Truyện Loài Vật - Ca sĩ của đường phố

Ernest Thompson Seton

Dịch giả: Lê Thùy Dương.

1

Cái đám đông bé nhỏ ấy mới sinh động làm sao! Có biết bao nhiêu là điều náo động và những tiếng ríu rít!

Vài con chim sẻ bay qua bay lại và nhảy quanh nhau ở giữa cái máng xối nước. Ở giữa đám đông ấy, khi lũ chim hơi tản ra một chút, có thể trông thấy rõ nguyên nhân của cuộc chạy nhốn nháo đó là một con sẻ mái nhỏ bé đang rất tức giận bảo vệ chống lại những kẻ hâm mộ hay quấy rầy mình. Lũ chim sẻ rõ ràng là đang ve vãn nó nhưng cách ve vãn của chúng thô lỗ đến nỗi mới thoạt nhìn có thể cho đó như là một vụ trấn áp vậy. Chúng véo, dứt con sẻ mái một cách hung bạo nhất song ta có thể dễ nhận thấy không gây thiệt hại gì cho ả cả. Chính ả sẻ cũng mổ chúng không thương tiếc. Thậm chí còn như là ả sẽ giết chết tất cả những kẻ quấy rầy ả chẳng chút xót thương nếu như có thể giết được.

Rõ ràng là ả chẳng có chút cảm tình với bất kì gã sẻ nào trong đám đó. Và như để khẳng định điều đó với chúng, ả dùng mỏ mổ lia lịa rồi lợi dụng lúc chúng hơi luống cuống ả bay sang một mái nhà ở gần đấy. Lúc ả bay đi ta trông thấy rõ một bên cánh của nó có những chiếc lông trắng phân biệt rõ nó với những con sẻ khác và khiến cho nó đặc biệt hấp dẫn.

2

Con sẻ trống đang phô cái cà vạt đen mĩ lệ và cái vạt áo trắng dáng vẻ rất bận rộn. Nó đang tận lực xây tổ trong căn nhà chim mà lũ trẻ con đặt ở trong vườn. Nó là một con chim xuất sắc về nhiều phương diện. Những vật liệu xây dựng mà nó sử dụng là những cành cây, cọng lá nhỏ chỉ có thể lượm được ở quảng trường, và trong buổi sáng đôi lúc nó tạm dừng công việc để hót lên theo kiều con bạch yến một bài ca vang rộn.

Chim sẻ hoàn toàn không có tập tính xây tổ một mình. Nhưng không phải vô cớ mà chúng ta gọi con sẻ đó là một con chim xuất sắc. Sau một tuần lễ làm việc rõ ràng là nó đã xây xong tổ bởi vì căn nhà chim đã đầy ắp những cọng cành ngắt từ các cây ở quảng trường. Bây giờ nó còn nhiều thời gian rảnh rỗi cho việc luyện tập âm nhạc, và nó ngày càng thường xuyên hơn cất lên cái bài ca hoàn toàn chẳng giống tiếng kêu ríu rít của loài sẻ khiến cho mọi người đều kinh ngạc. Và con chim sẻ của chúng ta có lẽ đã bước vào lịch sử như một trong những điều kì lạ khó hiểu của thiên nhiên nếu như không có một gã chơi chim nào đó làm nghề hớt tóc ở Đại lộ Sáu kể lại cho chúng ta nghe về những ngày đầu cuộc đời của con sẻ đó.

Con người ấy đã đem đặt một chiếc trứng chim sẻ vào trong một chiếc tổ chim yến của mình đan bằng các cành liễu. Con chim nhỏ nở ra từ chiếc trứng đó đã được cha mẹ nuôi của nó là những danh ca chuyên nghiệp giáo dục một cách tận tâm. Con chim non có thân thể cường tráng và những lá phổi tốt. Lũ chim yến giáo dục nó rất tuyệt. Nó đã trở thành một ca sĩ mà bằng nghị lực đã bù đắp được sự thiếu thốn của một tài năng bẩm sinh. Kẻ hay gây gổ khỏe mạnh, thích đánh nhau có khiếu âm nhạc ấy đã trở thành chủ nhân của chiếc lồng chim. Nó không chút do dự dùng vũ lực bắt con chim yến phải im hơi lặng tiếng - con này không thể nào vượt nổi nó về mặt hoàn thiện khúc hát và sau mỗi lần đánh thắng con chim yến như thế thì nó lại hát hay lạ lùng đến nỗi gã thợ hớt tóc đã đem nhồi một cái xác chim yến để mỗi khi muốn giải trí cho khách khứa của mình bằng một bài ca chiến thắng của con chim sẻ Randy, như gã đã đặt tên cho nó, thì gã lại đưa cái xác yến nhồi vào trong lồng để kích thích con sẻ này đánh nhau và hát. Bất cứ con chim yến nào đem nhốt vào chung lồng với Randy đều bị nó bắt phải im tiếng. Còn nếu nhốt riêng lồng thì không có gì làm cho nó hung dữ hơn là lúc ở bên cạnh đó có một ca sĩ đồng loại nào đó mà nó không thể dùng vũ lực bắt phải ngậm mỏ lại. Trong những trường hợp như thế nó hoàn toàn quên mất bài hát của nó mà bắt đầu ríu rít một cách hung dữ theo kiểu sẻ.

