cả.

Jem lắc đầu.

- Con biết đó là không đúng, nhưng con không nhìn ra được cái gì sai - có lẽ việc cưỡng hiếp không thể là tội tử hình...

Bố Atticus để tờ báo xuống cạnh ghế ông ngồi. Ông nói ông có bất cứ tranh cãi gì với luật về cưỡng hiếp, hoàn toàn không, nhưng ông đầy nghi hoặc khi bên công tố yêu cầu và bồi thẩm đoàn xử tội tử hình từ chứng cứ hoàn toàn suy diễn. Ông nhìn tôi, thấy tôi đang lắng nghe, và làm cho nó dễ hiều hơn.

- ...ý bố là, trước khi một người bị kết án tử hình vì tội giết người, phải có một hoặc hai người tận mắt chứng kiến. Ai có thể nói “Phải, tôi có mặt ở đấy và thấy anh ta bóp cổ”.

- Nhưng nhiều người đã bị cheo cổ - à, treo cổ - dựa vào những chứng cứ suy diễn. - Jem nói.

- Bố biết, và nhiều người trong số họ chắc chắn đáng bị như thế- nhưng khi không có nhân chứng tận mắt chứng kiến thì luôn có sự nghi ngờ, đôi khi chỉ là một thoáng nghi ngờ. Luật sư cho rằng “nghi ngờ có cơ sở”, nhưng bố nghĩ một bị cáo có quyền có chút nghi ngờ. Luôn luôn có khả năng, cho dù không chắc, rằng anh ta vô tội.

- Vậy tất cả quy cho bồi thẩm đoàn. Chúng tôi phải loại bỏ các bồi thẩm đoàn. - Jem kiên quyết.

Bố Atticus nín cười nhưng không được.

- Con có phần nghiêm khắc với chúng ta, con trai. Bố nghĩ có thể có một cách tốt hơn. Thay đổi luật. Thay đổi nó để chỉ có quan tòa mới có quyền quyết định hình phạt trong các vụ trọng án.

- Vậy cứ đi đến Montgomery và thay đổi luật.

- Con sẽ ngạc nhiên khi thấy chuyện đó vất vả như thế nào. Bố không sống nổi tới lúc thấy luật thay đổi, và nếu con sống để thấy được nó chắc con phải già lắm rồi.

Điều này không làm Jem hài lòng:

- Không, bố ạ, họ phải dẹp bỏ bồi thẩm đoàn. Thứ nhất anh ta không có tội vậy mà họ nói có.

- Nếu con nằm trong bồi thẩm đoàn đó, con trai, và mười một người kia giống con, Tom sẽ là người tự do, - bố Atticus nói. - Cho đến giờ không có gì trong cuộc đời con ngăn cản lập luận của con. Những người đó, bồi thẩm đoàn của Tom, là mười hai con người có lý trí trong cuộc sống hàng ngày, nhưng con thấy có điều gì đó đã chen vào giữa họ và lý trí của họ. Đêm đó con đã thấy điều tương tự ngay trước nhà tù. Khi nhóm người đó bỏ đi, họ không đi như những người có lý trí, họ đi bởi vì chúng ta ở đó. Có điều gì đó trong thế giới của chúng ta khiến cho họ mất khả năng lập luận - họ không thể công bằng cho dù họ cố gắng. Trong tòa án của chúng ta, khi lời khai của một người da trắng chống lại lời khai của một người da đen, người da trắng luôn luôn thắng. Họ xấu xa, nhưng sự đời nó thế.

- Thật không đúng, - Jem nói một cách lạnh nhạt. Anh đấm tay vào đùi. - Bố không thể kết tội một người dựa trên chứng cứ giống như vậy... bố không thể.

- Con không thể, nhưng họ có thể và họ đã làm. Càng lớn con sẽ càng thấy nhiều điều như vậy. Một số nơi con người phải nhận được sự đối xử công bằng là trong tòa án, dù anh ta có màu da nào, nhưng con người có cách mang cả những oán hận của họ vào trong khu bồi thẩm đoàn. Khi lớn hơn, con sẽ thấy người da trắng lừa đảo người da đen mỗi ngày trong cuộc đời con, nhưng hãy để cho bố nói cho con nghe điều này và con đừng quên - bất cứ khi nào một người da trắng làm điều đó với một người da đen, bất kể anh ta là ai, anh ta giàu cỡ nào, hoặc anh ta xuất thân từ một gia đình danh giá ra sao, thì người da trắng đó vẫn là thứ rác rưởi.

Bố Atticus nói một cách quá nhẹ nhàng đến độ lời cuối cùng của ông đập mạnh vào tai chúng tôi. Tôi nhìn lên, khuôn mặt ông đầy cảm xúc.

- Đối với bố chẳng có gì đáng ghê tởm hơn một người da trắng thấp kém lợi dụng sự ngu dốt của người da đen. Đừng đánh lừa mình - tất cả được tích tụ lại và tới lúc chúng ta sẽ phải trả giá cho điều đó. Bố hy vọng thời đại của các con sẽ không như vậy.

Jem đang gãi đầu. Bất chợt anh mở mắt to.

- Bố Atticus, - anh hỏi, - tại sao không có những người như chúng ta và cô Maudie tham gia vào bồi thẩm đoàn? Bố chưa từng thấy ai ở Maycomb trong bồi thẩm đoàn... Tất cả họ đều từ trong rừng mà ra.

Bố Atticus ngồi ngả trên chiếc ghế bập bênh của bố. Vì lý do nào đó ông có vẻ hài lòng với Jem.

- Bố đang tự hỏi chừng nào ý nghĩ đó đến với con, - ông nói. - Có nhiều lý do. Điều thứ nhất, cô Maudie không thể phục vụ trong bồi thẩm đoàn vì cô là phụ nữ... - Ý bố là phụ nữ ở Alabama không thể...? - Tôi tức tối.

- Đúng vậy. Bố đoán đó là bảo vệ các bà các cô yếu đuối của chúng ta khỏi những vụ bẩn thỉu giống như vụ của Tom Robinson. Ngoài ra, - bố Atticus cười tươi, - bố e không biết chúng ta có xử trọn được một vụ không - các cô sẽ xen vào hỏi đủ thứ.

Jem và tôi cười ầm. Chuyện cô Maudie nằm trong bồi thẩm đoàn sẽ rất ấn tượng. Tôi nghĩ về bà Dubose già trên chiếc xe lăn của bà - “Ngưng gõ búa ầm ĩ đi, quan tòa Taylor, tôi muốn hỏi người đàn ông này một điều”. Có lẽ cha ông chúng ta thật thông thái.

Bố Atticus nói tiếp:

- Với những người như chúng ta - đó là phần giá chúng ta phải trả. Chúng ta thường chỉ có được những bồi thẩm đoàn mà chúng ta đang có. Thứ nhất, các công dân Maycomb kiên cường của chúng ta không quan tâm. Thứ hai họ sợ. Sau đó họ...

- Sợ, tại sao? - Jem hỏi.

