Truyện Loài Vật - Câu chuyện về một chó thỏ đuôi bông

Ernest Thompson Seton

Dịch giả: Lê Thùy Dương

Rách tai, hay Rách, là tên một chú thỏ non đuôi bông. Sở dĩ chú có cái tên này là vì một bên tai chú bị rách, hậu quả cuộc phiêu lưu đầu tiên của chú. Chú sống cùng với mẹ trong đầm lầy của ông Âuliphân, nơi mà tôi đã làm quen với hai mẹ con chú và được biết về cuộc sống cũng như lối ăn ở của hai mẹ con. Có lẽ khi đọc truyện này bạn sẽ cho rằng tôi đã biến những con vật thành những nhân vật giống người quá mức. Song nhưng ai sống gần chúng và đã nghiên cứu cách cư xử và suy nghĩ của chúng sẽ không nghĩ như vậy. Tất nhiên là thỏ không biết nói như chúng ta, song chúng có một hệ thống âm thanh, ký hiệu, khứu giác và động tác mà nhờ đó chúng hiểu nhau. Trong truyện này tôi dịch từ ngôn ngữ loài thỏ sang tiếng Anh và tôi không thêm bớt gì vào những điều chúng nói.

* * *

Cỏ ở đầm lầy che khuất cái tổ nơi Rách tai nằm. Khi phải đi đâu mẹ chú lấy một ít cỏ phủ lên mình chú và lần nào thỏ mẹ cũng dặn, bằng ngôn ngữ loài thỏ phải “nằm mọp”, nghĩa là không động đậy và không gây tiếng động. Chú nằm yên một lát và đôi mắt trong sáng của chú ngắm nhìn cải mảnh thế giới tươi xanh ngay phía trên đầu chú. Rồi một con chim cà cưỡng xanh và một con nhím bắt đầu cãi nhau và chẳng bao lâu lùm cây phía trên chỗ Rách nằm bỗng trở thành chiến trường của bọn chúng. Một chú chim hoàng anh nhỏ bắt một con bướm màu xanh ngay trên mũi Rách và một con bọ cánh chấm bò ngang qua tổ rồi bò lên cả mặt chú thế mà chú vẫn không nhúc nhích.

Một lát sau chú nghe thấy có cái gì chuyển động là lạ trong khóm lá ở bụi rậm gần đấy. Đó là một âm thanh lạ, vì dù cảm thấy vật đó chuyển động sang phía bên này hoặc bên kia và nghe thấy âm thanh ấy mỗi ngày một gần, song chú vẫn không thấy tiếng chân bò. Rách mới ra đời có ba tuần lễ và chú tò mò muốn biết cái vật không chân đang chuyển động ấy là con gì. Âm thanh lạ tai ấy vẫn tiếp tục, lúc đầu hướng về phía bên phải rồi lại tạt sang bên trái và cuối cùng lạit tạt sang phải. Rách tai nhỏm thân hình nhỏ bé và béo mỡ của chú trên bốn chân ngắn ngủn, ngóc cái đầu tròn xinh xắn lên trên tổ và lén nhìn vào rừng cây. Khi chú cựa quậy thì âm thanh kia ngừng bặt. Chẳng nhìn thấy gì nên chú rướn lên một bước và đảo mắt nhìn quanh. Lập tức một con rắn đen to tướng đớp lấy tai chú. “Mẹ ơi!”, chú la lên trong cơn hãi hùng. Chú hoàn toàn bất lực khi bị con rắn giữ chặt.

Song mẹ của Rách đã nghe tiếng la và lao vụt qua rừng cây để về cứu con. Tình yêu của người mẹ đã làm cho thỏ mẹ trở nên can đảm như một anh hùng. Hóp! Thỏ mẹ nhảy chồm vào con rắn khủng khiếp ấy. Hoách! Thỏ mẹ đánh trúng con rắn bằng những móng sắc ở cặp chân sau khi nhảy qua con rắn. Con rắn rít lên vì đau đớn và giận dữ. Thỏ mẹ nhảy vọt lên, nhiều lần và tấn công mạnh hơn cho tới khi con rắn phải nhả tai chú Rách ra để tìm cách cắn địch thủ. Mỗi lần đớp con rắn chỉ được một mồm đầy lông, trong khi đó những đòn của thỏ mẹ làm da rắn bị rách toạc ở nhiều chỗ. Con rắn chuẩn bị sẵn sàng đợt tấn công mới. Lúc ấy chú bé Rách nhanh chóng chạy vào bụi rậm. Lòng chú đầy hãi hùng song chú không bị thương, chỉ có điều là tai trái của chú bị răng rắn làm cho rách toạc. Đó là cuộc phiêu lưu đầu tiên của chú.

Môli - tên mẹ chú Rách - thấy đứa con bé bỏng của mình dã an toàn nên không tiếp tục chiến đấu nữa. Thế là nó chạy thật nhanh về phía rừng cây, chú Rách bám sát phía sau. Chẳng bao lâu hai mẹ con lại an toàn trở về đầm lầy.