Lúc cái cà vạt đen xuất hiện ở trước ngực nó thì Randy hầu như đã có khả năng trở thành vật danh lãm chủ yếu của cửa hiệu thợ cạo. Nhưng một bữa cái kệ trên đó đặt những chiếc lồng chim bị gãy gục và tất cả những chiếc lồng đều đổ hết xuống sàn nhà. Trong cảnh đổ nát tan hoang đó nhiều con chim đã được tự do, trong đó cả Randy. Lũ chim yến tự nguyện quay trở về lồng hoặc để cho người ta bắt lại. Nhưng Randy thì bay ra cửa sổ, cất tiếng ríu rít một chút như để lĩnh xướng hát đáp lại tiếng còi của chiếc đầu máy xe lửa chạy qua đường sắt thành phố, rồi bay đi khảo sát vùng xung quanh chứ không chịu cho người ta bắt lại. Nó không sinh ra đời để làm kẻ bị cầm tù và đã nhanh chóng giành lại được vị trí mới làm con chim tự do của mình. Sau một tuần lễ nó đã hoang dại y như bất kì kẻ đại diện nào của nòi giống nó và đã biến thành một kẻ hay gây ồn ào bé nhỏ của đường phố, y hệt như những con chim sẻ khác suốt đời đánh lộn trên đường phố. Randy trong khi đánh trả lại những con sẻ khác thì đôi khi đã làm cho các khán giả kinh ngạc vì nó đột nhiên lại cất tiếng ca bài hát mà nó học lỏm được của lũ chim yến nhưng lại ca với niềm hăng say của loài sẻ.

3

Con chim sẻ chọn cái nhà chim để xây tổ cũng chính là Randy đó. Bây giờ chúng ta đã rõ vì sao nó lại sốt sắng đi nhặt những cọng cành cây đến thế. Chiếc tổ duy nhất mà nó từng trông thấy trong đời là cái ổ đan bằng cành liễu. Vì thế nó cũng định xây cái tổ của nó bằng những cọng cành cây.

Vài ngày sau Randy xuất hiện cùng với người bạn đời của nó. Có lẽ tôi đã quên mất cái cảnh tượng diễn ra ở nơi máng xối nếu như lúc này tôi không nhận ra người bạn đời của Randy là con sẻ mái bé nhỏ Biddy, chính cái vị phu nhân cánh trắng đã gây ra vụ ẩu đả dạo trước.

Rõ ràng là nó ưa thích Randy nhưng nó vẫn còn tiếp tục làm nhắng lên và mổ gã mỗi khi gã sán đến gần. Nhưng gã thì cứ xòe cánh và đuôi ra mà xập xè xung quanh ả, trong khi miệng thì cứ ríu rít điều gì đó đúng in như một con sẻ trống bất kì khác thường làm nếu ở vào địa vị gã, và chỉ dừng lại để cất tiếng hát mà thôi.

Cuối cùng thì gã cũng chấm dứt được sự phản kháng của ả, có thể là nhờ vào chính tài năng âm nhạc của mình, và gã đã dẫn được cô ả về nơi tổ của mình bằng cách bay trước dẫn đường. Cô ả bay theo sau về căn nhà chim nhưng lại quay ngay trở ra, còn Randy thì bay theo ả mà ríu rít và van nài. Nó ríu rít hồi lâu mới thuyết phục được cô ả quay lại, nhưng cô ả lại nhảy lui và lần này thì tỏ rõ vẻ giận dữ. Nó lại cố gắng thuyết phục cô ả và cuối cùng ả bước vào bên trong căn nhà, nhưng sau đó cô ả nhảy ra mỏ ngậm một cọng cành rồi quẳng đi và bay ra chỗ khác. Randy cũng bay ra ngoài. Nó đã không còn thấy tự hào về ngôi nhà của mình nữa. Đó là một đòn đánh mạnh vào nó. Nó đậu trên ngưỡng cửa buồn rầu khôn nguôi, miệng ríu rít điều gì như muốn nói: “Ôi, em hãy quay lại đi, quay lại đi em!”, nhưng vị hôn thê của nó vẫn chẳng hề quay lại. Thế là nó nhảy trở vào trong tổ. Người ta nghe có tiếng lào xào nho nhỏ, rồi nó nhảy ra với một cọng cành lớn ngậm ở mỏ và đứng từ cửa nhà mà vất cọng cành xuống đất. Nó quay vào lấy một cọng cành khác rồi cũng vất đi theo cành thứ nhất và cứ như thế nó đã cần cù, kiên nhẫn tha đi. Cả cái cọng cành có chạc hiếm hoi mà nó phải mất bao nhiêu công sức mới tha được về từ quảng trường, cả hai cọng cành nhẵn nhụi giống như những cành liễu đan tổ của mẹ nuôi nó khi xưa, tất cả, tất cả đều bị vất đi hết!