- À, chuyện gì xảy ra nếu - chẳng hạn như ông Link Deas phải quyết định số tiền bồi thường dành cho... cho cô Maudie chẳng hạn, khi cô Rachel tông xe vào cô ấy. Link không thích chuyện hết đường làm ăn với cô nào ở cửa hàng của ông ta, đúng không? Vì vậy ông ta nói với quan tòa Taylor rằng ông ta không thể phục vụ trong bồi thẩm đoàn vì không ai trông coi cửa hàng khi ông ta đi vắng. Vì vậy quan tòa Taylor miễn cho ông ta. Đôi khi quan tòa miễn cho ông ta mà rất bực bội.

- Điều gì khiến ông ta nghĩ một trong hai cô sẽ ngưng mua bán với ông ta? - Tôi hỏi.

Jem nói:

- Cô Rachel sẽ ngưng, còn cô Maudie thì không. Nhưng lá phiếu của bồi thẩm đoàn là bí mật mà, bố Atticus.

Bố chúng tôi cười khùng khục.

- Con còn phải học hỏi nhiều điều nữa, con trai. Lá phiếu của bồi thẩm đoàn được coi là bí mật. Việc phục vụ trong bồi thẩm đoàn buộc người ta phải quyết định và tuyên bố ý kiến về một điều gì đó. Người ta không thích làm chuyện đó. Đôi khi việc đó khó chịu lắm.

- Bồi thẩm đoàn của Tom chắc đã quyết định quá vội vã. - Jem làu bàu.

Bố Atticus thò tay vào túi đựng đồng hồ.

- Họ không vội vã đâu, - ông nói, với ông hơn là với chúng tôi. - Đó là điều khiến bố suy nghĩ, điều này có thể là dấu hiệu của khởi đầu mới. Bồi thẩm đoàn này đã mất vài tiếng. Một lời phán quyết không thể tránh khỏi, có lẽ thế, nhưng thường nó chỉ khiến họ mất vài phút. Nhưng lần này... - Ông bỏ lửng và nhìn chúng tôi. - Có lẽ con muốn biết rằng có một người dám chịu đựng mệt mỏi đáng kể - ngay từ đầu ông ấy đã muốn tha bổng cho rồi.

- Ai vậy? - Jem kinh ngạc.

Đôi mắt của bố Atticus lấp lánh.

- Bố không được phép nói, nhưng bố sẽ nói vầy cho con. Ông ta là một trong những người bạn ở Old Sarum của con...

- Một trong những người nhà Cunningham hả? - Jem kêu lên. - Một trong... con không nhận ra ai trong số họ... bố đùa chắc... - Anh liếc nhìn bố Atticus.

- Một trong những bà con xa của họ. Dựa vào trực giác, bố không tác động ông ta. Chỉ dựa vào linh cảm. Bố có thể làm, nhưng bố không làm.

- Ôi trời, - Jem nói đầy tôn kính. - Một phút trước họ cố tình giết anh ta rồi phút kế tiếp lại cố tìm cách phóng thích anh ta... Chừng nào còn sống thì con cùng không bao giờ hiểu được những người đó.

Bố Atticus nói con phải hiểu họ. Ông nói người Cunningham không nhận hoặc lấy bất cứ thứ gì của ai từ khi họ di cư đến Tân thế giới. Ông nói thêm một điều khác nữa về họ là, một khi bạn được tôn trọng họ sẽ hết lòng với bạn. Bố Atticus nói ông có cảm giác, chỉ là hồ nghi, rằng họ rời nhà tù đêm đó với lòng kính trọng đáng kể dành cho người nhà Finch. Sau đó ông cũng nói rằng cần có một việc bất ngờ cộng với một Cunningham khác nữa để làm một người trong số họ thay đổi suy nghĩ của mình.

- Nếu chúng ta có hai trong số đám đông đó, chúng ta sẽ có một bồi thẩm đoàn treo [1].

Jem nói từ tốn.

- Ý bố rằng bố thực sự giới thiệu vào bồi thẩm đoàn một người muốn giết bố tối trước đó hả? Sao bố liều thế, bố Atticus, sao vậy?

- Khi con phân tích thì thấy có một chút rủi ro. Không hề có sự khác biệt giữa một người này sắp kết án với một người khác cũng sắp kết án, đúng không? Nhưng có một khác biệt nhỏ giữa một người sắp kết án và một người thấy lương tâm hơi bối rối, đúng không? Ông ta là người duy nhất ngập ngừng trong cả danh sách.

- Ông đó với Walter Cunningham quan hệ ra sao hả bố? - Tôi hỏi.

Bố Atticus đứng dậy, vươn vai và ngáp. Lúc đó chưa tới giờ ngủ của bọn tôi, nhưng tụi tôi biết ông muốn có giờ đọc báo. Ông cầm tờ báo lên, gấp nó lại và vỗ đầu tôi.

- Bây giờ để xem nào, - ông lầm bầm với chính mình. - Hiểu rồi, anh em họ đôi [2].

- Chuyện đó là sao?

- Hai chị em cưới hai anh em. Bố chỉ có thể nói với con thế thôi... con tự hình dung ra đi.

Tôi vắt óc một hồi và kết luận rằng nếu tôi cưới Jem và Dill có một đứa em gái và cậu ta cưới em gái đó thì con cái của tụi tôi là anh em họ đôi.

- Chúa ơi, Jem này, - tôi nói khi bố Atticus đã đi, - mấy người đó mắc cười thiệt. Bác có nghe chuyện này chưa, bác Alexandra?

Bác Alexandra đang móc ở tấm thảm và không nhìn chúng tôi, nhưng bác lắng nghe. Bác ngồi trên ghế với cái rổ đan bên cạnh, tấm thảm trải trên đùi. Tại sao các bà lại móc thảm len vào những đêm nóng nực là điều tôi không thể nào hiểu nổi.

- Bác có nghe. - bác đáp.

Tôi nhớ lại cái lần tai hại hồi xưa khi tôi nhảy vào giúp nhóc Walter Cunningham. Bây giờ tôi vui vì mình đã làm chuyện đó.

- Ngay ngày khai trường em sẽ rủ Walter Cunningham về nhà mình ăn, - tôi lên kế hoạch, quên béng mình đã thầm quyết tâm dần cho nó một trận ngay lần kế tiếp gặp nó. - Nó cũng có thể ở lại chơi sau khi tan học. Bố Atticus có thể lái xe đưa nó về Old Sarum. Thỉnh thoảng nó có thể ở lại đêm với tụi mình, hén, Jem?

- Chuyện đó để tính toán sau, - bác Alexandra nói, một tuyên bố mà với bác luôn là lời răn đe, chứ không hề là một lời hứa. Ngạc nhiên, tôi quay sang bác:

- Sao không được, bác? Họ là người tốt mà.

Bác nhìn tôi qua cặp kính may.

- Jean Louise, bác không hề nghi ngờ việc họ là người tốt. Nhưng họ không phải loại người như chúng ta.

Jem nói:

- Ý bác nói họ thấp kém đó mà, Scout.

- Thấp kém là gì?

- À, họ không bảnh. Họ thích táy máy tay chân hay đại loại như vậy.

- Vậy em cũng...