* * *

Khắp bốn phía quanh đầm lầy của ông già Âuliphân đều là những thửa ruộng lớn. Ngang qua những thửa ruộng này có vệt đi của một con cáo hung dữ. Con cáo này sống ngay gần đầm lầy nơi hai mẹ con Môli và Rách ở. Hai mẹ con nhà Rách không có bà con xóm giềng mà họ hàng thân thuộc gần gũi nhất thì đã chết cả. Đầm lầy này là nhà của chúng, chúng chẳng còn nơi ở nào khác. Môli là một thỏ mẹ nhỏ nhắn tốt bụng và đã nuôi dậy đứa con trai rất cẩn thận. Rách không bao giờ quên bài học đầu tiên mà thỏ mẹ dạy chú và chú nhớ mãi cơn hiểm nghèo khi bị rắn cắn. Từ đó trở đi bao giờ chú cũng làm đúng lời mẹ dặn.

Bài học thứ hai mà chú học là “ngưng tụ”, vừa mới biết chạy chú đã học ngay bài ấy. “Ngưng tụ” nghĩa là không cử động mà biến thành một pho tượng. Khi có kẻ thù ở gần thì một con thỏ đuôi bông sẽ lập tức ngừng mọi cử động, bởi vì thú vật trong rừng có màu sắc giống môi trường xung quanh nên chỉ khi nào chúng cử động kẻ khác mới nhìn thấy. Do đó con thỏ này tranh thủ được chút thời gian để có thể chuẩn bị tấn công hoặc chạy trốn. Tất cả mọi loài vật đều biết cái trò “ngưng tụ” này song không con nào có thể thực hành giỏi hơn thỏ mẹ đuôi bông Môli. Mẹ Rách dạy chủ trò này. Khi Môlo chạy qua rừng, Rách cố chạy thật nhanh để theo kịp mẹ. Và khi thỏ mẹ bỗng nhiên dừng lại và “ngưng tụ” thì chú cũng làm như vậy.

Bài học quí giá hơn cả mà Rách học được ở mẹ là bài học về điều bí mật của bụi cây dã tường vi. Thỏ mẹ nói: “Dã tường vi là người bạn tốt nhất của con”. Và đây là câu chuyện về cây dã tường vi.

“Ngày xưa hoa hồng mọc trên những bụi cây không có gai. Song bọn sóc và chuột, gia súc và các loài cầm thú dùng sừng hoặc đuôi dài hay móng chân sắc nhọn làm rụng hết hoa. Vì vậy cây dã tường vi đã tự vũ trang bằng gai nhọn để bảo vệ những bông hồng và tuyên chiến với tất cả các loài thú leo cây cũng như thú có sừng, có móng hoặc đuôi dài”.

Người bạn duy nhất của dã tường vi là thỏ mẹ đuôi bông Môli vì thỏ mẹ không biết trèo, không có sừng hay móng sắc còn cái đuôi thì lại ngắn ngủn. Bởi vậy mỗi khi lâm vào cơn hiểm nghèo chú thỏ nào cũng chạy vào bụi dã tường vi gần nhất và hiểu rằng bụi cây sẵn sàng dâng muôn triệu gai nhọn để bảo vệ cho chú.

Mùa ấy Rách cũng tìm hiểu khu đất xung quanh đầm lầy. Chú học bài này thuộc đến nỗi chú có thể đi khắp quanh đầm bằng hai con đường khác nhau mà bao giờ cũng gần những bụi dã tường vi. Ít lâu sau ông già Âuliphân đem trồng một loại cây gai mới thành từng hàng khắp nơi nơi. Loại gai này cứng và nhọn đến mức chẳng loài dã thú nào dám phá đổ hàng rào. Song thỏ mẹ đuôi bông Môli không sợ bởi vì đó chẳng qua là một loại dã tường vi mới và Môli cùng với đứa con sống bình an dưới những cành gai này. Tên của loại cây gai mới kinh khủng này là hàng rào dây kẽm gai.

* * *

Thỏ mẹ Môli chỉ có mỗi mình Rách nên chú ta được mẹ hết lòng chăm sóc. Chú rất nhanh nhẹn, thông minh, khoẻ mạnh và hay ăn chóng lớn. Suốt mùa ấy thỏ mẹ dạy con tất cả các mưu mẹo đi đường, dặn con cái gì nên ăn, cái gì nên tránh. Chú ngồi sát ngay bên mẹ khi ở trên cánh đồng hay trong rừng cây và bắt chước những điều mẹ làm. Cứ như thế, chú học cách dùng móng chân để chải tai, học cách rửa ráy bộ lông và bắt rận cho mình. Chú cũng được bảo cho biết rằng chỉ có những giọt sương đọng trên cánh dã tường vi là thỏ có thể uống một cách an toàn còn nước đã chạm đất thường có một ít chất độc.

Khi Rách vừa đủ khôn lớn, có thể ra khỏi tổ một mình, thỏ mẹ dạy chú hệ thống tín hiệu. Loài thỏ có một hệ thống tín hiệu đập chân xuống đất và chúng dùng để báo tin cho nhau. Âm thanh truyền xa trong đất và vì thỏ rất thính tai nên từ xa hai trăm yard chúng có thể nghe thấy tín hiệu ấy. Một đập nghĩa là “coi chừng” hoặc “ngưng tụ”. Hai đập theo nhịp chậm nghĩa là “đến đây”. Hai đập nhanh nghĩa là “nguy hiểm” và ba đập thật nhanh nghĩa là “cố hết sức mà chạy”.