Nó làm việc khoảng một giờ trong yên lặng và cô đơn. Cuối cùng công việc đã xong, và ở mặt đất dưới đã có cả một đống cọng cành y hệt một đống củi lửa trại nhỏ.

Randy hung dữ ngắm nhìn kết quả sự phá hoại một tuần lễ lao động của mình, ngó nghiêng vào căn nhà trống tuếch của mình, rồi kêu ríu rít một tiếng ngắn ngủi thô lỗ, chắc hẳn đó là một thứ tiếng chửi rủa theo cách chim sẻ, và bay đi chỗ khác.

Ngày hôm sau nó lại xuất hiện cùng với cô ả cánh trắng, lượn lờ quanh ả và kêu ríu rít một cách hồi hộp. Nó lại dẫn cô ả về căn nhà của mình. Biddy nhảy vào bên trong rồi lại nhảy ra và đứng từ trên nhìn xuống đống cọng cành nằm trên mặt đất. Sau đó cô ả quay vào nhà rồi lại trở ra với một cọng cành nhỏ rõ ràng do Randy bỏ quên và thả rơi nó xuống đất rồi theo dõi nó rơi xuống đống cành bên dưới với vẻ thỏa mãn. Sau một hồi lâu chạy nhảy lăng xăng bên trong căn nhà, cả hai con chim sẻ cùng bay đi và lại quay trở về ngay: Biddy với một cọng cỏ ngậm nơi mỏ và Randy thì ngậm một sợi rơm. Chúng tha tất cả vào bên trong căn nhà và có lẽ sắp xếp chỗ nào vào chỗ ấy đúng theo quy định của nghệ thuật xây dựng. Sau đó chúng lại bay đi tìm cỏ khô để rồi Biddy ở lại trong nhà xây tổ trong khi Randy thì đi mang về hết cọng cỏ này đến cọng cỏ khác, và chỉ thỉnh thoảng mới thấy Biddy đích thân bay đi mỗi lúc anh chồng quá chậm chạp.

Cuối cùng tôi đã có dịp thuận tiện thử thách thị hiếu của lũ sẻ. Tôi treo trên ban công gần nơi căn nhà chim chừng ba chục sợi ruy băng ngắn. Mười lăm sợi màu nhạt, tám sợi màu lòe loẹt và bảy dải lụa màu sẫm. Tôi treo lần lượt cứ một dải băng màu sáng lại đến một dải màu sẫm. Con sẻ Biddy nhận thấy sự bày hàng này đầu tiên. Nó bay tới phía dưới nhìn ngắm những sợi ruy băng từ khắp bốn phía, hết nhìn bằng mắt trái lại nhìn bằng mắt phải và sau đó đã quyết định chẳng thèm quan tâm đến nữa. Nhưng đến lượt Randy bay tới. Là một con chim nuôi trong phòng trước kia cho nên nó quen thuộc tất cả các vật này. Nó nhảy bên này rồi lại nhảy sang bên kia, chạm vào dải băng rồi nhảy lùi lại và lại tiến đến gần mổ mổ hết chỗ nọ đến chỗ kia và cuối cùng thì tha một dải băng và bay đi. Sau đó Biddy cũng bay đến và lần này thì nó cũng tha một dải băng đi. Chúng chỉ lấy các dải băng sẫm màu, nhưng đến khi hết thì Biddy cũng lượm vài sợi băng sáng màu hơn. Nhưng những dải băng sáng màu nhất thì chúng không hề động tới.

Tổ đã xây được một nửa thì Randy lại thử sử dụng các cọng cành một lần nữa. Nhưng chỉ khoảnh khắc sau cọng cành sẽ bị quẳng ra ngoài, xuống đống cành phía dưới, và Biddy nhìn theo cọng cành đó với vẻ đắc thắng. Ôi, gã Randy khốn khổ! Sự yếu ớt của nó chẳng thể nào khoan dung được. Tất cả những cọng cành thần kì đều bị vất đi. Mẹ nó có một cái tổ đan bằng cành liễu, một cái tổ tuyệt diệu! Tuy nhiên nó buộc phải chịu khuất phục. Bây giờ trong căn nhà chim chẳng có thứ gì khác ngoài cỏ và rơm, chẳng có một cọng cành nào mà chỉ toàn là những vật liệu mềm mại thôi. Và nó cũng chịu nghe theo như vậy: sự tự do hằng ngày đã dạy cho nó những bài học vâng lời.