- Đừng ngớ ngẩn thế, Jean Louise, - bác Alexandra nói. - Vấn đề là, cháu có thể cọ rửa Walter Cunningham cho đến khi nó sáng bóng, cháu có thể cho nó đi giày và mặc cho nó bộ đồ mới, nhưng nó không bao giờ giống được như Jem. Ngoài ra, gia đình đó còn nổi tiếng nghiện rượu. Phụ nữ nhà Finch không quan tâm đến loại người đó.

- Bá...ác, - Jem nói, - em cháu chưa tới chín tuổi mà.

- Bây giờ nó cũng nên biết điều đó.

Bác Alexandar đã nói. Nó gợi cho tôi một cách sống động về lần cuối cùng bác kiên quyết phản đối. Tôi không bao giờ hiểu tại sao. Đó là khi tôi bị cuốn vào kế hoạch đến thăm nhà Calpurnia... tôi tò mò, thích thú; tôi muốn trở thành “bầu bạn” của bà, để biết bà sống như thế nào, bạn bè của bà là ai. Chắc tôi cũng muốn xem mé bên kia của mặt trăng nữa. Lần này những chiến thuật thì khác hẳn, nhưng mục đích của bác Alexandra thì vẫn vậy. Có lẽ đây là lý do bác đến sống với chúng tôi - để giúp chúng tôi chọn bạn. Tôi sẽ chống lại bác bằng hết sức mình:

- Nếu họ là người tốt, vậy tại sao cháu không thể cư xử tốt với Walter?

- Ta không nói không được tử tế với thằng bé. Cháu nên thân thiện và lịch sự với nó. Cháu nên hào hiệp với mọi người, cháu yêu. Nhưng cháu không cần mời nó tới nhà.

- Nếu như nó có họ hàng gì với mình thì sao, bác?

- Vấn đề là ở chỗ nó không có họ hàng với chúng ta, nhưng nếu có, câu trả lời của bác vẫn là vậy.

- Bác, - Jem lên tiếng, - bố Atticus nói bác có thể chọn bạn cho bác, nhưng chắc chắn bác không thể chọn gia đình cho mình và họ vẫn là họ hàng của bác dù cho bác có thừa nhận hay không, và nếu bác không thừa nhận thì thật lố bịch.

- Lại là bố cháu nữa, - bác Alexandra nói, - và ta vẫn nói rằng Jean Louise không được mời Waler Cunningham đến nhà này. Nếu nó là anh em họ đôi của con bé nó vẫn không được đón nhận trong nhà này trừ khi nó đến gặp tất cả vì công việc. Dứt khoát là thế.

Bác ấy đã nói “Chắc chắn là Không”, nhưng lần này chắc bác sẽ đưa ra lý do.

- Nhưng cháu muốn chơi với Walter, sao lại không được?

Bác gỡ kính ra và nhìn chúng tôi.

- Bác sẽ cho cháu biết tại sao, - bác nói. - Bởi vì nó-là-đồ-rác-rưởi, đó là lý do cháu không thể chơi với nó. Bác sẽ không để cháu quanh quẩn bên nó, bắt chước những thói quen của nó và học những thứ mà chỉ có Chúa-mới-biết. Cháu đã gây đủ vấn đề cho bố cháu rồi.

Tôi không biết mình có thể phản ứng thế nào, nhưng Jem đã ngăn tôi lại. Anh nắm lấy vai tôi, ôm lấy tôi, và dẫn tôi đang khóc om sòm về phòng ngủ của anh. Bố Atticus nghe tiếng chúng tôi và ló đầu ra cửa.

- Tụi con ổn, bố, - Jem gắt gỏng, - chẳng có gì cả.

Bố Atticus bỏ đi.

- Nhai kẹo cao su đi, Scout, - Jem thò tay vào túi và móc ra thanh Tootsie Roll. Phải mất vài phút để nhào cục kẹo thành một khối dễ chịu trong miệng tôi.

Jem sắp xếp lại các thứ trong tủ của anh. Tóc anh chổng ngược lên phía sau và rủ xuống ở phía trước, và tôi tự hỏi liệu nó có giống tóc một người đàn ông - có lẽ nếu anh cạo nó đi và để cho nó mọc lại, tóc anh sẽ mọc lại gọn gàng đúng chỗ. Lông mày anh ngày càng rậm hơn, và tôi nhận thấy thân hình anh gày đi. Anh đang cao hơn.

Khi anh nhìn qua, anh hẳn đã nghĩ chắc tôi sắp khóc nữa, vì anh nói.

- Cho em coi cái này nhưng em đừng nói với ai nghen.

Tôi hỏi cái gì. Anh cởi áo sơ mi ra, cười bẽn lẽn.

- Cái gì vậy?

- Em không thấy hả?

- Không.

- Lông đó.

- Đâu?

- Đây, chỗ này nè.

Anh là nguồn an ủi với tôi, vì vậy tôi nói trông nó thật dễ thương, nhưng tôi có thấy gì đâu.

- Nó đẹp thiệt, Jem.

- Dưới nách anh cũng có, - anh nói. "Năm tới anh sẽ chơi bóng Bầu dục. Scout, đừng để bác làm em tức giận.

Có vẻ chỉ mới hôm qua anh bảo tôi đừng làm bác bực mình.

- Em biết bác không quen với con gái, - Jem nói, - ít ra không phải những đứa con gái như em. Bác cố biến em thành một quý cô. Bộ em không thể tập may vá hay làm cái gì đó sao?

- Không hề, bác ấy không thích em, chỉ có vậy thôi, và em không quan tâm. Chính việc bác ấy gọi Walter là đồ rác rưởi khiến em tức điên lên, Jem à, không phải chuyện bác ấy nói em là mớ rắc rối của bố Atticus. Đã một lần em và bố giải quyết chuyện này rồi, em hỏi bố em có phải là mớ rắc rối không, bố nói một rắc rối không lớn, nhiều lắm thì cũng chỉ là một rắc rối mà bố luôn có thể biết chắc, và đừng lo nghĩ một giây nào về việc em có thể quấy rầy bố. Bây giờ nói về Walter - thằng đó đâu phải thứ rác rưởi, Jem. Nó đâu giống người nhà Ewell.

Jem hất giầy ra và vắt chân lên giường, anh chuồn người lên tựa vào gối và bật đèn đọc sách.

- Em biết điều gì không, Scout? Giờ anh đã hiểu ra mọi thứ. Giờ đây anh nghĩ nhiều về chuyện đó và anh đã hiểu ra. Trên đời này có bốn loại người. Đó là loại người bình thường như tụi mình và những hàng xóm, có loại người giống như nhà Cunningham sống trong rừng, loại người giống như nhà Ewell ở bãi rác, và người da đen.

- Thế còn người Trung Quốc, và người Cajun ở mãi tận hạt Baldwin?

- Anh muốn nói ở hạt Maycomb. Vấn đề là, loại như mình không thích loại nhà Cunningham, nhà Cunningham không thích người nhà Ewell, và người nhà Ewell ghét và coi thường người da màu.

Tôi nói với Jem nếu vậy thì tại sao bồi thẩm đoàn của Tom, gồm những người như nhà Cunningham, không tha bổng Tom để chọc tức nhà Ewell?