Một lần khác, khi trời đẹp, Rách bắt đầu học một bài mới. Thỏ mẹ Môli dùng tín hiệu đập chân bảo “đến đây”. Rách chạy đến chỗ mà chú cho rằng có mẹ, song chẳng tìm thấy mẹ chú đâu. Chú dùng chân đánh tín hiện song không thấy trả lời. Chú tìm và phát hiện thấy mùi chân của mẹ. Chú lần theo vệt đi lạ lùng của mùi ấy, thứ vệt đi mà loài thú biết rất rõ mà con người thì không biết chút nào và tìm thấy mẹ trong đám dã tường vi. Đó là bài học đầu tiên mà chú học về cách lần theo vệt đi. Thỏ mẹ dạy chú tất cả các dấu chân để phân biệt các loại kẻ thù và cách trốn kẻ thù. Diều hâu, cú mèo, cáo chó, mèo và các loại thú khác, tất cả thảy đều tìm kiếm và theo dõi con mồi của mình bằng những cách khác nhau. Môli dạy chú cách chiến đấu và cách chạy trốn đối với mỗi loài kẻ thù trong bọn chúng. Tuy nhiên, chú luôn luôn nhớ rằng bụi cây dã tường vi là nơi tốt nhất để chú ẩn mình khi phải chạy trốn kẻ thù.

Mẹ chú còn dạy cho chú biết kẻ thù tiến đến như thế nào. Chú học để biết trước hết phải dựa vào bản thân mình, sau đó đến mẹ và rồi đến cà cưỡng xanh. Thỏ mẹ nói: “Cà cưỡng là một tên trộm và một tay gây hiềm khích song y không thể làm hại được chúng ta vì chúng ta có bụi dã tường vi, và kẻ thù của y cũng là kẻ thù của chúng ta. Vì vậy hãy chú ý đến lời báo động của y. Y hay nói dối, song khi y loan tin xấu thì con có thể tin y”.

Bức rào kẽm gai là vật thứ hai mà chú bắt đầu nghiên cứu. Thỏ mẹ Môli nói: “Những người làm cái hàng rào này quả đã lập một kỳ công. Khi có người săn đuổi con và đàn chó của y tìm cách tóm con thì con chỉ cần chạy cách chúng một bước nhảy. Rồi con dẫn bọn chúng đâm thẳng vào hàng rào kẽm gai, trong khi ấy con hãy ngoặt sang một bên và chạy trốn. Gã chó hay lão cáo đuổi con sẽ đâm vào hàng rào gai mà bị toạc da hoặc bị giết chết ngay lập tức”.

Rách hiểu rằng khi dùng thuật “độn thổ” nghĩa là “ẩn mình trong một cái lỗ trên mặt đất khi bị kẻ thù săn đuổi”. Thuật đó chỉ an toàn khi kẻ săn đuổi là một con người, một con chó, con cáo hoặc con chim lớn, nhưng lại có thể mất mạng nếu như kẻ đó là con chồn hôi hay cầy hương. Gần đầm lầy chỉ có hai cái lỗ trên mặt đất. Một lỗ ở về phía nam đầm lầy nơi mặt trời chiếu sáng chói lọi và vào những ngày đẹp trời loài thỏ thường tắm nắng ở đó. Còn lỗ kia ở dưới đám rễ của một cây thông. Một hôm chủ nhân cái lỗ dưới gốc thông bị một con chó giết chết và một giờ sau thỏ mẹ đuôi bông Môli chuyển vào lỗ ấy. Nhưng Môli không lưu lại đó. Thỏ mẹ và chú Rách không đến gần những lỗ ấy vì không muốn để lại dấu vệt đi mà kẻ thù có thể theo dõi. Chỉ khi nào thật hiểm nghèo hai mẹ con mới vào đấy. Còn có một lỗ nữa trong thân một cây cổ thụ. Lỗ này hổng cả hai đầu nên mẹ con chú có thể vào đầu này, ra đầu kia. Lão cầy hương sống ở lỗ đó đã bị giết vào một đêm tối trời khi lão tìm cách lấy trộm một con gà. Vì vậy Môli và Rách lại có thêm một chỗ để trú ẩn khi gặp nguy hiểm.

* * *

Hôm ấy là một ngày tháng tám đẹp trời. Mặt trời chiếu sáng trên mặt nước bẩn thỉu ở đầm lầy. Một chú sẻ non đậu trên lùm cây gần đầm lầy và kêu chiêm chiếp. Cặp mắt của chú chim nhỏ ấy không thấy được vẻ đẹp của phong cảnh song chú lại nhìn thấy cái mà có lẽ chúng ta không thấy: hai khối gồ lên phía dưới mấy chiếc lá to trên mặt đất là hai sinh vật có lông mao và mũi chúng đang thở phập phồng.