Trước đây nó đã nghĩ rằng ở trên đời chỉ toàn là những gã thợ hớt tóc và nó, Randy, là một trong những sinh vật quan trọng nhất sống trên thế giới này. Nhưng bây giờ cả hai quan niệm đó đều bị lật đổ nhào. Biddy đã tìm thấy trong việc giáo dục Randy có những lỗ hổng rất cơ bản về phương diện thực tiễn, và đã từng bước dạy lại nó.

Khi tổ xây xong được hai phần ba. Biddy - một kẻ rất ưa thích sự sang trọng, đã đi tha về những chiếc lông mềm lớn. Nhưng bây giờ Randy đã nhận ra rằng việc đó đã đi quá xa rồi và cần phải thiết lập một giới hạn nào đó mới được.

Gã không thích cái giường bằng lông mà nó không thấy ở chiếc nôi đầu tiên của nó, và nó đã vất hết đống chăn nệm làm nó chướng tại gai mắt đi. Biddy đã về kịp thời với một món đồ mới để mà chứng kiến những cái lông do nó tha về lúc trước đang bay tứ tung từ căn nhà chim xuống đống cọng cành ở bên dưới. Ả vội vã nhào theo chúng chộp lấy trong khi chúng còn đang lơ lửng trong không trung và vừa quay lại thì gặp ngay đức ông chồng nhô ra khỏi cửa nhà với một túm lông đáng ghét khác trong mỏ. Thế là hai con chim sẻ đứng dừng lại nhìn nhau và ríu rít ầm ĩ, cả hai mỏ đều đầy lông và trái tim thì hờn giận nhau đến cao độ. Thoạt đầu là một cảnh ầm ĩ nổ ra, trong đó lông bay tứ tung trong căn nhà chim hoặc bay ra ngoài, và chúng bay khắp vườn như cơn gió thổi tung. Sau đó sóng yên gió lặng, và đến ngày hôm sau thì mọi chiếc lông đều được nhặt trả lại tổ. Làm thế nào mà chúng đã thỏa thuận được với nhau thì vĩnh viễn là một điều bí mật. Dù sao đi nữa Randy cũng đảm nhận phần lớn công việc và nó chỉ yên lòng khi căn nhà nhỏ đã được chất đầy những chiếc lông to lớn mềm mại nhất trong số những chiếc lông.

Cặp vợ chồng chim thường đậu bên nhau, nhưng có một lần Biddy bay đi và mãi không thấy trở về. Randy nhìn quanh, kêu ríu rít, ngó lên phía trên rồi ngó xuống phía dưới và lại nhìn thấy cọng cành mà nó đã mất bao nhiêu công sức tha về. Những cành cây kì diệu hoàn toàn giống như những thứ ở trong chiếc nôi, nơi nó ra đời! Randy bay xuống dưới. Cái cành cây có chạc nổi tiếng vẫn nằm tại chỗ và nó không thể cưỡng lại được sự cám dỗ. Randy ngậm lấy cành cây đó và vội vã tha lên tổ đem vào bên trong. Bao giờ cũng khó xoay xỏa với cành cây đó, nó cứ vướng cái chạc vào cửa nhà chim. Nhưng thời gian gần đây nó vẫn thường xuyên tha cành cây đó vào bên trong tổ cho nên nó cũng đã biết phải làm thế nào cho tốt hơn. Tha xong cành cây vào bên trong tổ được chừng nửa phút thì nó lại bay trở ra bên ngoài kiêu hãnh nhìn quanh rồi rỉa lông vỗ cánh và sau đó lên tiếng ca bài ca của chim yến vài lần suốt từ đầu bài cho đến tận cuối bài và còn thêm vào đó vài nốt mới với dáng vẻ cực kì hạnh phúc.

Khi Biddy tha về mấy chiếc lông thì gã sẻ đã giúp đỡ ả một cách thận trọng để đưa lông vào trong nhà. Tổ chim thế là đã xây xong.

Hai ngày sau tôi trèo lên tổ và phát hiện thấy một chiếc trứng chim ở đó. Lũ sẻ trông thấy tôi leo lên nhưng không vừa bay vừa kêu phía trên đầu tôi như phần lớn những con chim khác gặp trường hợp như thế này, mà chỉ bay ở phía xa xa từ chỗ ống khói của ngôi nhà và theo dõi tôi một cách lo lắng.