Jem gạt bỏ câu hỏi của tôi như đồ trẻ con.

- Em không biết, - Jem nói, - anh từng thấy bố Atticus vỗ nhịp bàn chân khi trên radio đang chơi vĩ cầm và ông thích những xúp hơn bất cứ người nào anh từng thấy...

- Vậy điều đó làm chúng ta giống người nhà Cunningham, - tôi nói. - Em không hiểu tại sao bác...

- Khoan, để anh nói hết - nó có làm mình giống nhà đó thiệt, nhưng ít nhiều tụi mình vẫn khác. Có lần bố Atticus nói lý do khiến bác quá quan tâm đến dòng họ là vì chúng ta chỉ có học thức và chúng ta nghèo.

- Jem này, em không biết... có lần bố Atticus nói với em rằng hầu hết cái kiểu Dòng Họ Lâu Đời là ngốc ngếch bởi vì dòng họ của người nào cũng lâu đời như dòng họ của người nào. Em hỏi liệu điều này có bao gồm cả những người da màu và người Anh không, bố bảo có.

- Học thức không có nghĩa là Dòng Họ Lâu Đời, - Jem nói. - Anh nghĩ đó là chuyện dòng họ bạn biết đọc biết viết từ hồi nào. Scout, anh đã nghiên cứu điều này rất kỹ và đó là lý do duy nhất anh có thể nghĩ ra. Vào thời đó khi họ nhà Finch còn ở Ai Cập, một người trong số họ hẳn đã học được chữ tượng hình và dạy cho con trai mình. - Jem cười to. - Hãy tưởng tượng bác mình tự hào cụ tổ của bác biết đọc biết viết - các bà chuyên tìm những điều ngớ ngẩn để tự hào.

- Em vui mừng là cụ tổ biết đọc biết viết, hoặc người đã dạy bố Atticus và họ, và nếu bố Atticus không biết đọc, anh em mình sẽ khốn khổ. Em không nghĩ đó là cái gọi là học thức đâu, Jem.

- Nếu vậy làm sao em giải thích được tại sao người nhà Cunningham lại khác? Ông Walter hầu như không ký được tên ông ta, anh thấy rồi mà. Họ nhà ta biết đọc biết viết trước họ lâu.

- Không, mọi người đều phải học, không ai sinh ra là đã biết. Thằng Walter cũng thông minh theo mức của nó, đôi khi nó bị cản trở vì nó phải ở nhà giúp đỡ bố nó. Chẳng có gì sai với nó. Không, Jem, em nghĩ chỉ có một hạng người. Đó là người.

Jem quay đi và đấm vào gối anh. Khi anh nằm ngửa lại, mặt anh u ám. Anh sắp sửa bước vào thời kỳ suy sụp tinh thần, và tôi thấy e dè. Chân mày anh cau lại, môi anh mím thành một vành mỏng. Anh im lặng một hồi.

- Anh cũng nghĩ y như vậy, - cuối cùng anh nói, - khi anh bằng tuổi em. Nếu chỉ có một hạng người, tại sao mọi người không thân thiện được với nhau? Nếu tất cả là giống nhau, tại sao họ lại mất công coi thường nhau? Scout, anh nghĩ anh bắt đầu hiểu ra điều tại sao Boo Radley luôn đóng cửa ở trong nhà suốt... đó là bởi vì ông ta muốn ở trong nhà.

----------

1. Bồi thẩm đoàn treo: (hung Jury): một bồi thẩm đoàn không thể nhất trí phán quyết trong một vụ xử.

2. Anh em họ đôi (double cousin): khi hai chị em ruột lấy chồng là hai anh em ruột, con cái của hai cặp đó là anh em họ đôi, nghĩa là có họ theo bên nội lẫn bên ngoại. Scout đoán mò tầm bậy ý nghĩa của danh từ này.

Chương 24

Calpurnia đeo chiếc tạp dề hồ bột cứng nhất của bà. Bà mang một khay bánh nướng. Bà đi lui trở lại cánh cửa đu và ấn nhẹ. Tôi ngưỡng mộ vẻ khoan thai và duyên dáng của bà khi bà xử lý hàng đống công việc vặt vãnh. Tôi đoán bác Alexandra cũng vậy, bởi vì bữa nay bác cho phép Calpurnia phục vụ.

Tháng Tám sắp bước sang tháng Chín. Ngày mai Dill sẽ lên đường về Meridian; hôm nay nó với Jem đến vũng xoáy Barker’s Eddy. Jem đã phát hiện với vẻ ngạc nhiên giận dữ rằng không ai quan tâm đến việc dạy Dill bơi lội, một kỹ năng mà Jem thấy cần thiết như đi bộ vậy. Họ đã dành hai buổi chiều ở khúc sông đó, họ nói họ sẽ bơi trần truồng và tôi không được đi theo, vì vậy tôi chia những giờ cô đơn của mình giữa Calpurnia và cô Maudie.

Bữa nay bác Alexandra và nhóm truyền giáo của bác đang trợ giúp truyền giáo trong khắp ngôi nhà. Từ nhà bếp, tôi nghe bà Crace Merriweather tường trình trong phòng khách về cuộc sống khốn khổ của người Mruna. Họ đem phụ nữ bỏ trong những túp lều khi họ đến kỳ kinh nguyệt, bất kể chuyện gì; họ không có ý thức về gia đình - tôi biết điều đó sẽ khiến bác Alexandra phiền não - họ bắt trẻ con chịu đựng những thử thách kinh khủng khi chúng mới mười ba; người chúng đầy ghẻ cóc và sâu róm, chúng nhai và phun vỏ cây vào một ống nhổ chung rồi sau đó uống ngay thứ nước ấy.

Ngay sau đó, các bà nghỉ ăn nhẹ.

Tôi không biết mình nên đi vào phòng ăn hay ở bên ngoài. Bác Alexandra bảo tôi cùng ăn với họ, bác bảo tôi không cần dự phần họp mặt, bác nói nó sẽ làm tôi chán. Tôi mặc chiếc váy Chủ nhật màu hồng, mang giày, và mặc váy lót, và nghĩ rằng nếu tôi làm đổ bất cứ thứ gì thì Calpurnia sẽ phải giặt áo tôi một lần nữa cho ngày mai. Đây là một ngày bận rộn đối với bà. Tôi quyết định ở ngoài.

- Con giúp gì được cho bà không, Cal? - Tôi hỏi, mong được giúp cái gì đó.

Calpurnia dừng lại ngay ngưỡng cửa.

- Cô cứ ở yên như con chuột trong góc đó, - bà nói, - và cô có thể giúp tôi chất đầy mấy cái khay này khi tôi quay lại.

Tiếng rì rầm của quý bà nghe lớn hơn khi bà mở cửa: “Ôi, Alexandra, tôi chưa từng thấy bánh như thế này... quá hấp dẫn... tôi chưa từng làm được vỏ bánh giống như vầy, không thể... ai đã nghĩ tới loại bánh nướng nhân quả mâm xôi... Calpurnia hả?... ai đã nghĩ ra nó... bất cứ ai nói với chị rằng vợ của một nhà thuyết giáo... khôôông, bà ta là vậy, và rằng đứa kia còn chưa đi…”.