Đó là Môli và Rách, hai mẹ con đến đây để nghỉ ngơi yên tĩnh. Song chúng không ở đây lâu vì bỗng nghe tiếng bác cà cưỡng già lên tiếng báo động. Môli nhìn quanh và kìa, phía bên kia đầm lầy là con chó trắng lang đen của ông Âuliphân.

“Nghe này”, Môli nói, “con hãy nằm im trong khi mẹ đi gặp gã điên kia”. Rồi thỏ mẹ băng mình ngang qua con đường chó chạy. “Gâu, gâu, gâu”, con chó sủa vang. Song Môli chỉ chạy cách mõm chó một quãng ngắn và dẫn hắn lao thẳng vào bụi dã tường vi, ở đó hàng triệu mũi dao găm đâm toạc người hắn. Khi con chó ra khỏi bụi cây, Môli lại chạy vụt đi và con chó lao theo. Lần này thỏ mẹ dẫn hắn tới bức rào kẽm gai. Con chó gào lên vì đau đớn và chạy về nhà. Khi quay về chỗ cũ, thấy Rách kiễng hai chân sau lên cố nhìn trò đùa vừa qua Môli tức giận đến nỗi dùng chân sau giáng cho chú một cái đá khiến chú ngã lăn vào đống bùn.

Một hôm khi hai mẹ con đang ăn loại cỏ thơm lá tròn trong một thửa ruộng gần đó thì một gã diều hâu sà xuống tìm cách bắt. Môli và Rách chạy dọc theo một lối mòn quen thuộc và nấp vào một bụi dã tường vi nên gã diều hâu không đuổi theo được. Dọc lối mòn này có mấy cây leo mọc. Môli một mặt để mắt đến gã diều hâu đồng thời lập tức cắn đứt vài cây leo. Rách quan sát mẹ rồi chạy vọt lên và cắn đứt thêm vài dây leo nữa mọc ngang đường.

“Đúng đấy”, Môli nói, “bao giờ cũng phải giữ cho đường quang. Con sẽ luôn luôn cần đến đường. Không cần rộng nhưng phải quang. Song nếu cứ thấy cái gì giống cây leo là con cắn thì có ngày con sẽ bị sa vào bẫy đấy”.

“Cái gì hả mẹ?”, Rách vừa hỏi vừa lấy bàn chân trái gãi gãi tai phải.

“Cái bẫy”, Môli nói, “là một vật nom giống như dây leo song nó không mọc được. Mà nó còn tệ hại hơn tất cả bọn diều hâu trên đời”.

“Con không tin rằng nó có thể bắt được con”. Rách vừa trả lời vừa nhổm hai chân sau và hếch cái cằm lên cọ vào một thân cây nhẵn nhụi. Khi một chú thỏ hành động như vậy có nghĩa là chú không còn là một đứa trẻ nít nữa. Mẹ chú quan sát chú và cũng hiểu điều đó.

* * *

Trong dòng nước chảy có chứa đựng phép màu. Ai là người chẳng biết hoặc chẳng cảm thấy điều đó. Người du khách bị khát trên sa mạc không chịu uống gì nhưng khi thấy một dòng nước chảy tươi mát thì anh ta uống thỏa thuê.

Trong dòng nước chảy có chứa đựng phép màu. Một dã thú chốn sơn lâm đang chạy trốn kẻ thù. Nó biết thuật gì thì đã trổ ra hết. Nó cảm thấy cái chết đến gần. Bỗng thấy một dòng nước chảy và nó lao mình xuống nước, thế là an toàn.

Trong dòng nước chảy có chứa đựng phép màu. Đàn chó chạy đến chỗ một con vật nhỏ bé đã biến mất cách đó một phút. Con vật ẩn mình đâu đó trong dòng nước và đàn chó không còn thấy vệt đi của nó bởi vì dòng chảy không để lại dấu vết.

Và đó là một trong những bí quyết quan trọng mà Rách tai học được từ mẹ: “Sau dã tường vi, còn có Nước là bạn của con”.

Vào một đêm tháng tám nóng nực, Môli dẫn Rách qua rừng. Chú theo núm bông tròn trắng ở đuôi mẹ khi mẹ chú chạy phía trước. Thỏ mẹ dừng lại ở mép đầm lầy. Giữa ao nước có một khúc gỗ trên đó một chú ếch béo đang ngồi hát. “Hãy theo mẹ”. Môli nói, và “phlốp” thỏ mẹ lao xuống nước bơi đến khúc gỗ giữa ao. Rách lưỡng lự đôi chút rồi chú cũng nhảy theo mẹ và cảm thấy rất tự hào. Từ đó trở đi, vào những đêm ấm áp khi hai mẹ con nghe tiếng lão cáo già gần đầm lầy là Môli lại lắng nghe bài hát của ếch, đại khái nghĩa là: “Lại đây, lại đây nếu như các bạn bị nguy hiểm, lại đây!”. Và lúc nào thỏ mẹ cũng sẵn sàng cùng với Rách chạy ra ao.

Thực tế này quả thật là điều quí nhất mà Rách học được ở mẹ chú.