Đến ngày thứ ba trong căn nhà chim thấy có cái gì đó lục đục, rồi có tiếng kêu đánh nhau, tiếng ríu rít, và hai ba lần tôi trông thấy có cái đuôi chim thò ra khỏi cửa, dường như người chủ của nó đang lôi kéo một cái gì đó. Cuối cùng người chủ cái đuôi ấy nhô hẳn người ra và bây giờ tôi đã có thể nhận ra đó là Biddy. Và nó lại chui vào trong tổ. Rõ ràng là gia đình chim đang có một cuộc cãi lộn gì đó. Mọi việc chỉ hoàn toàn sáng tỏ sau khi rốt cuộc Biddy lao ra ngoài và tha ra cái cành cây có chạc mà Randy yêu thích, và ả đã quẳng luôn nó xuống dưới với vẻ ghê tởm. Cô ả đã tìm thấy cành cây ấy ở trong giường mình, nơi gã sẻ đem giấu.

À, ra thế mà chúng có cãi lộn? Nhưng tôi vẫn không hiểu làm thế nào mà cô ả tha được cành cây đi trong lúc gã ta chống cự lại. Tôi cho rằng gã đã nhượng bộ để bảo toàn hạnh phúc gia đình.

Trong lúc đánh lộn cả quả trứng chim cũng bị lôi theo ra ngoài cùng với cành cây. Bây giờ quả trứng cũng nằm ở phía dưới, vỏ trứng nằm trên đống lông đỏ ướt nhẹp. Lũ sẻ dường như không lo lắng gì đến số phận quả trứng cả. Quả trứng văng ra ngoài tổ và thoát khỏi cái thế giới của chúng.

4

Sau vụ đó đôi chim của chúng ta sống hòa bình với nhau trong một số ngày. Quả trứng nọ nối tiếp quả trứng kia được sinh ra nơi tổ chim. Sau một tuần lễ đã được năm quả trứng, và cả hai vợ chồng nhà chim dường như rất hạnh phúc. Randy cất tiếng hát làm tất cả mọi người xung quanh ngạc nhiên, còn Biddy thì mỗi ngày một tha về nhiều lông hơn như để chuẩn bị cho việc trú đông vậy. Tôi nảy ra ý tiến hành một thí nghiệm nhỏ. Lợi dụng lúc thuận tiện vào buổi chiều tối tôi đem đặt một cái trứng bằng sứ vào chiếc tổ xinh xắn của chúng. Tôi không rõ những gì đã xảy ra sau đó.

Sáng hôm sau tôi đi dạo chơi. Hôm đó là ngày chủ nhật và trên đường phố yên tĩnh, chỉ thấy một đám người đứng nhìn một cái gì đó xảy ra gần máng xối. Tôi đến gần và nghe thấy tiếng kêu ríu rít. Khi nhìn vào giữa vòng người thì tôi trông thấy hai con chim sẻ đang đánh nhau dữ đội, chúng vừa kêu toáng lên vừa mổ nhau liên tiếp. Chúng cứ đánh nhau một hồi chẳng chú ý gì đến những người xung quanh xem cả. Nhưng khi chúng tạm ngừng để lấy hơi và ngồi phệt trên cái đuôi bơ phờ thì tôi thật sự kinh ngạc khi nhận ra đó là Biddy và Randy. Khi chúng lại lao vào trận đánh nhau mới thì một người đứng xem có lẽ không thích có chuyện đánh lộn trong ngày chủ nhật nên đã cản chúng lại. Chúng liền bay sang mái nhà gần đấy để tiếp tục đánh nhau mà không bị sợ quấy rầy. Cũng trong ngày hôm ấy tôi tìm thấy ở dưới đất bên dưới tổ chim cả quả trứng bằng sứ của tôi lẫn những mảnh vỏ trứng chim của riêng chúng, cũng bị vất ra ngoài cùng với quả trứng sứ và tôi cho rằng mọi sự xảy ra dứt khoát là do cái quả trứng lạ, cứng rắn và tròn trĩnh đó.

Trong căn nhà chim đó rõ ràng là chẳng có cả hạnh phúc lẫn hòa bình, vì vậy chúng đã rời bỏ cái tổ cùng với tất cả những thứ trong đó, kể cả những cái lông chim. Biddy vốn có ý kiến độc đáo nên lần này đã chọn nơi xây tổ là cái chụp đèn ở giữa quảng trường. Chúng lao động cả tuần lễ và đã hoàn thành việc xây dựng bất chấp trời có gió lớn. Thật khó mà hình dung được lũ chim tìm cách nào ngủ đêm được ở dưới cái chụp của ngọn đèn sáng chói như thế. Nhưng Biddy dường như đã thỏa mãn và Randy thì đã học được cách không bày tỏ ý kiến rồi. Mọi việc có lẽ sẽ tốt đẹp nếu như ngọn đèn không bị cháy hỏng ngay từ trước khi cái trứng đầu tiên được sinh ra đời. Người thợ đèn đi thay bóng đèn đã vất không thương tiếc toàn bộ công trình xây dựng của Biddy và Randy vào thùng rác.