Họ trở nên im lặng, và tôi biết tất cả đã được phục vụ. Calpurnia quay trở lại và đặt cái bình đựng nước bằng bạc của mẹ tôi lên một cái khay.

- Chiếc bình cà phê này là vật hiếm, - bà lầm bầm, - bây giờ người ta không chế tạo thứ này nữa.

- Con mang nó vào được không?

- Nếu cô cẩn thận đừng đánh rớt. Để nó ngay đầu bàn cạnh bác Alexandra. Để xuống đó cạnh mấy cái tách và các thứ khác. Bà ấy sẽ rót.

Tôi thử ấn mông tôi vào cửa như Calpurnia đã làm, nhưng cánh cửa không nhúc nhích. Cười tươi, bà giữ nó mở ra cho tôi.

- Cẩn thận, nặng đấy. Đừng có nhìn nó, như vậy cô sẽ không làm nó đổ ra.

Chuyến đi của tôi thành công: bác Alexandra cười rạng rỡ.

- Ở đây với bọn ta nào, Jean Louise, - bác nói. Vụ này nằm trong chiến dịch dạy tôi trở thành quý cô của bác ấy.

Đã thành thông lệ mỗi chủ nhà trong nhóm sẽ mời láng giềng của họ dự bữa tiệc nhẹ, dù họ theo phái Tẩy Lễ hay Trưởng lão, điều đó giải thích sự có mặt của cô Rachel (tỉnh như sáo), cô Maudie và cô Stephanie Crawford. Hơi lo lắng, tôi ngồi cạnh cô Maudie và tự hỏi tại sao quý cô chỉ đi băng qua đường mà cũng phải đội mũ. Các quý cô tụ thành nhóm luôn luôn làm tôi lo sợ mơ hồ và khao khát được ở chỗ khác, nhưng cảm giác này là những gì bác Alexandra gọi là “nuông quá thành hư”.

Các quý bà này đều thoải mái trong những bộ đồ vải hoa mỏng: hầu hết họ đều đánh phấn đậm nhưng không thoa phấn hồng; cây son duy nhất trong phòng là Tangee Natural. Sơn Cutex Natural lấp lánh trên những móng tay của họ, nhưng một số bà trẻ hơn thì xài hiệu Roso. Họ thơm nồng nặc. Tôi ngồi im, chế ngự hai bàn tay bằng cách nắm chặt tay ghế, và chờ ai đó nói chuyện với tôi.

Hàm răng vàng của cô Maudie lấp lánh.

- Cháu ăn mặc rất đẹp, Jean Louise, - cô ấy nói. - Bữa nay quần cháu đâu?

- Dưới váy của cháu.

Tôi không cố ý đùa vui, nhưng các bà cười ầm. Hai má tôi nóng bừng và tôi nhận ra sai lầm của mình, nhưng cô Maudie nhìn tôi một cách nghiêm trang. Cô không bao giờ cười cợt tôi trừ khi tôi muốn gây cười.

Trong khoảng khắc im lặng bất ngờ kế tiếp, cô Stephanie Crawford từ đầu phòng bên kia hỏi với sang.

- Cháu sẽ làm gì khi lớn lên, Jean Louise? Luật sư hả?

- Không, thưa cô. Cháu không nghĩ đến chuyện đó... - Tôi đáp, lòng thầm cảm ơn cô Stephanie Crawford quá tử tế khi thay đổi đề tài. Tôi vội chọn hướng đi cho mình. Y tá? Phi công? - Ờ....

- Nói đi, ta nghĩ cháu muốn trở thành luật sư, cháu đã bắt đầu đến tòa án rồi đó.

Các bà lại cười ầm lên.

- Stephanie này thiệt kỳ cục, - ai đó nói. Cô Stephanie được khuyến khích theo đuổi đề tài, - Cháu không muốn lớn lên thành luật sư sao?

Tuy cô Maudie chạm vào tay tôi và tôi trả lời đủ hòa nhã:

- Không thưa cô, chỉ là một quý cô.

Cô Stephanie nhìn tôi đầy ngờ vực, kết luận rằng tôi không có ý xấc láo, và tạm chấp nhận.

- Phải cháu sẽ không tiến được xa cho đến khi cháu bắt đầu mặc váy thường xuyên hơn.

Bàn tay cô Maudie siết chặt tay tôi hơn và tôi chẳng nói gì. Sự nồng ấm của nó đã đủ.

Bà Grace Merriweather ngồi bên trái tôi, và tôi cảm thấy lịch sự khi nói chuyện với bà. Ông Merriweather, một tín đồ Giám lý trung thành do ép buộc, hình như chẳng thấy dính dáng đến riêng ông khi hát, “Ân sủng tuyệt vời, âm thanh ngọt ngào làm sao, điều đó cứu rỗi một kẻ khốn khổ như tôi...”. Tuy nhiên dư luận phổ biến ở Maycomb cho rằng bà Merriweather đã giúp ông bỏ rượu chè và biến ông thành một công dân hữu ích một cách thỏa đáng. Chắc chắn bà Merriweather là một quý bà ngoan đạo nhất Maycomb. Tôi tìm một đề tài để làm bà hứng thú.

- Chiều nay nghiên cứu của các bà là gì?

- Ô bé con, những người Mruna tội nghiệp đó.

Bà đáp và im lặng. Vài câu hỏi nữa sẽ là cần thiết.

Đôi mắt to nâu của bà Merriweather luôn luôn ngấn lệ khi bà nhắc đến những người bị áp bức.

- Sống trong khu rừng đó không có ai trừ J. Grimes Everett, - bà nói. - Không một người da trắng nào đến gần họ trừ J. Grimes Everett thánh thiện.

Bà Merriweather làm cho giọng của mình giống một cây phong cầm; mỗi lời bà nói đều nhận được âm lượng đầy đủ của nó:

- Sự đói nghèo... sự tối tăm... sự đồi bại - không ai trừ J. Grimer Everett biết. Cháu biết không, khi nhà thờ cho ta một chuyến đi đến khu trại đó J. Grimes Everett đã nói với ta...

- Ông ấy ở đó hả, bà? Cháu nghĩ...

- Về nhà nghĩ phép J. Grimer Everett đã nói với ta, ông ấy nói, “Bà Merriweather, bà không có ý niệm, không có ý niệm về những gì chúng ta đang chiến đấu ở đó”. Ông ấy nói với ta như thế.

- Vâng, thưa bà.

- Ta nói với ông ấy, “Ông Everett”, ta nói, “các quý bà ở nhà thờ miền Nam thuộc hội Giám lý Maycomb ở Alabama ủng hộ ông một trăm phần trăm”. Ta nói với ông ấy như vậy. Và cháu biết không, ngay lúc ấy trong thâm tâm ta tự hứa. Ta tự nhủ, khi nào về nhà ta sẽ nói chuyện về người Mruna và mang thông điệp của J. Grimer Everett đến Maycomb và đó là việc ta đã làm.

- Vâng, thưa bà.

Khi bà Merriweather lắc đầu, những búp tóc đen của bà đong đưa.