* * *

Chẳng có dã thú nào chết vì già. Hoặc sớm hoặc muộn, cuộc đời của nó đều kết thúc một cách bi đát. Chẳng qua chỉ là vấn đề nó trốn tránh kẻ thù được bao lâu hoặc phải mất bao lâu mới chiến thắng được kẻ thù. Loài thỏ đuôi bông có nhiều kẻ thù khắp xung quanh. Hàng ngày chúng phải chạy trốn bọn chó, bọn cáo, mèo, rắn, diều hâu hoặc cú mèo và những con thú khác, những kẻ luôn luôn sẵn sàng giết hại chúng. Chúng chịu muôn ngàn hiểm nghèo, ít nhất mỗi ngày chúng phải chạy tháo thân một lần và hoặc nhờ bộ chân hoặc nhờ bộ óc mà chúng sống sót.

Có lần, bác thợ săn cùng con chó của bác bắt sống được Rách. Nhưng Rách đã may mắn trốn thoát được vào ngày hôm sau. Đã nhiều lần chú phải lao mình xuống nước và bơi đi để trốn chạy một con mèo. Nhiều lần diều hâu và cú mèo săn đuổi chú song đối với mỗi nguy hiểm chú lại có một thuật khác nhau để đối phó và lần nào chú cũng thoát nạn. Càng lớn và càng khôn ngoan bao nhiêu thì chú lại càng ít phải dùng đến bộ cẳng để chạy trốn kẻ thù mà dùng đến bộ óc nhiều hơn.

Lúc ấy có một con chó đang tơ tên là Rêngiơ. Chủ nhân của con chó này đã dẫn nó đến vệt đi của loài thỏ đuôi bông để huấn luyện cách dò đường. Rách thích mạo hiểm đôi chút. Khi thấy con chó, chú bảo mẹ: “Ôi, mẹ ơi, con chó lại đến. Hôm nay con phải giỡn với nó một lúc”.

“Con bạo phổi quá đấy, Rách ạ”. Thỏ mẹ trả lời.

“Nhưng mẹ ạ, chính giỡn như vậy lại khiến con chó phải chạy và có ích cho việc luyện tập của con. Nếu bị lâm nguy con sẽ đánh tín hiệu và khi ấy mẹ sẽ đến giúp con”.

Rồi chú chạy vụt đi và con chó đuổi theo. Bao giờ chú cũng thoát khỏi con chó bằng một thủ thuật khôn ngoan nào đó, hoặc chú đánh tín hiệu cho mẹ và mẹ chú lập tức đến ngay. Theo cách ấy chú học được tất cả các thủ thuật của rừng. Tỷ dụ như, chú biết là mùi của chú đậm hơn nhiều khi chú ở gần mặt đất hoặc khi chú cảm thấy nóng nực. Nếu như chú rời khỏi mặt đất nửa giờ thì ở vệt đi mùi của chú sẽ giảm đi. Vì vậy khi đã mệt mỏi vì cuộc săn đuổi và con chó Rêngiơ đang ở phía sau thì chú chạy vào bụi dã tường vi là nơi con chó không thể theo vào được. Rồi chú rời khỏi bụi dã tường vi để chạy thẳng vào rừng. Ở đó chú bắt đầu chạy chữ chi và để lại vệt đi khúc khuỷu đến nỗi cuối cùng khi con chó tìm được vệt đi cũng chẳng biết chạy hướng nào. Rồi chú lại nhảy vọt sang một bên và tiếp tục chạy cho đến khi gặp một khúc gỗ cao. Chú chạy đến một đầu khúc gỗ và “ngưng tụ”.

Rêngiơ mất nhiều thời gian sục sạo trong đám dã tường vi và khi nó tìm thấy vệt đi thì mùi thỏ đã nhạt rồi. Một lần con chó chạy qua phía dưới thân cây mà thỏ ngồi im thin thít và “ngưng tụ”. Rồi Rêngiơ lại đến ngửi ngửi thân cây song không nhìn thấy thỏ và bỏ đi. Thế là hôm ấy Rách lập được một chiến công.

* * *

Ngoài mẹ ra chú Rách không biết một con thỏ nào khác. Thậm chí chú không nghĩ rằng còn có thỏ khác nữa. Thời gian ấy chú ngày càng xa mẹ nhiều hơn song chú chẳng bao giờ cảm thấy cô đơn. Vào một ngày tháng chạp chú nhìn thấy sau bụi rậm có một cái đầu và một đôi tai của một gã thỏ lạ. Gã nhìn Rách một cách thân thiện và đi lại phía chú. Song Rách nổi giận vì kẻ mới đến đang đứng trên con đường của chú, con đường dẫn đến đầm lầy của chú. Chú càng giận dữ hơn khi kẻ lạ mắt dừng lại bên một thân cây mà chú vẫn dùng để cọ mình. Lúc này Rách nhận thấy rằng con thỏ kia cao hơn chú nhiều. Lập tức chú thấy căm ghét gã và chỉ muốn giết chết gã. Thế là chú 'nhảy ra một khoảnh đất rắn và lấy chân đập chầm chậm “thăm, thăm, thăm”, theo tiếng loài thỏ có nghĩa là “cút khỏi khu đầm của tao hoặc là phải đánh nhau với tao”. Gã thỏ lạ vểnh tai lên, ngồi thẳng người trong khoảnh khắc, hạ hai chân trước xuống và đập tín hiệu trả lời to hơn, mạnh hơn: “thăm, thăm, thăm”. Thế là hai chú thỏ tuyên chiến với nhau.