Đối với loài chim sâu hoặc chim nhạn thì việc đó có lẽ đã là một cú đánh không sao sửa chữa được, nhưng nghị lực và lòng tự tin của loài sẻ thì không có giới hạn. Rõ ràng là cái tổ đã thất bại hoặc có thể là do đã chọn sai vật liệu. Dù thế nào đi nữa thì tốt hơn hết vẫn là xây lại tổ theo cách mới.

Biddy tha vài cọng rơm từ cái tổ của một người láng giềng đã bỏ đi và đem đặt chúng lên một cành cây du cao ở trong vườn, sau khi đã trỏ cho Randy biết địa điểm mới mà nó chọn. Và Randy do đã rút ra kinh nghiệm rằng muốn yên thân nhất thì cứ việc tuân theo quyết định của cô ả cho nên nó cất tiếng hát bài ca chim yến hai lần rồi bay tới bới trong đống rác nhặt lấy vật liệu xây dựng cần thiết và miễn cưỡng bỏ qua những cọng cành cây nó gặp trên đường.

5

Phía bên kia quảng trường có một cái tổ chim sẻ trong đó sống một đôi chim có tiếng tăm rất xấu. Đặc biệt con sẻ trống không được những con sẻ khác yêu mến. Đó là một chàng sẻ to lớn và rất đẹp trai có một chiếc cà vạt đen to tướng hay gây gổ. Chàng sẻ hiếu chiến ấy đã dùng sức mạnh chiếm lấy người bạn đời mà nó lựa chọn và đoạt lấy chỗ tốt để xây tổ, ngoài ra lại còn giành lấy tất cả những vật liệu xây dựng tốt nhất ở quảng trường. Lũ sẻ của tôi khước từ tất cả những dải băng loè loẹt mà tôi bầy ra mời chúng, nhưng dĩ nhiên chúng có thị hiếu nghệ thuật của chúng. Một vài chiếc lông gà đá Ghinê từ sở thú ngẫu nhiên bay được đến đây đã bị đánh cắp chuyền từ tổ này sang tổ khác để rồi cuối cùng dừng lại ở căn nhà lồng lẫy của gã sẻ Buian và ả vợ gã, dùng để trang hoàng cho một trong những cây cột đá hoa cương của tòa nhà ngân hàng mới.

Gã Buian làm tất cả mọi điều mà gã muốn, và một bữa gã đang có mặt ở quảng trường thì nghe thấy Randy hát bài ca chim yến. Thế là gã nhảy xổ vào Randy. Chàng ca sĩ là con ngáo ộp đối với lũ chim yến nhưng nó không thể địch nổi gã Buian. Nó đánh lộn rất khá nhưng đã bị thua và phải bỏ chạy. Buian dang đôi cánh chiến thắng bay thẳng đến chiếc tổ mới của Randy và sau một hồi khám xét một cách khinh thị thì mang đi mấy mẩu vải màu mà gã có thể sử dụng được ở nhà. Randy đã bị đánh bại nhưng việc ăn cướp trắng trợn như thế lại làm sống lại lòng dũng cảm trong chàng ca sĩ của chúng ta, và bây giờ nó đã tự mình lao vào đánh gã Buian. Trong cuộc chiến đấu quyết liệt cả hai đã rơi từ trên cành cây xuống đất. Những con sẻ khác cũng xáp vào đánh hôi, và - nói ra thật xấu hổ - chúng đứng về phe gã Buian chống lại người mà chúng coi là kẻ lạ. Randy lâm vào thế hoàn toàn xấu và lông nó đã bay tơi tả thì đột nhiên một con sẻ mái bé nhỏ có điểm những chấm trắng ở trên cành nhảy xổ vào giữa vòng vây mà kêu: “Chích chích, đánh đi, mổ đi!”. Biddy đến vừa đúng lúc. Ôi, nó tự bảo vệ mình mới mạnh mẽ làm sao! Lũ sẻ lúc đầu đánh hôi để mua vui liền bỏ chạy ngay: đây đâu phải là trò đùa nữa mà là một cuộc chiến đấu thực sự, và tình hình thay đổi hẳn. Buian nhanh chóng mất hết hăng hái và bay trở lui về phía tổ của nó với Biddy đeo đính ở đuôi, hung dữ như một con chó ngao. Nó cứ bám chặt vào đuôi gã ta như thế mãi cho đến lúc nhổ bật một chiếc lông đuôi của gã ra mà về sau nó đã sử dụng một cách đắc thắng làm vật liệu xây tổ của mình cùng với các vật liệu đánh cắp được khác.

Hai ngày sau khi xảy ra sự kiện này những chiếc lông gà đá Ghinê từng được coi là vật danh lãm chủ yếu của tổ chim của Buian trong một thời gian dài đã trở thành một phần của thiết bị nơi nhà ở của Biddy, và không ai dám tranh giành cả.