- Jean Louise, - bà nói, - cháu là một cô bé may mắn. Cháu sống trong ngôi nhà Thiên chúa giáo và với những người Thiên chúa giáo trong một thị trấn Thiên chúa giáo. Ngoài đó ở một vùng đất của J. Grimes Everett chẳng có gì ngoài tội lỗi và tình trạng bẩn thỉu.

- Vâng, thưa bà.

- Tội lỗi và tình trạng bẩn thỉu - đó là cái gì vậy, Gertrude? - Bà Merriweather bật bộ chuông nhạc của bà lên cho người phụ nữ ngồi bên cạnh. - Ồ, phải, ta luôn luôn nói tha thứ và quên, tha thứ và quên. Việc nhà thờ phải làm là giúp cô ta sống một đời sống Thiên chúa giáo cho bọn trẻ từ bây giờ đi. Một số người phải tới đó và bảo nhà truyền giáo đó khích lệ cô ta.

- Xin lỗi, bà Merriweather, - tôi ngắt lời, - bà đang nói về Mayella Ewell hả?

- May...? Không cô bé. Đó là vợ của tên da đen. Vợ của Tom, Tom...

- Robinson, thưa bà.

Bà Merriweather quay sang người ngồi kế bà.

- Có một điều tôi thực sự tin, Gertrude, - bà nói tiếp, - nhưng một số người không chịu nhìn nhận theo cách của tôi. Nếu chúng ta để họ biết chúng ta tha thứ cho họ, rằng chúng ta đã quên nó, thì toàn bộ việc này sẽ bị gió cuốn đi.

- À,.. bà Merriweather, - tôi cắt ngang lời bà, - gió sẽ cuốn đi cái gì?

Bà lại quay sang tôi. Bà Merriweather là một trong những người lớn không có con, bà thấy cần thiết phải có một giọng khác khi nói chuyện với trẻ con.

- Không có gì đâu, Jean Louise, - bà nói thật chậm rãi, - các đầu bếp và các nhân công làm đồng không được hài lòng, nhưng giờ họ đã bình tĩnh lại, họ đã cáu kỉnh suốt cả ngày sau phiên tòa đó.

Bà Merriweather đối mặt với bà Farrow.

- Gertrude, tôi nói cho chị biết không có gì làm mình phân tâm bằng một tên da đen hờn dỗi. Miệng họ chảy xuống tới đây. Có mặt một người như vậy trong nhà bếp chỉ làm chị phát nản cả ngày. Chị biết tôi nói gì với Sophy nhà tôi không, Gertrude? Tôi nói “Sophy”, tôi nói, “hôm nay cô không phải là người Thiên chúa giáo. Chúa Jesus không bao giờ đi loanh quanh cằn nhằn và phàn nàn”, và chị biết không, nó tốt cho cô ấy, cô ấy rời mắt khỏi sàn nhà và nói, “Không, bà Merriweather, Chúa Jesus không bao giờ đi loanh quanh cằn nhằn và phàn nàn”. Nói cho chị biết, Gertrude, chị không nên để lỡ cơ hội làm chứng nhân cho Chúa.

Điều này làm tôi nhớ đến cây phong cầm nhỏ cổ xưa trong nhà nguyện tại Finch’s Landing. Khi tôi còn nhỏ xíu, và nếu ngày đó tôi rất ngoan, bố Atticus cho phép tôi bơm những ống gió của nó trong khi ông đang chơi một giai điệu bằng một ngón tay. Nốt cuối cùng sẽ ngân vang miễn là còn hơi để duy trì nó. Tôi đoán, bà Merriweather đã hết hơi và chuẩn bị nạp thêm nhiên liệu trong khi bà Farrow cố gắng nói.

Bà Farrow là một phụ nữ có vóc dáng tuyệt mỹ với đôi mắt xanh nhạt và bàn chân nhỏ. Bà có mái tóc xám quăn dài tự nhiên. Bà là người phụ nữ mộ đạo thứ hai ở Maycomb. Bà có thói quen kỳ lạ là thích bắt đầu mọi chuyện với một âm gió nhẹ.

- S-s-s ơn Chúa, - bà ta nói, - giống như ngày nọ tôi nói với đạo hữu Hutson. “S-s-s Đạo hữu Hutson”, tôi nói, “có vẻ như chúng ta đang đánh một trận chiến thua chắc”. Tôi nói, “S-s-s không thành vấn đề gì với họ cả, chúng ta có thể giáo dục họ cho đến hết sức chúng ta, chúng ta có thể cố cho đến khi chúng ta gục ngã để làm cho họ thành những người Thiên chúa giáo, nhưng không một quý bà nào an toàn trên giường ngủ của mình vào những đêm này”. Ông ta nói với tôi, “Bà Farrow, tôi không biết điều gì đã đưa chúng ta xuống đây. “S-s-s tôi nói đó chắc chắn là một sự kiện”.

Bà Merriweather gật đầu vẻ hiểu biết. Giọng bà át cả tiếng lanh canh của những tách cà phê và âm thanh êm ái như bò của các bà đang nhai bánh tóp tép.

- Gertrude, - bà nói, - tôi cho chị biết trong thị trấn này có một số người tốt nhưng bị lầm lạc. Tốt nhưng bị lầm lạc. Ý tôi là dân trong thị trấn này nghĩ họ làm đúng. Tôi thì không muốn nói đó là ai, nhưng một số người trong thị trấn này nghĩ họ đang làm việc đúng ít lâu trước đây, nhưng tất cả những gì họ đã làm là kích động họ. Họ chỉ làm được có thế. Lúc đó trông nó có vẻ như điều đúng cần phải làm, tôi chắc mình không biết, tôi không rành trong lĩnh vực đó, nhưng hay hờn dỗi... phật lòng... Tôi nói với chị nếu Sophy cứ như vậy hoài tôi sẽ để cô ta đi. Cô ta không hề hiểu rằng lý do duy nhất tôi giữ cô ta lại là vì tình trạng suy thoái diễn ra và cô ta cần mớ một đô hăm lăm xu mà cô ta nhận được mỗi tuần.

- Thức ăn của anh ta không bị kẹt khi nuốt xuống, đúng không?

Cô Maudie nói câu đó. Có hai đường hằn sâu xuất hiện ngay khóe miệng cô. Cô đã ngồi im lặng nãy giờ cạnh tôi, tách cà phê nằm cân bằng trên đầu gối. Tôi đã không hiểu kịp mạch câu chuyện từ lâu rồi, khi họ thôi nói về vợ của Tom Robinson, và bằng lòng với việc nghĩ về Finch’s Landing và con sông. Bác Alexandra đã làm nó hỏng bét: phần công việc của cuộc họp thật tệ hại, giờ giao lưu chán ngắt.

- Maudie, tôi không hiểu ý cô muốn nói gì? - bà Merriweather nói.

Cô chẳng nói gì thêm. Khi cô Maudie giận dữ, cái kiểu ngắn gọn của cô lạnh tanh. Điều gì đó khiến cô rất giận dữ, và đôi mắt xám của cô cũng lạnh như giọng của cô. Bà Merriweather đỏ mặt, nhìn tôi, rồi quay chỗ khác. Tôi không nhìn thấy bà Farrow.