Mỗi bên đều đứng thủ thế cẩn thận và đề phòng đối thủ tấn công. Rồi chúng đi ngang qua mặt nhau để quan sát cho rõ hơn. Kẻ lạ mặt là một gã thỏ lớn, nặng nề và chắc chắn có thể thắng bởi vì gã rất to và khỏe. Song gã không có được nhiều mưu mẹo như Rách. Cuối cùng gã tấn công trước và Rách nghênh chiến với thái độ cực kỳ tức giận.

Mỗi bên đều giáng một đòn bằng chân sau. Chú Rách khốn khổ ngã nhào và chỉ nháy mắt chú đã cảm thấy răng gã thỏ lớn cắn vào cổ. Rách bị mất một túm lông rồi mới đứng dậy được. Chú lao vào gã thỏ lạ và gã lại đánh chú lộn nhào và cắn chú. Rách hiểu rằng chú yếu hơn kẻ địch. Và, tuy đã bị thương, chú nhảy vọt lên và bỏ chạy. Gã thỏ lạ đuổi theo. Bộ giò của Rách rất giỏi chạy trong khi gã kia vừa to lớn vừa nặng nề nên chẳng bao lâu gã phải bỏ cuộc. Chú Rách tội nghiệp được an toàn song chú mệt mỏi và đau đớn vì những vết thương. Từ hôm ấy Rách sống trong hãi hùng. Chú đã được huấn luyện tốt để chạy trốn bọn chó, cú mèo và người, song khi bị một con thỏ khác đuổi thì chú chẳng biết làm thế nào.

Thỏ mẹ Môli nhỏ bé cũng sống trong hãi hùng. Môli chẳng thể giúp được Rách mà chỉ biết lẩn tránh. Song chẳng bao lâu gã thỏ lớn tìm được Môli. Thỏ mẹ cố chạy trốn song không thể chạy nhanh như Rách và lần nào cũng bị gã thỏ nọ bắt được. Gã không tìm cách giết Môli mà lại trêu ghẹo Môli. Song vì căm ghét gã nên Môli tìm cách bỏ trốn do đó gã đâm ra tàn nhẫn với thỏ mẹ. Gã đánh thỏ mẹ lộn nhào và ngoạm từng túm lông mềm trên thân mình Môli. Tình trạng này tiếp tục hết ngày này sang ngày khác bởi vì thỏ mẹ đi đâu là gã theo đấy. Tuy nhiên mục đích thật sự của gã là giết chú Rách.

Tình hình trở nên rất khốn quẫn đối với Rách. Chẳng có đầm lầy nào cho chú đến và lúc nào chú cũng phải sẵn sàng chạy thục mạng. Hàng ngày gã thỏ lạ to lớn nọ năm lần bảy lượt bò đến chỗ Rách nằm ngủ song lần nào Rách cũng thức dậy kịp thời và trốn thoát. Song cnộc sống của chú thực là cơ cực! Gã thỏ đực to lớn đánh đập cấu xé mẹ chú hàng ngày mà chú đành chịu bó tay bất lực. Kẻ mới đến cứ đương nhiên coi tất cả các nơi trú ẩn của Rách như nhà của gã, ăn thức ăn của Rách, sử dụng những lối mòn tốt nhất của Rách mà chú chẳng làm gì được, chú căm ghét gã thỏ lớn hơn bất kỳ con cáo hoặc con chó nào.

Chẳng biết rồi chú sẽ ra sao. Chú mệt mỏi và biết rằng Môli nhỏ bé chẳng còn nhiều sức lực. Thế mà gã thỏ lạ chẳng để cho mẹ con chú được yên thân và tìm mọi cách để giết chú. Một hôm gã thậm chí còn làm một việc mà tất cả loài thỏ đều coi là bất lương. Loài thỏ có thể căm ghét lẫn nhau song tất cả những con thỏ tốt đều quên mối thù riêng khi có một kẻ thù chung xuất hiện. Thế mà, khi thấy một con diều hâu lượn trên đầm lầy, gã lại nhiều lần tìm cách xua Rách ra khỏi nơi ẩn nấp để diều hâu có thể giết hại chú. Một đôi lần con diều hâu đã suýt tóm được Rách thì bụi dã tường vi lại cứu chú. Chỉ mãỉ đến khi bản thân gã thỏ đực suýt sa vào vuốt diều hâu thì gã mới chịu bỏ cái trò này. Rách chạy trốn, và lần này chú quyết định sẽ cùng với mẹ rời khỏi khu đầm lầy vào tối hôm sau và đi tìm một nơi mới.

Lúc ấy Rách nghe tiếng chó sủa gần đầm lầy và lập tức chú quyết định chơi một trò mạo hiểm. Chú chạy vụt ra trước mặt chó. Con chó lập tức lao theo chú. Chú chạy quanh đầm lầy ba vòng cho đến khi Rách chắc chắn rằng mẹ chú đã an toàn và kẻ thù mà chú căm ghét nhất - gã thỏ đực to lớn - đang ở trong hang. Rồi chú chạy tọt vào hang đó, nhảy vọt qua gã thỏ nọ và nện cho gã một cú đá chân sau.