Đã đến cuối mùa xuân, lông trở thành thứ vật liệu hiếm, và Biddy không tìm đâu ra lông để lót ổ. Nhưng nó đã tìm được thứ thay thế và qua đó đã chứng minh thêm rằng nó ưa thích cái mới. Trên quảng trường có một bến đậu xe ngựa. Trên mặt đường xung quanh lũ ngựa thường xuyên có lông ngựa rụng có thể sử đụng làm vật lót ổ. Đó là một ý kiến xuất sắc và đôi chim không hề biết chán nản là gì của chúng ta đã cần cù nhẫn nại thu nhặt lông ngựa, mỗi lần tha về hai ba sợi. Có thể là tổ của một giống sẻ khác có ở một trong các công viên đã gợi cho nó ý kiến đó. Giống sẻ chíppi đó bao giờ cũng dùng lông ngựa để lót ổ và bày biện ở bên trong tổ một thứ nệm lò xo thực thụ bằng lông cuộn lại. Công việc đó thật hay nhưng cần phải biết cách thu nhặt lông ngựa. Mọi việc có lẽ sẽ tốt đẹp nếu như lũ sẻ của chúng ta được học trước cách sử dụng lông ngựa. Khi lũ sẻ chíppi thu nhặt lông ngựa không bao giờ chúng nhặt quá một sợi mỗi lần và ngậm một đầu sợi lông lên một cách thận trọng vì biết rằng sợi lông trông tưởng như vô hại nhưng cũng rất nguy hiểm. Lũ sẻ của chúng ta chỉ quen tiếp xúc với rơm cỏ. Biddy ngậm vào giữa sợi lông ngựa và khi thấy nó quá dài thì đã dùng mỏ mổ thêm vài inch nữa. Trong đa số trường hợp làm như thế sẽ tạo ra một vòng nút lớn bằng lông ngựa ở phía trên đầu hoặc phía dưới mỏ của nó. Cách này rất tiện lợi khi bay và thời gian đầu chẳng gây tai hại gì cho nó cả, mặc dầu bất kì một con sẻ chíppi nào trông thấy cái vòng nguy hiểm ấy chắc chắn đều giật mình sợ hãi.

Đã đến ngày cuối cùng xây tổ. Bằng cách nào đó không rõ Biddy đã làm cho Randy hiểu rằng không cần phải tha thêm lông ngựa nữa. Cô nàng vui vẻ và tự hào kết thúc việc thu nhặt và nhả sợi lông ngựa cuối cùng xuống tổ trong khi anh chàng Randy cất tiếng ca những bài ca hay ho nhất của mình và bay lên đậu trên đầu bức tượng của đô đốc Faragat. Đột nhiên một tiếng kêu chiêm chiếp sợ hãi vang dội làm cho anh chàng kinh ngạc. Nó nhìn về hướng nhà mình và thấy Biddy đang giãy giụa trong tổ không rõ vì nguyên nhân gì và cứ vùng vẫy một cách không có kết quả cố thoát ra khỏi đó. Đầu cô nàng đã lọt vào một trong các vòng thắt nguy hiểm bằng lông ngựa do chính nó tạo ra, bây giờ cái vòng ấy đã thắt lại và cô nàng đã bị cầm tù rồi. Nó càng giãy giụa thoát ra thì cái vòng nút càng thắt chặt lại.

Randy bây giờ mới hiểu nó đã gắn bó với cô bạn đời bé nhỏ bướng bỉnh sâu sắc đến mức nào. Nó lo lắng sợ hãi bay đến và kêu chiêm chiếp toáng lên để giúp đỡ vợ. Nó ngậm lấy chân vợ cố lôi kéo để giải thoát cho nàng nhưng như thế chỉ làm cho tình hình xấu thêm mà thôi. Mọi cố gắng của chúng đều vô ích và chỉ gia tăng thêm những nút và thòng lọng mới. Những sợi lông ngựa còn lại trong tổ dường như tham gia vào âm mưu nổi loạn: Chúng rối tung lên và bện lấy nhau để siết chặt hơn nữa con mồi bất hạnh. Chẳng bao lâu lũ trẻ tụ tập ở vườn hoa đã ngạc nhiên ngắm nghía một túm lông chim treo lơ lửng phía trên, bờm xờm và bất động - đó là tất cả những gì còn lại của con sẻ Biddy sôi nổi, tháo vát.

Gã Randy khốn khổ rất đau buồn. Lũ sẻ láng giềng tụ tập ở nơi xảy ra tai nạn và cũng góp tiếng kêu la nhưng chúng cũng chẳng giúp gì được cả. Bây giờ chúng lại bay tản về nhà còn Randy thì vẫn tiếp tục nhảy quanh hoặc đậu yên lặng tại chỗ, đôi cánh sã xuống. Khá lâu về sau nỏ vẫn không sao quen được với ý nghĩ rằng bạn đời của nó đã chết và cứ suốt ngày cố gắng làm cho bạn nó chú ý đến một điều gì đó và lôi cuốn bạn đời vào cuộc sống thường ngày của chúng. Ban đêm nó đậu đơn độc trên cây, và trời vừa hừng sáng là nó đã lại bay chấp chới, kêu ríu rít và hót vang ở xung quanh tổ, nơi có người bạn Biddy của nó bị treo lơ lửng câm lặng và cứng đờ vào sợi lông ngựa ác nghiệt.