Bác Alexandra đứng dậy khỏi bàn và mau lẹ chuyền thêm những món ăn khác, tìm cách để bà Merriweather và bà Gates tham gia một cuộc chuyện trò sôi nổi. Khi hai bà rôm rả chuyện trò với bà Perkins, bác Alexandra bước lui lại. Bác nhìn cô Maudie với vẻ biết ơn và tôi ngạc nhiên với thế giới đàn bà. Cô Maudie và bác Alexandra không hề thân nhau, và ở đây bác tôi lại lặng lẽ cám ơn cô Maudie vì một điều gì đó. Điều tôi không biết. Tôi hài lòng khi biết rằng bác Alexandra có thể bị hạ gục để để cảm thấy biết ơn khi được người khác giúp đỡ. Không còn nghi ngờ về điều ấy, tôi phải nhanh chóng bước vào thế giới này, nơi mà ở ngoài mặt là các bà thơm tho ngồi đu đưa từ tốn, phe phẩy quạt và uống nước mát.

Nhưng tôi quen thuộc và thoải mái hơn trong thế giới của bố tôi. Những người giống ông Heck Tate không bẫy bạn với những câu hỏi vô hại để giễu cợt bạn; ngay cả Jem cũng không chê bai gì nhiều nếu như bạn không nói gì ngốc nghếch. Các bà có vẻ sống trong nỗi khiếp sợ mơ hồ đối với đàn ông, có vẻ không sẵn lòng tán thành họ một cách hết lòng. Nhưng tôi thích họ. Có điều gì đó ở họ, cho dù họ hay chửi tục, say xỉn, bài bạc và nhai thuốc lá, cho dù họ chẳng thú vị chút nào, có điều gì đó ở họ mà tôi thích theo bản năng... họ không...

- Đạo đức giả, bà Perkins, đạo đức giả bẩm sinh, - bà Merriweather nói. - Ít nhất chúng ta ở miệt dưới này không mang trên vai tội đó. Dân miệt trên đó đã giải phóng họ, nhưng chị không thấy những người đó ngồi chung bàn với họ. Ít nhất chúng ta không có thói lừa đảo để nói với họ rằng “phải quý vị cũng tốt như chúng tôi nhưng hãy tránh xa chúng tôi”. Ở miệt này chúng ta chỉ nói quý vị cứ sống theo cách của quý vị và chúng tôi sống theo cách của chúng tôi. Tôi nghĩ người phụ nữ đó, bà Roosevelt đó không tỉnh táo - chỉ đơn giản là mất trí khi xuống tới tận Birmingham và cố ngồi với họ. Nếu tôi là thị trưởng Birmingham tôi sẽ [1]...

Tốt, không ai trong chúng tôi là thị trưởng Birmingham cả. Nhưng tôi thích một ngày nào đó tôi là thống đốc Alabama: tôi sẽ trả tự do cho Tom Robinson nhanh đến độ Hội truyền giáo không có thời gian để điều hòa hơi thở. Hôm nọ Calpurnia kể với đầu bếp của cô Rachel tình hình của Tom xấu như thế nào và bà không ngừng nói khi tôi bước vào nhà bếp. Bà nói rằng bố Atticus không thể làm gì để cảnh ngục tù được thoải mái hơn cho anh ta, rằng điều cuối cùng anh ta nói với bố Atticus trước khi họ đưa anh ta xuống trại giam là, “Tạm biệt, ông Finch, giờ thì ông chẳng thể làm được gì, vì vậy có cố cũng vô ích”. Calpurnia kể bố Atticus nói với bà rằng ngày họ đưa Tom vào tù anh đã thôi hy vọng. Bà nói bố Atticus đã cố giải thích mọi việc với anh ta, và rằng anh ta phải cố hết sức mình để không tuyệt vọng bởi vì bố Atticus đang làm hết sức ông để anh ta được tự do. Đầu bếp của cô Rachel hỏi Calpurnia tại sao bố Atticus không nói “ừ, anh sẽ được tự do”, và để nguyên mọi chuyện như thế - điều đó có vẻ là nguồn an ủi lớn lao cho Tom. Calpurnia nói, “Bởi vì chị không rành luật. Điều đầu tiên chị học được khi ở trong một gia đình luật là không có một câu trả lời chắc chắn nào cho bất cứ điều gì. Ông Finch không thể nói một điều gì như thế khi ông không biết chắc nó như thế”.

Cửa trước đóng mạnh và tôi nghe những bước chân của bố Atticus ngoài hành lang. Bất giác tôi tự hỏi không biết bây giờ là mấy giờ. Chưa đến giờ ông về nhà mà, và vào những ngày họp của Hội truyền giáo ông thường ở lại thị trấn cho đến tối mịt.

Ông dừng lại ngay ngưỡng cửa. Mũ ông trên tay và mặt ông trắng bệch.

- Xin lỗi, quý bà, - ông nói, - cứ tự nhiên với cuộc họp của quý vị, đừng để ý đến tôi. Alexandra, chị có thể xuống bếp một chút không? Em muốn mượn Calpurnia một lát.

Ông không qua phòng ăn, mà đi theo hành lang phía sau vào nhà bếp. Bác Alexandra và tôi gặp ông. Cửa phòng ăn lại mở và cô Maudie bước vào. Calpurnia nhổm khỏi ghế.

- Cal, - bố Atticus nói, - Tôi muốn bà đi với tôi đến nhà Helen Robinson...

- Có chuyện gì vậy? - Bác Alexandra hỏi, lo lắng trước nét mặt của bố tôi.

- Tom chết rồi.

Bác Alexandra đưa hai tay lên miệng.

- Họ bắn anh ta, - bố Atticus nói. - Anh ta bỏ chạy. Ngay vào giờ tập thể dục. Họ nói anh ta phát cuồng chạy lao vào hàng rào và bắt đầu leo qua. Ngay trước mặt họ...

- Sao họ không cố ngăn anh ta? Họ không có hành động cảnh cáo nào sao? - Giọng bác Alexandra run rẩy.

- Ồ có, lính canh hô anh ta dừng lại. Họ bắn chỉ thiên vài phát, sau đó giết. Họ bắn trúng ngay khi anh ta đã trèo qua hàng rào. Họ nói nếu có hai cánh tay lành lặn, anh ta hẳn đã thành công, anh ta di chuyển thật nhanh. Mười bảy lỗ đạn trên người anh ta. Họ không cần phải bắn nhiều như thế. Cal, tôi muốn bà đi với tôi để giúp tôi báo tin cho Helen.

- Vâng, thưa ông, - bà lầm bầm, lóng ngóng sờ soạng tạp dề của mình. Cô Maudie đến bên Calpurnia và cởi nó ra.

- Đây là giọt nước cuối cùng làm tràn ly, Atticus. - bác Alexandra nói.

- Tùy thuộc vào cách chị nhìn nó. - ông nói. - Một người da đen, trong số hai trăm người khác, đại khái như thế, thì có nghĩa lý gì? Với họ anh ta không phải là Tom, anh ta chỉ là một tù nhân vượt ngục.

Bố Atticus dựa vào tủ lạnh, đẩy kính lên, lau mắt.