“Mày điên à, tao giết mày bây giờ”, gã thỏ đực thét lên và nhảy ra ngoài hang, Song lúc này gã chạy giữa Rách và con chó. Con chó lao vào gã và sủa giận dữ. Trọng lượng và kích thước của gã thỏ đực thuận lợi trong những cuộc chiến đấu với loài thỏ song lúc này những cái đó thật vô tích sự. Gã không biết nhiều xảo thuật. “Độn thổ” không dùng được vì gã chẳng biết những cái lỗ kia ở đâu. Bụi dã tường vi cố gắng hết sức. Những cái gai xé toạc da con chó song con chó không dừng lại mà vẫn đuổi theo gã thỏ đực. Rồi hai mẹ con nghe những tiếng kêu la khủng khiếp. Rách và Môli hiểu ý nghĩa của những tiếng la đó và rùng mình. Song chẳng bao lâu tất cả đều qua đi và Rách cảm thấy sung sướng vì chú lại là chủ nhân của khu đầm lầy thân yêu ngày xưa.

* * *

Ông già Âuliphân rõ ràng có quyền đốt trụi tất cả những bụi rậm trong khu vực đầm lầy và ông có quyền thủ tiêu bức rào kẽm gai cũ kỹ. Đó là điều rủi đối và Rách và mẹ chú. Bức rào kẽm gai bảo vệ chúng khi chúng lâm nguy. Chúng cảm thấy mỗi bộ phân của đầm lầy đều là của chúng, và thậm chí mảnh đất của ông Âuliphân cũng là của chúng. Cái quyền làm chủ đầm lầy, quyền chiếm lâu dài cũng giống như cái quyền mà nhiều dân tộc đã tuyên bố về đất nước của họ. Khó mà có thể tìm thấy một quyền chính đáng hơn!

Suốt tháng giêng ông Âuliphân và anh con trai hạ một số cây to gần đầm. Và vì vậy vương quốc của gia đình thỏ đuôi bông bị thu hẹp khắp bốn phía. Song chú Rách và mẹ chú vẫn ở lại khu đầm bởi vì đó là nhà của hai mẹ con chú và chúng không muốn đến một nơi ở mới. Cuộc sống hàng ngày của chúng đầy những nỗi hiểm nghèo lại tiếp tục như xưa.

Một hôm trời rất sáng và ấm áp. Môli cảm thấy hơi đau trong cẳng chân nên vào trong đám bụi rậm tìm lá thuốc trị bệnh thấp khớp. Rách ngồi tắm nắng trên bờ đầm lầy. Làn khói tuôn ra từ ống khói nhà ông Âuliphân nom giống như một đám mây nâu nổi bật trên nền trời trong sáng. Những âm thanh từ phía ngôi nhà đưa lại và mùi thức ăn hòa trong khói cho Rách biết rằng bầy gia súc đang ăn bữa bắp cải buổi chiều trong sân. Rách rất thích ăn bắp cải. Tất nhiên chú có thể đến đó để nhặt vài miếng. Song vì là một chú thỏ tinh khôn nên chú đã hành động khôn ngoan. Chú bỏ đi đến một nơi không thể ngửi thấy mùi bắp cải và ăn bữa tối bằng món cỏ khô mà chú thấy trên mặt đất.

Mặt trời lặn và trời bắt đầu tối. Khi Môli đến chỗ chú, hai mẹ con chuẩn bị đi nghỉ. Nhưng gió nổi lên và trời mỗi lúc một lạnh hơn.

“Trời rét kinh khủng! Uớc gì chúng ta có những bụi rậm để chui vào cho ấm áp”. Rách nói.

“Đêm nay mà ngủ trong cái lỗ trên cây thông thì tốt”. Môli trả lời, “nhưng có lẽ cái gã chồn hôm qua đuổi chúng ta đang ở đó”.

Quả thực là lúc ấy gã chồn đang ở trong cái hốc trên một cây gần đó. Thế là hai con thỏ đuôi bông đến bờ phía nam đầm lầy và vào một bụi rậm để ngủ qua đêm, mỗi con hướng mũi về một phía khác để có thể chạy theo hai hướng nếu có kẻ thù xuất hiện. Gió thổi mỗi lúc một mạnh, trời ngày càng lạnh và tuyết bắt đầu rơi. Thật là một đêm không thuận lợi cho việc săn mồi, thế mà gã cáo già nọ vẫn ra khỏi tổ. Gã đến đầm lầy để tránh bị gió thổi và ở đó đánh hơi thấy hai mẹ con thỏ đuôi bông lúc ấy đang ngủ. Gã dừng bước một lát rồi bò rất khẽ vả cẩn thận đến chỗ mà mũi của gã đánh hơi thấy mẹ con thỏ đuôi bông đang nằm. Gió thổi mạnh nên mãi khi gã cáo đến rất gần Môli mới biết. Thỏ mẹ lay Rách dậy đúng vào lúc gã cáo nhảy chồm tới hai mẹ con. Song Rách và mẹ chú trong khi ngủ bao giờ chân cũng chuẩn bị sẵn để nhảy. Môli nhảy sang một phía và lao vào cơn bão, gã cáo đuổi theo sau. Rách chạy vụt theo một hướng khác. Môli chỉ còn một con đường, đó là chạy ra cái ao. Thỏ mẹ chạy hết sức nhanh cho tới khi đến bờ ao. Gã cáo ở ngay phía sau. Thỏ mẹ không thể quay lại được mà phải chạy nữa.

Thỏ mẹ băng qua đám lau sậy và “tõm” một cái thỏ nhảy xuống ao sâu. Lại “tõm” một cái nữa, gã cáo theo sát ngay thỏ mẹ.

Song như thế là đã quá sức đối với gã cáo trong đêm lạnh và nước lạnh như vậy. Gã quay trở lại. Môli bắt đầu bơi sang bờ ao bên kia. Có một trận gió to và những gợn sóng nhỏ lạnh như băng nhô lên trùm lấy đầu thỏ mẹ mà nước thì đầy những tuyết lạnh. Bờ ao bên kia nom lờ mờ tưởng như rất xa, xa tít. Mà biết đâu gã cáo đang chờ ở đó.

Ngược gió và ngược sóng nhưng thỏ mẹ vẫn cố hết sức bơi. Sau một lúc lâu dầm mình trong nước lạnh, khi thỏ mẹ hầu như đã bơi tới đám lau sậy phía bờ bên kia thì một đống tuyết lại trôi ngay ra cản lối. Gió và băng tuyết làm thỏ mẹ kiệt sức và bị đẩy lùi xa bờ.

Thỏ mẹ lại cố sức bơi, song chậm chạp, ôi lúc này sao mà chậm chạp. Và cuối cùng, khi đến được đám lau sậy ở bờ bên kia thì chân Môli không cử động được nữa, chúng bị lạnh cóng. Và lúc này thỏ mẹ quá yếu. Trái tim nhỏ bé và dũng cảm của Môli trĩu nặng và thỏ mẹ chẳng cần quan tâm xem gã cáo có còn ở đó hay không. Thỏ mẹ tiếp tục bơi chầm chậm, rất chậm qua đám lau sậy. Rồi bỗng tuyết đóng thành băng khắp xung quanh khiến thỏ mẹ phải dừng hẳn lại. Chỉ trong khoảnh khắc, bộ chân lạnh cóng và yếu ớt của Môli không cử động được nữa và cặp mắt nâu dịu dàng của thỏ mẹ đuôi bông nhỏ bé nhắm lại đón nhận cái chết.

Suốt thời gian ấy Rách ở đâu? Sau đợt tấn công đầu tiên của gã cáo, chú chạy trở lại để giúp đỡ mẹ và gặp gã cáo đang đi quanh bờ ao tìm kiếm Môli. Khi thấy Rách, gã cáo liền vụt đuổi theo chú. Song Rách chạy tạt sang phía bờ rào kẽm gai và để mặc gã cáo ở đó giãy giụa, kêu gào vì đau đớn. Rồi Rách trở lại ao, chú tìm thấy vệt đi của mẹ ở gần đấy và đánh tín hiệu song chẳng thấy trả lời. Chú không tìm được mẹ. Chú không bao giờ gặp lại mẹ nữa và cũng chẳng biết mẹ đã đi đâu bởi vì mẹ chú chẳng bao giờ tỉnh dậy trong vòng tay lạnh giá của người bạn mình là nước.

Tội nghiệp thay thỏ mẹ đuôi bông Môli nhỏ bé!

Môli đã là một người anh hùng chân chính, một trong biết bao nhiêu triệu anh hùng đã sống với những cố gắng cao nhất trong thế giới nhỏ bé của mình và đã chết. Song lòng dũng cảm của Môli không bao giờ chết. Môli còn sống trong Rách, đứa con trai của mình, và qua đứa con ấy, thỏ mẹ truyền lại lòng can đảm và trí tuệ của mình cho đồng loại.

Còn Rách vẫn sống ở khu đầm lầy. Ông già Âuliphân đã chết mùa đông năm ấy. Các con trai ông chẳng quan tâm đến đầm lầy. Họ không hoàn thành công việc còn dở dang. Một năm sau khu vực ấy trở thành một nơi hoang dại hơn bao giờ hết. Nhiều cây và bụi rậm mới mọc lên, và trong những đám rào kẽm gai có bao nhiêu là lâu đài của thỏ đuôi bông mà bọn chó và cầy cáo không dám tấn công. Và mãi cho đến bây giờ Rách vẫn sống. Chú là một chàng thỏ đực to lớn, lực lưỡng và chẳng biết sợ điều gì. Chú có một gia đình đông đúc và một cô vợ thỏ nâu xinh xắn mà tôi cũng không biết là chú kiếm được ở đâu. Ở đó chắc chắn chú và nhiều đời con cháu của chú sẽ sống biết bao năm tháng. Và ở đó bạn có thể nhìn thấy chúng vào bất kỳ buổi chiều nào trời nóng nếu như bạn học được hệ thống tín hiệu của chúng và chỉ cần biết cách đánh tín hiệu lên mặt đất vào đúng lúc.