6

Randy luôn luôn không thận trọng bằng những con sẻ khác. Lũ chim yến nuôi trong lồng không luyện cho nó tính thận trọng. Nó không biết sợ cả bọn trẻ con lẫn những chiếc xe. Bây giờ cá tính này của nó lại càng tăng thêm, bởi vì nó đang chán chường và đau đớn. Cũng trong chính ngày hôm đó lúc đang đi kiếm ăn, nó đã không kịp thời nhảy tránh một người đi xe đạp và bị bánh xe đè lên đuôi. Khi cố giằng ra dù có bị mất đuôi cũng được thì cánh bên phải của nó lọt vào dưới bánh sau xe. Người tùy phái đi xe phóng qua, còn Randy với một bên cánh gãy thì nhảy tập tễnh đến chỗ những cái cây bao quanh vườn hoa. Một cô gái nhỏ đã bắt được nó ở đây. Cô bé mang nó về nhà, thả nó vào trong một cái lồng và cho nó ăn với vẻ trìu mến chẳng hợp thời một chút nào như ý kiến nhận xét của mấy đứa anh em trai cô bé. Sau khi bình phục, vào một ngày đẹp trời Randy cất tiếng ca bài ca chim yến của nó trước con mắt kinh ngạc của tất cả mọi người.

Một phóng viên báo chí biết chuyện này. Trên báo liền xuất hiện một tin ngắn về Randy. Người thợ hớt tóc đọc được tin đó. Gã bèn đi cùng một vài người làm chứng đến nhà cô bé, phục hồi lại cái quyền chủ nhân của con chim hoang dại và nhận lại Randy.

Thế là Randy lại trở về sống trong lồng, nó lại được chăm sóc và nuôi ăn, và lại trở thành nhân vật đứng đầu trong cái thế giới bé nhỏ kia. Nó hoàn toàn không cảm thấy bất hạnh. Dù sao nó cũng chưa bao giờ là một con chim hoang dã thực sự. Hoàn toàn do ngẫu nhiên mà nó được tự do. Ngẫu nhiên mà nó gặp gỡ Biddy. Cuộc sống chung ngắn ngủi của chúng đầy rẫy những lo âu và sự việc ngẫu nhiên. Sự ngẫu nhiên đã giết chết mất cô nàng, và một sự ngẫu nhiên khác đã đưa nó quay trở về cái lồng. Cuộc sống trong lồng yên ổn và nghèo nàn sự kiện bây giờ đã tạo cho nó cơ hội phát triển tài năng âm nhạc của mình. Tại nơi đây được kề vai sát cánh với những thầy học và những nhà giáo dục cũ, nó sống như trong một nhạc viện vậy.

Đôi khi nó buông xuôi mình tìm cách giải trí bằng việc xây dựng một chiếc tổ với những cọng cành cây, nhưng hễ có ai đó đến gần lồng nó thì nó lại bỏ ngay cái góc tổ đó với vẻ một kẻ phạm lỗi. Nếu ném cho nó một vài cái lông thì lúc đầu nó tha về tổ, nhưng đến sáng hôm sau thế nào những cái lông ấy cũng bị quăng bỏ xuống sàn nhà.

Những mưu toan bền bỉ đó khiến cho người ta nghĩ rằng, nó cần có người bạn đời và người ta đã thả vào trong lồng vài con sẻ cho nó lựa chọn, nhưng kết quả thật xấu. Lần nào người ta cũng phải can thiệp nhanh chóng để khỏi xảy ra đổ máu và cứu vị hôn thê. Cuối cùng những cuộc thí nghiệm này phải ngừng lại bởi vì rõ ràng rằng người ca sĩ thích sống độc thân. Trong những bài ca của gã ta nghe vang vang nhiệt huyết chiến đấu nhiều hơn là sự tha thiết yêu đương, và chẳng bao lâu người thợ hớt tóc đã phát hiện ra rằng, Randy ca hát đặc biệt mạnh mẽ sau trận đánh thắng cái xác nhồi của một con sẻ trống chứ không phải sau khi nó đánh thắng cái xác chim yến nhồi. Mổ và đánh xong cái xác nhồi, bao giờ Randy cùng hát một cách hào hứng và oang oang, nhất là khi kẻ địch thủ câm lặng có một cái cà vạt đen lớn nơi cổ mà nó không thể nào quên được.