- Chúng ta đã có một cơ hội tốt như thế, - ông nói. - Em đã nói với anh ta những điều em nghĩ, nhưng thực tình em không thể nói chúng ta có nhiều cơ may. Em đoán Tom đã phát mệt với những cơ hội của người da trắng và thích chớp lấy cơ hội của anh ta hơn. Phải không, Cal?

- Đúng vậy, thưa ông Finch.

- Vậy chúng ta đi.

Bác Alexandra ngồi trên ghế của Calpurnia và úp mặt vào hai tay. Bác ngồi hoàn toàn im lặng; bác im lặng đến độ tôi tự hỏi liệu bác có bị ngất đi không. Tôi nghe cô Maudie thở như thể cô vừa trèo lên mấy bậc thang, và trong phòng ăn các bà vẫn vui vẻ chuyện gẫu.

Tôi nghĩ bác Alexandra đang khóc, nhưng khi bác buông hai tay khỏi mặt, bác không hề khóc. Trông bác yếu ớt. Bác nói, và giọng của bác trùng xuống.

- Tôi không thể nói tôi tán thành mọi chuyện cậu ấy làm, Maudie, nhưng cậu ấy là em trai tôi, và tôi chỉ muốn biết chừng nào chuyện này kết thúc. - Bác cao giọng, - Nó làm cậu ấy tan nát. Cậu ấy không để lộ nhiều, nhưng nó làm cậu ấy tan nát. Tôi đã thấy cậu ấy khi - họ còn muốn gì ở cậu ấy nữa, Maudie, muốn gì nữa?

- Ai muốn gì, Alexandra? - Cô Maudie hỏi.

- Ý tôi nói thị trấn này nè. Họ sẵn sàng để cậu ấy làm những gì họ sợ không dám làm - nó có thể làm họ mất mấy đồng xu. Họ sẵn lòng bỏ mặc cậu ấy hủy hoại sức khỏe để làm những điều họ sợ không dám làm, họ...

- Nói nhỏ thôi, họ sẽ nghe thấy chị nói đấy, - cô Maudie nói. - Chị từng nghĩ về nó theo cách này chưa, Alexandra? Dù Maycomb biết hay không, chúng ta vẫn bày tỏ lòng ngưỡng mộ sâu sắc mà chúng ta có thể đối với một con người. Chúng ta tin ông ấy đã làm đúng. Đơn giản vậy thôi.

- Ai? - Bác Alexandra không hề biết rằng mình đang bắt chước đứa cháu mười hai tuổi của bác.

- Một nhóm người trong thị trấn này biết nói rằng cuộc chơi công bằng không hề đóng dấu “chỉ dành cho người da trắng”; một nhóm người nói rằng một vụ xét xử công bằng là dành cho mọi người, chứ không chỉ riêng cho chúng ta; một nhóm người có đủ khiêm tốn để suy nghĩ, khi họ nhìn một người da đen, tôi có mặt ở đó chỉ vì lòng nhân từ của Chúa. - Sự hoạt bát vốn có của cô Maudie đang trở lại. - Một số người trong thị trấn này có học thức, họ là loại như thế.

Nếu tôi chú ý, hẳn tôi đã có thêm một chi tiết khác để thêm vào định nghĩa của Jem về học thức, nhưng tôi nhận thấy mình đang run rẩy và không dừng lại được, tôi đã thấy trại tù Enfield Prison Farm, và bố Atticus đã chỉ cho tôi thấy sân tập thể dục. Nó to cỡ sân bóng Bầu dục.

- Đừng run vậy nữa, - cô Maudie ra lệnh và tôi dừng. - Đứng lên đi, Alexandra, mình bỏ lại họ hơi lâu rồi đó.

Bác Alexandra đứng lên và vuốt cho phẳng những nếp váy xếp dọc hai bên hông. Bác móc khắn tay ở thắt lưng ra lau mũi. Bác vuốt nhẹ lên tóc và nói:

- Tôi có để lộ ra không?

- Không một dấu hiệu gì, - cô Maudie nói. - Cháu ra cùng bọn ta không, Jean Louise?

- Có, thưa cô.

- Vậy ta ra với các bà thôi. - cô nói một cách chán chường.

Tiếng nói của họ nghe rõ hơn khi cô Maudie mở cửa dẫn sang phòng ăn. Bác Alexandra đi trước tôi và tôi thấy đầu bác ngẩng cao khi bước qua cửa.

- Ô, bà Perkins, - bác nói, - bà cần thêm cà phê nữa rồi. Để tôi lấy cho.

- Calpurnia bận đi công việc một lát, - cô Maudie nói. - Để tôi đưa thêm cho chị bánh nướng nhân quả mâm xôi. Chị có nghe những gì đứa em họ của tôi làm hồi đó không, đứa thích đi câu cá đó?

Và thế là họ đi, dọc theo hàng phụ nữ đang cười đùa, vòng qua phòng ăn, châm thêm cho đầy những tách cà phê, bày kẹo ra đĩa như thể điều đáng tiếc duy nhất của họ là tai họa nhất thời của việc vắng mặt Calpurnia.

Tiếng rì rầm nhẹ nhàng lại vang lên. “Phải, bà Perkins, J. Gilmer Everett đó quả là một vị thánh tử vì đạo, ông ta... cần được cưới vợ vì vậy họ chạy.... đến mỹ viện mỗi chiều thứ Bảy... ngay khi mặt trời lặn. Ông ấy đi ngủ vào cái giờ gà lên chuồng, một chuồng gà bệnh, Fred nói đó là điều khơi mào mọi chuyện, Fred nói...”.

Bác Alexandra nhìn qua tôi ở đầu kia phòng và mỉm cười. Bác nhìn xuống khay đựng bánh kẹo trên bàn và gật đầu ra hiệu. Tôi thận trọng bưng khay lên và bước tới chỗ bà Merriweather. Với thái độ thân thiện tuyệt vời nhất của mình, tôi hỏi bà có muốn dùng một ít không.

Xét cho cùng, nếu bác tôi có thể là một quý bà vào lúc này, thì tôi cũng làm được.

------------
1. “Miệt trên” (Up there): ám chỉ miền Bắc, các tiểu bang ủng hộ giải phóng nô lệ, còn “miệt dưới” (Down there) ám chỉ các bang miền

Nam

, vốn chủ trương duy trì chế độ nô lệ. Bà Roosevelt tức Eleanor Roosevelt, vợ tổng thống Franklin Roosevelt. Năm 1939, bà tới Birmingham, một thành phố miền trung Alabama, để dự Hội nghị phía Nam về An sinh nhân dân. Bà đã thách thức chính quyền tiểu bang bằng cách ngồi ở lối đi, giữa hai hàng ghế phân biệt dành cho người da đen và người da trắng, sau khi cảnh sát bảo rằng bà đã vi phạm luật phân cách chủng tộc khi ngồi chung với người da đen.
-----------
tiếp p5: http://bloggenguoixuthanh.blogspot.com/2014/04/giet-con-chim-nhai-harper-lee-5.html

Thứ Năm, 10 tháng 4, 2014

Giết Con Chim Nhại - Harper Lee (4)

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét