Chương 11 - Số bảy
Không ai nói cho những người lính chiến trên mặt trận biết
rằng những vị tướng tư lệnh dự định những gì, đặt kế hoạch ra sao nhưng luôn
luôn họ biết, họ biết rõ, biết đúng nữa là khác, đơn vị của họ ở trong mũi dùi
tấn công chính hay là ở cạnh sườn. Cũng giống như thế, ba trăm tù nhân chuyên viên
sống trong Viện Mavrino biết rằng Phòng số bảy là nơi quan trọng nhất của Viện.
Không một tù nhân nào trong Viện được quyền biết về những
việc làm trong Phòng số bảy nhưng trên thực tế, tất cả mọi người đều biết. Công
tác chính của Phòng số bảy là thí nghiệm và hoàn thành một máy điện thoại đặc
biệt cho Lãnh Tụ Tối Cao dùng. Đại khái người ta hiểu là tiếng nói vào máy này
sẽ bị chia cắt thành những âm thanh hỗn độn, những âm thanh này sẽ được kết tụ
lại do một cái máy khác và trở lại thành tiếng nói như khi mới được phát ra.
Để
làm việc này người ta bắt chước những dàn máy radio đã được chế tạo của người Mỹ
song người ta vẫn cứ cố tình coi đó là những gì do các kỹ sư điện tử Nga chế
ra. Những đặc san và những quyển sách giải thích về vô tuyến truyền thanh,
trong có những họa đồ, mẫu đồ được bán đầy những tiệm sách cũ ở New York được
người ta ở đây đóng bìa da, đánh số, coi là tài liệu tối mật, được cất kỹ trong
những tủ sắt kiên cố để ngăn không cho bọn… gián điệp Mỹ lấy trộm.
Trong những cơ sở cưỡng bách lao động như Viện Mavrino,
thông lệ đã có và ai cũng biết là những khoa học gia, những chuyên viên nào
thành công trong việc phát minh được một bộ máy hữu ích có thể nhận được tất
cả: tự do, một sổ thông hành không ghi án tích – Gọi là Sổ thông hành sạch –
một căn nhà ở Mạc Tư Khoa trong khi những người khác không nhận được gì hết,
không cả một ngày giảm án, không có cả một ly vodka nhỏ uống mừng những người
thành công.
Ở đây chỉ có hai hạng người: thành công và thất bại, ở đây
không có hạng người đứng giữa.
Vì vậy, ở Viện Mavrino những người tù khôn ngoan đều tìm hết
cách để được vào làm việc trong Phòng số bảy. Được vào làm việc trong phòng này
họ có điều kiện để thành công.
Kỹ sư Markushev lọt được vào Phòng số bảy với tinh thần ấy,
bộ mặt ma cô thô tục của y biểu lộ ý muốn được chết vì những ý tưởng của đại tá
kỹ sư Yakonov. Nhiều kẻ khác làm việc ở Phòng số bảy cũng có tâm trạng giống
như Markushev.
Nhưng Yakonov cũng không phải là người ngu, y cũng chọn vào
làm việc trong Phòng số bảy cả những người không muốn vào đấy làm việc. Đó là
trường hợp của kỹ sư Amantai Butalov, một người dân Tatar miền Kazan mang đôi kiếng trắng
lớn gọng bằng sừng trên mắt, một người đàn ông thẳng tính có giọng cười vang
nhà làm cho người khác điếc tai. Butalov bị án tù mười năm vì tội để cho quân
Đức bắt được trên mặt trận và chịu cộng tác với kẻ thù nhân dân là Musa Djalil.
Người thứ hai không muốn nhưng vẫn bị Yakonov đưa vào Phòng số bảy là Andrei
Andreyevich Potapov, một chuyên viên siêu cao điện áp từng dự phần xây cất
nhiều nhà máy điện lớn. Potapov tới Viện Mavrino vì lỗi lầm của một viên thư ký
ngu dốt giữ việc sắp xếp những phiếu di chuyển tù nhân. Xong vì là một công
nhân yêu việc làm và là một kỹ sư có lương tâm nhà nghề, Potapov thích hợp rất
nhanh với cuộc sống ở đây và anh trở thành một chuyên viên không thể thay thế
được trong việc sử dụng những dụng cụ đo lường điện tử phức tạp, chính xác và
tế nhị.
Một người nữa trong nhóm người không cần xin vào làm việc ở
Phòng số bảy là kỹ sư Khorobrov, một chuyên viên radio có tài. Anh được cắt vào
làm việc ở Phòng số bảy ngay từ đầu, khi nó chưa phát triển lớn như bây giờ. Và
trong thời gian gần đây, anh đã chán nản và không gia nhập vào cuộc hoạt động
tới tấp quanh anh nữa. Cũng trong thời gian gần đây, Mamurin tỏ ra khó chịu
nhiều trước thái độ của Khorobrov.
Sau cùng, từ một trại tập trung cưỡng bách lao động tàn nhẫn
nhất người ta đưa về một thiên tài điện tử u sầu tên là Bobynin. Kỹ sư Bobynin
lập tức được cọi là chuyên viên số một và được đặt ở trên tất cả mọi người. Anh
sắp chết ở trong trại thì được lấy ra, đem về và trong trường hợp thành công,
anh là người đầu tiên có hy vọng được trả lại tự do. Vì vậy Bobynin thức làm
việc đến quá nửa đêm, nhưng anh làm việc với một vẻ trịnh trọng kiêu mạn đến
nỗi Mamurin phải sợ anh. Bobynin là người duy nhất làm việc ở đây mà Mamurin
tránh không nói động đến.
Phòng số bảy cũng là một căn phòng dài rộng y hệt Phòng Âm
thanh ở từng dưới. Phòng này cũng trang bị những dụng cụ không khác gì nhiều
những dụng cụ trong Phòng Âm thanh.
Mỗi ngày Yakonov đến Phòng số bảy nhiều lần… Vì vậy sự có
mặt của y ở đây không gây ra tình trạng căng thẳng khi có Xếp lớn đến thăm. Chỉ
có Markushev và bọn hạ tiện cùng loại với y là tỏ ra làm việc cần mẫn hơn, chăm
chú hơn khi có Yakonov tới. Riêng Potapov, anh đặt những dàn điện tử của anh
lên một kệ sắt kê ở cuối phòng và kệ sắt này trở thành bức vách ngăn anh với
mọi người trong phòng. Potapov ngồi ở đó như ngồi riêng hẳn một nơi cách biệt.
Anh làm việc chậm rãi, cẩn thận và đúng lúc Yakonov bước vào, anh đang chế tạo
một chiếc hộp đựng thuốc lá bằng Plastic đỏ để biếu một người làm quà sinh nhật
vào sáng hôm sau.
Mamurin đứng lên chào đón Yakonov như chào đón một người
ngang hàng. Y không bận bộ đồng phục màu xanh đậm của tù nhân, bộ quần áo y bận
là một bộ hàng len đắt tiền, nhưng bộ đồ sang trọng này cũng chẳng làm cho
khuôn mặt gầy gò và dáng người xương xẩu của y sang hơn được chút nào.
Có một vẻ gì đó xuất hiện trên vầng trán bóng như trái banh
và trên vành môi mỏng mím chặt của Mamurin cho Yakonov biết rằng y đang vui
sướng:
- Anton Nikolaich… - Mamurin nói.- Chúng ta tiến bộ nhiều
lắm rồi. Đây, ông nghe… Tôi đọc cho ông nghe…
“Nghe” và “đọc” là hai việc thí nghiệm quan trọng được thực
hiện mỗi ngày trong Phòng số bảy trong thời gian này. Không giải thích thêm
nữa, Mamurin đi về cuối phòng và đứng quay lưng lại Yakonov. Y đưa ống nói lên
và đọc vào đó một bài báo. Ở đầu dây đằng kia, Yakonov mắc ống nghe lên tai và
chăm chú nghe. Giữa những tiếng nói the thé của Mamurin, y còn phải nghe không
biết bao nhiêu tiếng động chói tai khác. Nhưng như một người mẹ âu yếm nhìn đứa
con quái thai của mình, Yakonov vẫn không nhấc ống nghe ra khỏi tai, y thấy
rằng những tiếng động phá hoại ấy có vẻ êm hơn, nhẹ hơn những tiếng y vừa nghe
lúc trưa nay. Bài báo Mamurin đọc qua máy truyền thanh cho y nghe là một bài
báo viết về sự hỗn hào của bọn lính Yugoslav gác biên giới và sự tàn ác của tên
đồ tể Tito, kẻ đã biến quốc gia yêu hòa bình này thành một lò sát sinh vĩ đại [Yugoslav là Nam Tư và người lãnh đạo Nam Tư, Tito, bị Stalin
ghét nhất]. Yakonov có thể dễ dàng đoán
ra được những gì y không nghe rõ, y đoán nhưng không nhớ y đoán, và việc này
càng làm cho y tin chắc rằng việc truyền thanh đã tiến bộ nhiều.
Yakonov muốn trao đổi ý kiến và quan điểm về sự tiến bộ của
dàn máy đang được thí nghiệm này với Bobynin. Người tù này ngồi gần y. Ngay cả
lúc ngồi Bobynin cũng vẫn to lớn, đôi vai anh mở rộng và mái tóc anh cắt ngắn
đúng kiểu tóc tù nhân mặc dù ở đây tù nhân muốn để tóc theo kiểu nào cũng được.
Bobynin không cả ngoảnh mặt nhìn lại khi Yakonov vào phòng. Cúi trên một máy
dao động đồ hình, Bobynin đang chăm chú đo đạc bằng một cây thước tính.
Tên Bobynin này chỉ là một tên tù không đáng kể, một thứ sâu
bọ mang hình người, một tên thuộc giai cấp hạ tiện cuối cùng của xã hội. Trong
khi ấy Yakonov là một viên chức chính quyền cao cấp. Vậy mà Yakonov không dám
làm rộn Bobynin mặc dù y rất muốn.
Người ta có thể xây dựng những tòa nhà trăm tầng như tòa
Empire State, người ta có thể làm cho quân đội Phổ có kỷ luật, suy tôn Lãnh Tụ
lên cao hơn cả Thượng đế nhưng người ta vẫn không có thể áp chế được tinh thần
của một số người.
Có những người lính trơn làm cho những sĩ quan chỉ huy họ
phải sợ họ, có những người thợ làm cho bọn cai phải bối rối và có những người tù
làm cho bọn cai ngục run rẩy.
Bobynin biết như thế và anh lợi dụng tình trạng này trong
việc giao thiệp và đối phó với những kẻ có quyền.
Mỗi lần Yakonov nói chuyện với Bobynin là một lần y thấy y
tìm cách lấy lòng Bobynin, tránh không làm cho Bobynin khó chịu hoặc nổi giận.
Y rất bất mãn về việc này nhưng y cũng nhận thấy rằng không phải chỉ riêng mình
y có thái độ đó với Bobynin, tất cả mọi người đều có thái độ như thế đối với
người tù tên là Bobynin.
Nhấc ống nghe ra khỏi tai, Yakonov ngắt lời Mamurin:
- Khá lắm, Yakov Ivanich, tiến bộ khá lắm. Tôi muốn nhờ
Rubin nghe coi sao. Tai hắn tốt.
Một người nào đó từng được Rubin khen ngợi về một chuyện gì
đó có lần nói rằng Rubin có đôi “tai tốt”. Và lời nhận xét này được mọi người
tin. Rubin là người tù trôi giạt tới Viện Mavrino cũng vì một sự lầm lẫn. Từ đó
anh tự làm cho anh trở thành cần thiết bằng cách phiên dịch những tài liệu
chuyên môn tiếng ngoại quốc ra tiếng Nga. Tai bên trái của anh nghe được nhưng
cũng không tốt gì hơn tai những người khác, nhưng tai bên phải của anh đã bị
điếc vì tiếng bom nổ trên mặt trận Tây Bắc. Sau khi được đề cao là có đôi “tai
tốt”, Rubin dấu kỹ không để cho ai biết rằng tai bên phải của anh đã bị điếc.
Uy tín “tai tốt” làm cho địa vị của Rubin càng thêm vững chắc trong Viện
Mavrino, và anh làm cho địa vị này vững chắc thêm bằng một bài khảo cứu nhan đề
“Âm thanh nhân tạo và hiệu thính âm điện tử trong tiếng nói Nga Ta Lư”.
Họ gọi điện thoại xuống Phòng Âm thính mời Rubin lên. Trong
khi chờ đợi, họ lại đọc và lại nghe. Đây là lần thứ mười trong ngày họ đọc và
nghe như thế. Markushev, với đôi lông mày nhìn lại và đôi mắt mệt mỏi vì chú ý,
máng ống nói lên một lúc và trịnh trọng nói rằng có sự tiến bộ, rất nhiều tiến
bộ. Dyrsin gượng cười như người xin lỗi và gật đầu. Bulatov nói lớn rằng họ sắp
đi đến thành công lúc hai chuyên viên điện khi nghe chung một cặp ống nghe cùng
nói bằng một giọng tin tưởng rằng âm thanh đã rõ hơn nhiều lắm.
Bobynin vẫn tiếp tục đo trên dao động đồ, anh vẫn không
ngửng đầu lên nhìn.
Đôi kim đen trên mặt chiếc đồng hồ treo tường lớn đã chỉ 10
giờ 30. Chỉ còn nửa tiếng nữa mọi công việc trong Viện sẽ ngừng trừ Phòng số
bảy, những tập đặc san được đánh số và coi như tài liệu tối mật sẽ được cất vào
tủ sắt và bọn tù sẽ về phòng ngủ, những viên chức tự do sẽ vội vã đi đến trạm
xe buýt. Họ sẽ phải chờ lâu mới có xe về vì ban đêm, xe buýt chạy ít.
Ilya Terentevich Khorobrov, ở cuối phòng và bên ngoài mắt
nhìn của những ông xếp, nặng nề lê chân ven theo tường về phía Potapov.
Khorobrov là người vùng hoang vu nhất của miền Vyatka, gần Kai, quê anh nằm
cạnh một vùng đồng lầy rộng bao la – diện tích của vùng đồng lầy này lớn hơn
toàn thể diện tích lãnh thổ nước Pháp – trong đầm lầy này có những trại tập
trung đáng sợ nhất của chế độ Nga Xô Viết. Khorobrov từng có dịp nhìn thấy, và
biết nhiều hơn mọi người nhưng sự cần thiết phải luôn luôn giấu kín ý nghĩ và
đè nén sự đòi hỏi công lý đã làm cho tinh thần và cả thể xác anh nữa, trở thành
cong queo, gù xuống, lệch lạc, làm cho vẻ mặt anh trở thành khó coi và vành môi
anh rúm lại trong một đường nét thật bẩn. Sau cùng, trong cuộc bầu cử thứ nhất
được tổ chức sau chiến tranh, anh không còn chịu đựng được nữa và anh viết
những lời chửi rủa của giới nông dân thô tục lên tấm phiếu bầu, những lời chửi
rủa này được anh tặng cho vị Lãnh tụ Tối Cao, vị Thiên Tài của những Thiên Tài.
Đó là thời những căn nhà đổ nát không được sửa chữa lại và ruộng nương không
được cày vì thiếu người. Trong cả một tháng trường sau ngày bầu cử nhiều nhân
viên mật vụ trẻ tuổi nghiên cứu nét chữ viết của tất cả những người đi bầu
trong vùng và họ bắt được đúng kẻ viết bậy là Khorobrov. Anh đi tù với niềm tin
ngây ngô là từ nay anh sẽ được dịp nói hả hê những điều anh muốn nói – ở tù rồi
còn sợ gì nữa – nhưng cuộc sống trong tù
vẫn không cho anh tự do chửi rủa như anh tưởng. Cả đống chỉ điểm viên thi nhau
báo cáo về Khorobrov và rất sớm, anh nhận thấy rằng anh nên ngậm miệng là hơn.
Trong Viện Mavrino, sự khôn ngoan tầm thường nhất cho
Khorobrov biết rằng anh nên hòa mình vào số những người làm việc ở Phòng số
bảy. Lọt vào đây dù anh không có hy vọng gì được trả lại tự do nếu người ta
thành công, ít nhất anh cũng được hưởng một đời sống vật chất tương đối sống
được. Nhưng sự bất công, vô lý của những trường hợp bị tù của những người khác
mà anh đã thấy ở đây làm cho Khorobrov buồn nôn, anh đã đi tới giai đoạn một
người không còn muốn sống nữa.
Đi tới chỗ Potapov ngồi, Khorobrov cúi lưng trên bàn và nói
bằng một giọng bình thản:
- Andreich… Nghỉ thôi. Đêm nay là đêm thứ Bảy.
Potapov vừa gắn cái chốt gài hai nắp hộp đựng thuốc điếu vào
nhau, cái chốt này màu hồng. Anh nghiêng đầu ngắm vật thủ công do chính tay anh
làm ra và hỏi:
- Thấy sao, Terentich? Hai màu này hợp nhau chứ?
Không thấy Khorobrov trả lời, Potapov ngước mắt nhìn người
bạn tù. Ánh mắt anh dưới làn kiếng trắng dày nhân từ như ánh mắt bà ngoại nhìn
anh cháu.
- Vội gì, Terentich. Thời gian làm việc cho chúng ta. Anton
sắp ra về và chúng ta sẽ biến vào không khí ngay lập tức…
Anh nhấn mạnh ba tiếng “ngay lập tức” như đó là những tiếng
quan trọng.
Rubin đã có mặt trong phòng. Bây giờ là mười một giờ đêm,
ngày làm việc đã chấm dứt, Rubin đang muốn về giường ngủ đọc Hemingway. Nhưng
muốn tỏ ra chú ý đến việc làm của Phòng số bảy, anh hoặc Markushev đọc đi đọc
lại những câu mà anh cho là có nhiều âm thanh cần kiểm soát nhất. Anh ra hiệu
bằng tay cho Markushev đọc to hơn, đọc nhỏ hơn, như đó là những việc rất quan
trọng. Sau cùng, anh gỡ ống nghe ra khỏi tai và tuyên bố rằng theo anh sự tiến
bộ tuy có rõ rệt đấy nhưng vẫn còn nhiều khuyết điểm lắm.
Mọi người ồn ào lên tiếng tán thành và bày tỏ sự vui mừng
khi có tiến bộ. Đến lúc này, Bobynin mới ngửng mặt lên khỏi bàn dao động đồ và
nói bằng giọng nói trầm tĩnh, ngạo mạn đặc biệt của anh:
- Ngốc. Tiến lên được một bước. Các anh làm việc mò mẫm như
thế làm sao có thể thành công được. Phải có phương pháp, phải biết trước mình
sẽ làm gì, mình đi tới đâu.
Dưới cặp mắt nhìn nghiêm khắc không chút rung động của
Bobynin, tất cả mọi người trong phòng đều im lặng.
Sau bức vách sắt làm bằng kệ sắt xếp đầy máy, Potapov dán
khóa gài vào nắp hộp đựng thuốc điếu. Potapov từng sống ba năm trong trại tù
binh Đức và anh chỉ sống sót được ở đó nhờ tài chế tạo những chiếc bật lửa, hộp
đựng thuốc điếu và tẩu gắn thuốc điếu tuyệt đẹp bằng những vật dụng vứt đi. Anh
chế tạo chúng mà không cần có dụng cụ gì cả, chỉ hoàn toàn bằng những ngón tay
thần diệu của anh.
Không có một ai trong phòng tỏ vẻ muốn về nghỉ mặc dù ngày
mai sắp đến là một ngày chủ nhật.
Đúng lúc ấy Khorobrov đứng thẳng người lên. Anh đặt tập tài
liệu được phát cho anh nghiên cứu lên mặt bàn của Potapov để chờ cất vào tủ
sắt, rồi anh đi về phía cửa phòng. Anh lặng lẽ đi ngang đám người xúm xít quanh
cái máy được gọi là “Máy cắt âm thanh”.
Mamurin, mặt xanh mướt trợn mắt nhìn theo Khorobrov:
- Ylia Trentich… Tại sao anh không chịu nghe? Mà anh đi đâu
vậy?
Không vội vã Khorobrov từ từ quay lại, với nụ cười méo mó
trên vành môi rúm, anh trả lời rõ ràng từng tiếng:
- Tôi không muốn nói lớn nhưng nếu ông nhất định đòi biết,
tôi xin nói: ra khỏi đây tôi đi tới phòng vệ sinh. Nói rõ hơn: tôi đi tiểu tiện
và đại tiện. Sau đó, nếu không có việc gì bất ngờ xảy ra, tôi đi về phòng giam
và nằm xuống ngủ.
Trong bầu không khí im lặng nặng nề đè xuống gian phòng sau
câu nói đó, người ta nghe tiếng cười giòn của Bobynin, người không cười mỉm bao
giờ, vang lên.
Việc làm của Khorobrov được coi như một hành động nổi loạn.
Mamurin bước tới để đánh Khorobrov, y rít lên:
- Anh nói gì? Về ngủ? Tất cả mọi người đều làm việc trong
khi anh về ngủ?
Khorobrov đặt tay lên nắm đấm cửa, anh trả lời như người
đang ở vào tình trạng gần mất tự chủ:
- Phải, đúng thế, tôi về ngủ. Hôm nay tôi đã làm việc đủ 12
tiếng đồng hồ do Hiến pháp qui định rồi. Tôi làm việc đã đủ.
Anh có vẻ sắp nói thêm một câu gì nữa, và câu này sẽ là một
câu không còn gì có thể cứu vãn được, cánh cửa phòng bỗng mở ra và người sĩ
quan trực bước vào báo:
- Thưa đại tá… có điện thoại trên Tổng bộ gọi đại tá.
Yakonov vội đứng lên và đi ra khỏi phòng trước cả Khorobrov.
Một lát sau, Potapov tắt đèn trên bàn, anh đặt tập tài liệu
được trao cho anh cùng tập tài liệu của Khorobrov lên mặt bàn của Butatov và
khập khiễng đi về phía cửa. Anh đi khập khiễng vì chân trái anh bị thương vì
một tai nạn xe máy xảy ra trước chiến tranh.
Phụ tá Tổng trưởng Bộ An ninh Sevastyanov gọi điện thoại tới
ra lệnh cho Yakonov phải có mặt ở Bộ vào lúc 12 giờ đêm nay.
Yakonov trở về văn phòng của y. Y cho Nerzhin về và mời
Verenyov cùng về thủ đô trong xe hơi của y. Y bận áo ngoài, mang bao tay và trở
lại bàn viết. Dưới hàng chữ “Nerzhin sẽ phải đi”, y viết thêm:
“Cả Khorobrov nữa.”
Chương 12 - Một người không thể nói dối
Khi Nerzhin đi trở lại phòng âm thính với cảm giác mơ hồ
rằng việc anh vừa làm không sao còn cứu vãn hay sửa chữa được, tâm hồn còn dao
động, anh thấy Rubin không còn có mặt trong phòng nhưng tất cả những người khác
còn nguyên trong đó. Valentulya, đứng trên lối đi hai bên xếp cao những dàn máy
truyền tin, chiếu cặp mắt sáng, linh động, nhìn anh.
- Đừng vội, chàng trẻ tuổi…
Valentulya giơ tay lên ngăn Nerzhin lại như một viên cảnh
sát chặn một chiếc xe hơi đang chạy:
- Người ta gọi anh có việc gì vậy? Qu’est ce que c’est que
c’est passé? (có chuyện gì xảy ra vậy?)
- Đừng lắm chuyện Valentine…
Nerzhin cau có lẩn tránh câu hỏi. Anh không thể nào nói cho
gã trẻ tuổi đầy kiêu mạn này biết rằng anh vừa từ chối cơ hội hiếm có được làm
việc với khả năng toán học chuyên môn của anh.
Valentine vẫn vui vẻ:
- Nếu anh có vấn đề gì nan giải, tôi khuyên anh nên mở nhạc
khiêu vũ. Anh đã đọc bài thơ của anh chàng thi sĩ tên là gì đó nhỉ? Anh chàng
thi sĩ chụp hình với điếu thuốc lá gắn trên môi đó…
Cảnh sát của tôi
Bảo vệ tôi
Trong khu vực hạn chế
Ôi… đời sống đẹp biết
chừng nào…
Nói thực với anh,
chúng ta còn đòi hỏi hơn ngoài nhạc khiêu vũ?
Nói xong, không chờ Nerzhin trả lời, Valentine đã nghĩ ngay
sang chuyện khác. Quay về cuối phòng, Valentine gọi lớn:
- Vadka… Làm ơn cắm điện vào máy cho tôi…
Đi gần tới bàn mình, Nerzhin nhìn thấy rõ sự lo âu hiện trên
mặt Simochka. Nàng trố mắt nhìn anh, dò hỏi, không cần che dấu và đôi lông mày
của nàng nhíu lại.
- Gã Râu đen đi đâu rồi, Serafima Vitalyevna?
- Anton Nikolayevich gọi anh ấy lên Phòng số bảy.- Simochka
trả lời lớn để cho tất cả mọi người trong phòng cùng nghe, xong nàng lại nói
lớn.- Gleb Vikentich… Chúng ta kiểm soát lại bản danh sách âm thanh này. Còn
nửa giờ nữa mới hết giờ.
Nerzhin nhìn quanh và hỏi lại:
- Ồn ào như vầy làm sao có thể làm việc ấy được?
- Ờ… vào phòng ghi âm…
Simochka đã sắp đặt trước việc này. Nàng liếc nhìn Nerzhin
để ra hiệu và cầm bản danh sách, nàng đi vào căn phòng kiếng nhỏ xíu ở cuối
phòng trước Nerzhin.
Nerzhin đi theo nàng vào đó. Anh với tay đóng cánh cửa lại,
gài khóa cẩn thận và buông tấm màn che xuống. Simochka bá lấy cổ anh, nàng đứng
nhón gót để hôn lên môi anh.
Trong lòng căn phòng hẹp không còn chỗ để cho hai người xoay
chuyển. Nerzhin nhấc bổng người thiếu nữ gầy và nhẹ lên, anh ngồi xuống chiếc
ghế duy nhất trong phòng và đặt nàng ngồi lên đùi anh. Họ ngồi ôm nhau như thế
trước ống micro và tập danh sách bị vứt ở góc bàn.
- Anton gọi anh lên làm gì? Có việc gì vậy?
Nerzhin thì thầm:
- Máy phóng thanh có mở không đấy? Coi lại xem. Đừng để cho
cả phòng nghe tiếng mình nói.
- Chuyện gì?
- Sao em lại cho rằng có chuyện gì xảy ra?
- Em biết ngay có chuyện khi họ gọi anh. Lúc anh trở về, chỉ
nhìn mặt anh em biết ngay. Chuyện gì?
Anh cảm thấy hơi nóng từ da thịt nàng chuyền sang anh, má
anh chạm vào má nàng. Cảm giác này là cảm giác hiếm có với những người tù.
Không biết bao nhiêu năm tháng đã qua trong đời anh kể từ lần cuối cùng anh
được ôm một người đàn bà.
Thể xác Simochka thật nhẹ, nhẹ một cách lạ lùng, như trong
nàng không có xương, như cả người nàng đều là sáp ong. Nàng như một loài chim
trông thì có vẻ lớn nhưng chỉ có toàn lông.
- Em yêu… có lẽ anh sắp phải đi…
Nàng xoay mình trong vòng tay anh và đặt hai bàn tay nhỏ bé
của nàng lên hai thái dương anh, chiếc khăn len choàng trên vai nàng trễ xuống:
- Đi đâu?
- Sao em lại còn hỏi anh đi đâu? Anh đến đây từ vực thẳm, từ
địa ngục, anh lại trở về đó. Về trại tập trung.
- Nhưng tại sao…? Tại sao?
Nerzhin nhìn vào đôi mắt mở lớn đang ngây nhìn chàng của
người con gái mộc mạc này, người con gái mà anh không ngờ chiếm được tình yêu.
Nàng còn xúc động vì số mệnh của anh hơn cả chính anh.
- Anh vẫn có thể ở lại được.- Nerzhin buồn rầu nói.- Nhưng anh sẽ phải sang
Phòng khác. Dù có chuyện gì xảy ra đi nữa, chúng mình cũng không còn được gần
nhau.
Với tất cả sức mạnh của đôi vòng tay, nàng ôm ghì lấy anh,
nàng đặt hết trọng lượng thân thể nhẹ bỗng của nàng lên anh và nàng hỏi anh có
yêu nàng không.
Trong những tuần lễ vừa qua, sau khi hôn Simochka chiếc hôn
đầu, tại sao anh lại không tiến tới việc yêu nàng? Sao anh lại thương hại nàng?
Sao anh lại chỉ nghĩ đến chuyện nàng sẽ khổ sở nhiều hơn là sung sướng với cuộc
tình ngắn ngủi này? Dù anh có không yêu nàng, nàng cũng khó lòng tìm được một
tấm chồng, dù là chồng không ra hồn, nàng sẽ rơi vào tay một gã đàn ông nào
khác, bất kể là gã nào có dịp gần gụi nàng. Nàng đến trong vòng tay anh, tự
nguyện hiến dâng, sẵn sàng cho anh yêu. Tại sao lại từ chối anh và từ chối cả
nàng? Mai đây anh sẽ trở về trại tập trung và cơ hội hiếm có này sẽ không thể
đến với anh trong nhiều năm nữa…
Anh vội vã nói:
- Anh không muốn ra đi như thế này… Anh không muốn xa em mà
không để lại cho em một kỷ niệm gì của anh… Anh muốn… anh muốn cho em một đứa
con…
Nàng giấu mặt nàng vào ngực anh và anh đặt ngón tay dưới cằm
nàng, âu yếm nâng mặt nàng lên.
- Em yêu, đừng giấu mặt. Nhìn anh, xin em nhìn anh… Sao em
không nói? Em không thích ư? Em không chịu ư?
Nàng ngửng đàu lên và từ tận cùng trái tim nàng, tâm hồn
nàng, nàng nói:
- Em sẽ chờ anh. Anh chỉ còn năm năm? Em sẽ chờ anh năm năm?
Khi nào anh được ra, anh về với em?
Nerzhin chưa bao giờ nói với nàng như thế. Nàng đã ước mơ,
nàng đã làm cong queo sự thật, nàng làm như chàng là người không có vợ. Tội
nghiệp cho nàng, người con gái có chiếc mũi dài quá khổ này, nàng ao ước được
lấy chồng.
Vợ Nerzhin sống ở đâu đó trong thủ đô Mạc Tư Khoa ngay gần
đây, nhưng với anh, nàng cũng xa xôi như nàng đang ở trên Hoả tinh.
Và bên cạnh người con gái đang ngồi trên đùi anh, bên cạnh
vợ anh đang sống ở Hỏa tinh, anh còn những trang giấy giấu trong bàn viết của
anh, những trang giấy ghi những hàng chữ trừu tượng đã làm anh tốn không biết
bao nhiêu công phu, tâm huyết. Đó là những ghi nhận và phê phán của anh, về
thời đại hậu Lênin, những tư tưởng đẹp nhất được đúc kết trong óc anh.
Nếu anh đi khỏi đây trong một chiếc xe chở tù công cộng, tất
cả những công phu ấy sẽ phải làm mồi cho ngọn lửa.
Anh nên nói dối nàng, nên hứa với nàng là khi ra khỏi tù, anh sẽ đến với nàng,
sống với nàng. Một lời nói dối, một lời hứa như tất cả mọi người vẫn nói, như
bất cứ người nào ở trong tình trạng của anh cũng phải nói. Nói dối để khi anh
phải ra đi, những tờ giấy quý báu của anh sẽ được nàng giữ cho anh. Chắc chắn,
không sao có thể mất được.
Nhưng anh không sao có thể nói dối được với cặp mắt đang
nhìn anh chứa chan hy vọng kia.
Để tránh tia mắt ấy, anh cúi xuống hôn lên đầu vai xương xẩu
do những ngón tay anh mở lộ dưới áo nàng.
Một lát sau, anh do dự nói:
- Có lần em hỏi anh là anh viết những gì trên những tờ giấy
nhỏ đó… Em nhớ không?
- Nhớ. Mà anh viết gì vậy?
Nàng hỏi anh với giọng tò mò y hệt lần hỏi đầu tiên.
Nếu nàng đừng hỏi lại anh câu đó, nếu nàng đừng tỏ ra tò mò,
đừng có vẻ thúc giục anh nói, Nerzhin đã nói hết với nàng sự thật ngay lúc đó.
Nhưng vẻ tò mò dục dã của nàng làm cho anh chợt nhớ đến việc đề phòng. Anh đã
sống quá nhiều năm trong cuộc sống mà đề phòng trở thành một thói quen như việc
hít thở khí trời, giữa những bãi mìn đầy những dây bẫy vô hình có thể làm nổ
tung bất cứ lúc nào.
Đôi mắt ngây thơ, chan chứa yêu thương này có thể là đôi mắt
của một nhân viên mật vụ. Lát nữa đây biết đâu nàng lại chẳng kể lại hết từng
tiếng anh nói với tên sĩ quan thượng cấp của nàng.
Đột nhiên, anh nhớ lại những chuyện đã xảy ra giữa anh và
Simochka. Lần đầu tiên, chính nàng đã để má nàng chạm vào má anh trong phòng
ghi âm này. Biết đâu đó lại chẳng phải là một hành động cố ý? Biết đâu nàng lại
chẳng nhận được lệnh phải làm như thế? Biết đâu tất cả mối tình này lại chẳng
là một cái bẫy?
- Đó là những tài liệu anh ghi về lịch sử.- Nerzhin trả lời
mơ hồ - Lịch sử nói chung kể từ đời vua Peter. Chẳng có giá trị gì với người
khác nhưng có giá trị với riêng anh. Anh sẽ tiếp tục viết cho đến khi nào
Yakonov tống cổ anh ra khỏi đây. Nhưng nếu anh phải đi, không biết anh có thể
nhờ ai giữ giùm anh.
Đôi mắt Nerzhin bây giờ nhìn sâu vào mắt Simochka, nhưng anh
nhìn không phải là để xúc động, để tỏ tình mà là để dò xét.
Simochka bình thản mỉm cười:
- Anh còn phải hỏi nữa sao? Đưa cho em, em giữ cho anh. Anh
cứ viết đi. Đừng sợ.
Và nàng hỏi câu hỏi nàng muốn hỏi từ lâu nhưng vẫn sợ phải
nghe câu trả lời:
- Nói cho em biết… vợ anh… đẹp lắm phải không?
Tiếng chuông máy điện thoại nối liền phòng ghi âm với phòng
thí nghiệm bên ngoài chợt reo làm đôi tình nhân giựt mình. Simochka mở máy
khuếch âm trước khi nhấc ống nghe để trả lời người gọi vào bên ngoài. Nàng ngồi
đó, đôi má đỏ hồng, y phục sộc sệch và nói vào máy như người đang bận rộn với
việc đọc bản danh sách âm thanh “Dop, fskop, sthap”. Những người ở bên ngoài sẽ
nghe thấy những tiếng nàng vừa nói.
Nàng nhấc ống điện thoại và trả lời:
- Chi đó Valentine Martynich? Ống đèn đôi diode-triode ư?
Anh cần gấp không? Mình không có sẵn đèn 6G7 nhưng đèn 6G2 thì có. Được, để tôi
đọc xong sẽ lấy cho anh… Droot, moot, shoot…
Nàng tắt máy và vuốt nhẹ má Nerzhin:
- Em phải ra thôi. Họ nghi… Cho em ra…
Nhưng nàng không có vẻ gì là muốn ra khỏi đó.
Nerzhin hôn nàng, anh ôm ghì lấy nàng chặt hơn.
- Em không đi đâu hết. Ở đây, anh… anh muốn…
- Đừng. Họ đang chờ em. Em còn phải cất tài liệu…
- Ngay bây giờ…
Anh đòi hỏi. Và anh hôn nàng.
- Ngay bây giờ thì không thể được…
- Bao giờ? Bao giờ?
Nàng ngoan ngoãn trả lời anh như lời anh hỏi là một mệnh
lệnh:
- Thứ hai. Thứ hai em lại trực. Em trực thay cho Lyra. Anh
đến đây sau giờ ăn trưa. Chúng mình sẽ có cả một giờ đồng hồ. Chỉ sợ gã khùng
Valentulya giở trò đến làm việc.
Trong lúc Gleb Nerzhin mở cửa, Simochka vuốt lại mái tóc,
sửa lại y phục, gài lại nút áo và nàng bước ra khỏi đó trước anh, dáng điệu
kiêu kỳ và vẻ mặt lạnh lùng.
Chương 13 - Ánh sáng xanh
- Có đêm tôi sẽ quẳng cái giầy lên bóng đèn xanh kia. Nó làm
tôi chịu không nổi.
- Anh sẽ ném trật.
- Gì mà trật? Sáu thước mà trật sao? Tôi cá với anh phần
tráng miệng trái cây trưa mai là tôi ném trúng đây.
- Nằm ở giường dưới này ném. Xa hơn một thước đấy…
- Bảy thước cũng trúng như thường. Bọn quái quỉ… Không biết
chúng còn nghĩ ra những gì để hành hạ mình nữa? Ánh đèn này rọi vào mắt tôi
suốt đêm.
- Đèn xanh mà?
- Thì xanh chứ sao. Bộ anh thì không chói mắt sao? Ánh sáng
cũng có sức ép. Lebedev phát minh ra chuyện ấy. Aristip Ivanich… ngủ chưa? Chưa
ngủ thì làm ơn đưa cho tôi cái giầy của tôi…
- Tôi sẽ đưa giầy cho anh. Vyascheslav Petrovich, nhưng
trước hết, anh phải nói cho tôi biết tại sao anh lại không chịu ánh đèn xanh?
- Ánh sáng xanh phát ra những làn sóng ngắn, và những làn
sóng ngắn có nhiều lượng tử. Lượng tử làm hại mắt tôi.
- Với tôi, ánh sáng xanh rất dịu, rất mát. Nó gợi cho tôi
nhớ lại ánh đèn ngày xưa mẹ tôi thắp trên bàn thờ ban đêm, khi tôi còn thơ…
- Mẹ ơi… Làm sao loài người có thể thực hiện được chế độ dân
chủ? Làm sao thỏa mãn được tất cả mọi người? Vì mỗi người có một ý riêng, những
sở thích riêng. Tôi nhận thấy trong một phòng giam, những vấn đề giản dị nhất
thường gây ra những trận xung đột ý kiến gay cấn nhất. Chẳng hạn như việc chén
đĩa, việc quét nhà. Tự do sẽ là giai đoạn cuối cùng của nhân loại. Hỡi ơi, chỉ
có gậy gộc mới có thể cho loài người biết được sự thật mà thôi.
- Đúng đấy. Nhưng việc đặt bóng đèn xanh ở chỗ này cũng được
lắm chứ? Nơi đây trước kia là bàn thờ mà.
- Không phải là bàn thờ. Đây tầng tháp tròn ở trên bàn thờ.
Họ làm thêm ở đây một sàn phòng.
- Dmitri Aleksandrovich… Anh làm cái gì vậy? Mở cửa sổ trong
đêm tháng Chạp! Vừa thôi chứ?
- Thưa các bạn… dưỡng khí làm cho những tù nhân trở thành
bất tử. Có tới hai mươi tư gã đàn ông trong căn phòng nhỏ này và ngoài kia trời
không có gió, không có sương tuyết. Tôi chỉ mở hé bằng một quyển Ehrenburg.
- Mở lớn hơn đi. Trong này ngạt thở lắm.
- Bạn mở hé bằng chiều dầy một quyển Ehrenburg hay bằng
chiều cao?
- Bằng chiều cao chứ. Cửa sổ này lớn lắm mà.
- Mình có thể phát điên lên vì phải sống ở đây lắm. Áo lạnh
của tôi đâu rồi?
- Nếu tôi có quyền, tôi sẽ cho hết những anh nghiện dưỡng
khí này đến Oimyakon làm khổ sai ngoài trời. Làm việc mười hai tiếng đồng hồ
một ngày ở một nơi lạnh sáu mươi độ dưới không, các cậu sẽ chui hết vào vào
chuồng dê để trốn lạnh.
- Trên nguyên tắc, tôi không chống lại dưỡng khí, nhưng tại
sao lại cứ phải là dưỡng khí lạnh? Tại sao không có dưỡng khí ấm?
- Có chuyện gì xảy ra trong phòng này vậy? Sao tối om thế?
Tại sao họ lại tắt đèn sớm quá vậy?
- Valentulya, anh cứ làm như anh ngây thơ lắm vậy. Một giờ
sáng rồi anh vẫn còn đi lang thang chưa chịu ngủ. Nửa đêm anh cần đèn để làm
gì?
- Còn anh là một tên nô lệ cho thời trang…
- Phòng này đầy khói. Quái thật, tại sao các anh lại phải
hút thuốc lá mới sống được nhỉ? Mà anh nào cũng hút. Trời, hôi quá. Bình trà
lại nguội rồi.
- Lev đâu rồi nhỉ?
- Gì? Hắn không nằm trên giường hắn sao?
- Trên giường hắn chỉ có mấy chục quyển sách, không có hắn.
- Nếu vậy chắc hắn lại ở trong nhà vệ sinh rồi.
- Sao anh biết?
- Trong ấy có bóng đèn điện sáng, nhà bếp bên cạnh làm cho
vách phòng ấm. Chắc hẳn ngồi đọc sách ở trong đó. Tôi đi rửa mặt đây, anh có
cần tôi bảo gì hắn không?
- … Sau đó chuyện như thế này: nàng trải tấm mền lên sàn cho
tôi, còn nàng nằm ở trên giường. Tuyệt vời… Ngon ơi là ngon…
- Các bạn làm ơn cho tôi xin. Hãy nói sang chuyện khác, đừng
nói đến đàn bà. Với tình trạng kiêng ăn thịt của bọn mình, đàn bà là một đề tài
có hại.
- Thôi đi các bạn họ nhà vạc, ngừng nói và ngủ đi. Chuông
tắt đèn reo từ lâu lắm rồi.
- Đúng, nhưng mà tôi chưa buồn ngủ.
- Nếu anh muốn ngủ, anh sẽ ngủ…
- … Ở Phi châu, tôi chiến đấu dưới quyền Rommel. Ở đó điều phiền
nhất là khí hậu quá nóng mà lại không có nước.
- … Ở Bắc Băng dương có một hòn đảo tên là Makhotkin.
Makhotkin trước kia là một phi công bay thám hiểm Bắc Băng dương. Nay hắn ngồi
tù vì tội tuyên truyền chống lại Xô Viết.
- Mikhail Kuzmich… Anh làm gì mà trở mình dữ vậy?
- Bộ tôi không còn có cả quyền trở mình hay sao đây?
- Còn chứ, xong anh nhớ cho rằng mỗi một chuyển động nhẹ của
anh dưới đó sẽ được chuyền lên trên này lớn và mạnh kinh khủng.
- Ivan Ivanovich… anh cần phải được sống vài năm ở trại tập
trung mới khá được. Ở đó mỗi lần có người trèo lên giường, nên nhớ mỗi giường
nằm bốn người, là có ba anh bị xô vào nhau như đang nằm trên tàu biển. Và mỗi
khi ở chiếc giường từng dưới có ai đóng cái đinh treo màn hoặc mang một chị đàn
bà về là… rầm rầm, rung rinh như động đất. Vậy mà người ta vẫn cứ ngủ được như
thường.”
- Tôi từng ở Auschwitz . Ở
đó mới thật là khủng khiếp. Họ đưa anh thẳng từ nhà ga xe lửa tới lò hơi ngạt
và đốt xác, có cả ban nhạc đi theo.
- Câu cá ở đó thì thật tuyệt. Đi săn cũng tuyệt. Vào mùa thu
anh có thể đi trong một tiếng đồng hồ là có quyền trở về với cả chục con chim
trĩ. Nếu anh đi vào rừng, anh bắn gấu. Nếu anh đi trong cánh đồng cỏ, anh bắn
thỏ.
- Những nhà tù đặc biệt kiểu này được bắt đầu lập lên vào
khoảng năm 1930. Năm đó người ta kết tội những kỹ sư nhóm “Promparty” tội âm
mưu, tư thông với người Anh. Sau đó người ta lại muốn biến những kỹ sư ấy có
thể làm được những việc gì trong nhà tù. Người điều khiển nhà tù đặc biệt thứ
nhất là Leonid Konstantinovich Ramzin. Cuộc thí nghiệm là một thành công lớn. Ở
ngoài nhà tù, người ta không sao có thể tụ hội được hai kỹ sư lớn hoặc hai vị
đại khoa học gia cùng làm việc một nơi. Nếu chẳng may có hai vị cùng ở một chỗ
các vị sẽ tranh chấp nhau vì tên tuổi, danh vọng, vì giải Stalin, và vị mạnh
thế hơn nhất định sẽ đá vị kia ra khỏi sở. Vì vậy nên ở bên ngoài nhà tù tất cả
những viện khoa học, những sở nghiên cứu đều chỉ có một nhóm người không có gì
xuất sắc bao quanh một vị dẫn đầu tài ba. Nhưng còn ở trong nhà tù? Trong nhà
tù người ta không còn bận trí đến chuyện tiền tài hay danh vọng nữa. Nikolai
Nikolaich mỗi ngày được hưởng nửa ly sữa và Pyotr Petrovich cũng vậy. Cả tá
khoa học gia cừ khôi như những con sư tử sống chung hòa bình với nhau trong một
cái chuồng. Vì không thể đi đâu được hết, vì ngồi đánh cờ hay hút thuốc mãi
cũng chán, họ rủ nhau: Sáng chế cái gì cho vui đi. Được đấy. Làm thì làm, sợ
gì. Rất nhiều thứ đã được chế ra bằng cách ấy. Đó là căn bản tính của những nhà
tù đặc biệt.
- Các bạn ơi… có tin mới: Bobynin vừa được họ mang đi đâu đó.
- Valentulya… Anh nói nhỏ chứ… Tôi đè cái gối này lên mặt
anh cho anh hết thở bây giờ…
- Họ mang Bobynin đi đâu, Valentulya?
- Họ mang hắn đi bằng cách nào?
- Gã trung úy đến tận phòng, bảo Bobynin bận áo ngoài, đội
mũ.
- Có mang tất cả quần áo đi theo không?
- Không. Quần áo vẫn để lại.
- Chắc hắn được đưa đi gặp Xếp Lớn rồi.
- Gặp Oskolupov ư?
- Oskolupov lên đây chứ không cho gọi đến. Người gọi là
người cao hơn Oskolupov.
- Trà nguội rồi. Khó chịu quá…
- Anh bảo tôi làm cách nào cho tan đường?
- Làm cách nào cũng được nhưng làm trong yên lặng.
- Chỉ có những tai họa tinh tú mới xảy ra im lặng vì tiếng
động không truyền đi được ở ngoài không gian. Nếu một ngôi sao mới nổ tan ở sau
lưng anh, anh cũng không nghe thấy được tiếng nổ. Ruska, mền của anh rớt xuống
sàn kìa, sao anh lại nằm vắt ngang mép giường kỳ vậy? Anh ngủ sao? Anh có biết
rằng mặt trời của chúng ta chỉ là một ngôi sao mới thành hình và vì vậy, trái
đất sẽ bắt buộc phải tan vỡ trong một tương lai gần đây?
- Tôi không muốn tin chuyện ấy. Tôi còn trẻ, tôi muốn sống.
- Ha… Ha… Câu nói đơn sơ đến là chừng nào. C’est le mot. Hắn
muốn sống. Trà nguội uống khó chịu quá.
- Valentulya… Họ đưa Bobynin đi đâu?
- Làm sao tôi biết. Có thể đưa đi gặp Stalin lắm ạ.
- Valentulya… Nếu người ta đưa anh đến gặp Stalin, anh sẽ
làm gì?
- Tôi hả? Hô… Hô… Tôi sẽ nói với ông ấy tất cả những lời
khiếu nại của tôi. Nói từ A đến Z.
- Nghĩa là nói những gì? Kể thử vài điều ra coi…
- Kể hết. Kể hết. Par exemple… tại sao chúng ta lại phải
sống không có đàn bà. Tình trạng ấy hạn chế khả năng sáng tạo của chúng ta.
- Pryanchikov… thôi đi. Mọi anh em khác ngủ cả từ lâu rồi.
Tại sao anh lại cứ phải hét lên như vậy?
- Tôi không muốn ngủ…
- Các bạn, ai hút thuốc đó? Giấu đi. Gã trung úy tới đó…
- Tên đó đến đây làm chi? Cẩn thận đó công dân trung úy. Cẩn
thận kẻo ngã bể mũi đó.
- Pryanchikov!
- Cái gì đó?
- Anh nằm đâu? Anh ngủ chưa?
- Tôi ngủ rồi.
- Dậy mau, bận quần áo lên, lẹ lên. Nhớ bận áo ngoài, đội
mũ.
- Không. Lẹ lên. Có xe chờ anh.
- Tôi đi cùng với Bobynin ư?
- Hắn đi trước rồi. Có xe khác chờ anh.
- Xe gì, trung úy ư? Xe Maria Đen chăng?
- Lẹ lên. Lẹ lên. Xe Pobeda.
- Ai kêu tôi vậy?
- Thôi đi, Pryanchikov. Tại sao tôi lại phải giải thích với
anh nhỉ? Chính tôi cũng không biết ai. Mau đi.
- Valentulya… Nhớ nói hết với họ nghe.
- Khiếu nại với họ về quyền được tiếp thân nhân của chúng
ta. Hỏi họ tại sao những tù nhân bị bắt vì Điều 58 lại chỉ được quyền tiếp thân
nhân một năm có một lần.
- Khiếu nại về quyền đi bộ ngoài trời của chúng mình.
- Về thư từ…
- Quần áo nữa.
- Ha… Ha. Vĩnh biệt các bạn.
- Đồng chí trung úy… Tên Pryanchikov đâu?
- Hắn ra đây. Đồng chí thiếu tá, hắn đâu?
- Nói thẳng với họ hết mọi chuyện, đừng khớp nghe
Valentulya.
- Đêm nay lộn xộn quá ta…
- Chuyện gì vậy?
- Chuyện này chưa từng bao giờ xảy ra.
- Có thể là lại mới có chiến tranh xảy ra. Họ lôi chúng mình
đi bắn.
- Đừng vớ vẩn. Ai thèm bận tâm đến chúng mình vào giữa một
hai giờ sáng? Nếu có chiến tranh, họ đã dùng đại liên đốn bọn mình cho chết hết
một lúc hoặc là cho bệnh dịch vào đây…
- Xong rồi, các bạn. Đến giờ ngủ. Sáng mai chúng ta sẽ biết
rõ hết mọi chuyện.
- … Chuyện này thường xảy ra vào năm 1930. Tới năm 1940
Beria cho gọi Boris Sergeyevich Stechkin từ nhà tù đặc biệt về. Boris không
phải là loại tù trở về nhà tù tay không. Mỗi lần được gọi về như thế là phải có
sự thay đổi trong nhà tù, không tên giám đốc bị thay thế thì giờ đi bộ ngoài
trời được nới rộng hơn. Boris nhất định không chấp nhận sự phân chia giai cấp
trong phạm vi ăn uống. Ông không chịu cái cảnh cùng sống trong tù nhưng một đại
học giả được ăn trứng gà và sữa chua, một giáo sư được hưởng ba mươi gờ ram bơ
trong khi một tù nhân làm lao công chỉ được hưởng một nửa thế. Boris
Sergeyevich Steckhin là một người tốt, thực tốt… Cầu cho ông ấy được yên vui…
- Ổng chết rồi sao?
- Không, họ cho ổng ra. Họ trao cho ổng giải Stalin.
Chương 14 - Người đàn ông nào cũng cần đàn bà
Giọng nói đều đặn, mệt mỏi của Adamson tắt đi. Adamson là
một trong số những người sống kỳ cựu nhất trong những nhà tù đặc biệt như Viện
Mavrino. Đây đó trong phòng giam, thỉnh thoảng lại có tiếng thì thào của những
kẻ nói tiếp câu chuyện bỏ dở. Có người ngáy lớn. Có những tiếng ngáy dữ dội
vang lên rồi tắt đi.
Bóng đèn xanh gắn trên vòm trần nhà hình tròn ngay trên cánh
cửa đôi tỏa ánh sáng nhạt mờ xuống mười hai chiếc giường hai tầng kê thành hình
cánh quạt trong căn phòng lớn. Căn phòng này có lẽ là căn phòng duy nhất có
hình thể cổ lỗ còn sót lại ở Mạc Tư Khoa. Trên nó là một mái nhà hình tròn và ở
đỉnh mái là một cái tháp. Vòng theo hình tròn của mái nhà có nhiều khung cửa
sổ. Những khung cửa sổ này bị đóng chặt lại nhưng không bị che kín. Ban ngày,
người ta có thể nhìn qua những khung cửa sổ này ra con đường nhựa lớn và những
công viên không được sửa sang cây cối rậm rạp như rừng. Từ đó vào những tối mùa
hạ, người ta nghe thấy tiếng hát khêu gợi, khuấy động của những thiếu nữ thiếu
đàn ông sống ở vùng ngoại thành Mạc Tư Khoa.
Nằm trên chiếc giường trên bên cạnh cửa sổ chính của căn
phòng, Nerzhin trằn trọc không ngủ được. Và chàng cũng không muốn ngủ. Ở chiếc
giường bên dưới giường anh, kỹ sư Potapov, từ lâu, đã ngủ giấc ngủ yên bình của
những người vừa qua một ngày dài làm việc vất vả. Trên chiếc giường trên ở bên
trái Nerzhin, người tù có khuôn mặt tròn vành vạnh tên là Zemelya nằm duỗi thẳng
chân tay và ngáy ròn. Trên chiếc giường trên bên phải Nerzhin là giường của
Ruska Doronin, người tù ít tuổi nhất Mavrino. Ruska cũng xoay trở trên giường
và có vẻ trằn trọc không ngủ được. Bên dưới chiếc giường của Zemelya là giường
của Pryanchikov. Giường này trống không có người nằm vì Pryanchikov vừa được
gọi đi.
Giờ đây, trong khi nằm thao thức nhớ lại từng chi tiết cuộc
nói chuyện vừa qua của mình với Verenyov trong văn phòng của Yakonov, Nerzhin
hiểu rõ tất cả mọi chuyện một cách sáng suốt và tinh tường hơn. Việc anh từ
chối tham gia công tác ám số không phải là một sự kiện ngẫu nhiên mà có, nó
đánh dấu khúc rẽ quan trọng trong đời anh. Hành động từ chối của anh chắc chắn
sẽ có hậu quả, và hậu quả nầy có thể đến sớm hơn là anh tưởng, anh sẽ phải làm
một chuyến đi dài và gian khổ tới. Tây Bá Lợi Á hoặc Bắc Băng dương, đến cái
chết hoặc đến cuộc chiến thắng cơ cực cái chết.
Nerzhin muốn suy nghĩ về ý nghĩa khúc rẽ quan trọng này
trong đời chàng. Anh đã làm được những gì trong ba năm sống tương đối đỡ khổ
trong Viện Nghiên cứu này? Anh đã rèn luyện được anh đủ để có thể nhảy trở về
vực thẳm là những trại tập trung hay chưa?
Và ngày sắp tới lại chính là ngày sinh nhật của Nerzhin. Anh
đã được ba mươi mốt tuổi. (Tất nhiên là Nerzhin không nỡ nhắc nhở cho những
người bạn đồng tù của anh biết sự kiện này) Ba mươi mốt tuổi phải chăng là đoạn
giữa của đời anh, là đoạn cuối cùng hay cũng là đoạn mở đầu?
Ý nghĩa của anh trở thành lộn xộn. Anh không sao có thể tập
trung tư tưởng vào những vấn đề thiết yếu. Mặt khác, một cảm giác yếu đuối ám
ảnh tâm trí anh: thực ra, tới lúc này anh muốn sửa đổi lại cũng chưa phải là
quá muộn, nghĩa là anh vẫn còn có thể ngỏ ý muốn gia nhập công tác ám số. Anh
lại cảm thấy cái đau nhói ở trái tim khi nhớ tới những tháng dài dằng dặc không
được gặp mặt vợ anh, không được nhìn thoáng thấy nàng. Đã gần một năm rồi anh
không được gặp vợ. Liệu anh có thể gặp nàng một lần trước khi ra đi hay không?
Và sau cùng, ở trong anh, trỗi dậy con người tinh tế, linh
động, sắc sảo, con người đã sống trong anh từ lâu, từ ngày anh còn là chú thiếu
niên đứng xếp hàng chờ đến lượt vào mua bánh mì trong kế hoạch ngũ niên thứ
nhất. Con người bên trong kiên nhẫn và can cường này đã chuẩn bị chờ đợi những
cuộc khám xét gắt gao mà anh sẽ phải chịu trong những ngày đen tối sắp tới –
anh sẽ bị khám xét rất kỹ khi anh ra khỏi Mavrino, khi anh đến những trung tâm
nhận tù nhân ở Butyrskaya, rồi đến Krasnaya Presnya – con người bên trong đó
cũng đã thầm nghĩ đến chuyện làm cách nào để có thể dấu được những mẩu chì nhỏ lấy
ra từ những cây viết chì trong nẹp áo, làm cách nào để có thể mang theo được
hết số áo quần anh hiện có ở đây – với một người tù khổ sai phải làm việc ngoài
trời, mỗi một lượt vải đắp thêm được lên người là một cái gì quí báu vô giá –
làm cách nào chứng minh được rằng cái muỗng bằng nhôm đi theo anh từ ngày đầu
anh vào tù là vật của riêng anh chứ không phải là vật do anh lấy trộm của nhà
tù này – điều khó khăn là những chiếc muỗng nhôm được dùng trong nhà tù đặc
biệt này cũng gần giống hệt chiếc muỗng của anh.
Nerzhin ngồi dậy và dưới ánh sáng mờ của bóng đèn xanh, anh
lặng lẽ, âm thầm chuẩn bị. Anh xếp lại quần áo, tìm trước những chỗ giấu.
Trong lúc đó Ruska Doronin, người tù trẻ nhất nằm trên chiếc
giường cạnh Nerzhin vẫn xoay trở không ngủ. Đột ngội, Ruska ngồi lên và đẩy cái
gối sát vào thành giường để ngồi dựa lưng trên đó, rồi chàng mở quyển Lịch sử
La Mã của Mommsen ra định đọc. Nhận thấy Nerzhin chưa ngủ, hai mắt vẫn mở nhìn
thẳng lên ngọn đèn xanh trên trần nhà, Ruska thì thầm:
- Gleb… Còn thuốc lá không? Cho tôi một điếu.
Lúc thường Ruska không hút thuốc. Nerzhin thò tay vào túi
chiếc áo ngoài treo ở cột giường, móc ra hai điếu thuốc lá. Họ châm lửa hút.
Ruska hút thuốc một cách chăm chú, chàng không quay lại nhìn
Nerzhin. Dưới mái tóc bồng, khuôn mặt Ruska vẫn có những nét hấp dẫn mặc dù bị
soi sáng bởi một làn ánh sáng ảm đạm như chết. Khuôn mặt Ruska luôn luôn thay
đổi, có khi đó là khuôn mặt của một thiếu niên chất phác, thành thật, đôi khi
đó là khuôn mặt của một người đàn ông hiểu biết, tự tin.
- Gạt tàn vào cái này…
Nerzhin đưa cho Ruska một bao thuốc Belomor không.
Cả hai người cùng gạt chung tàn thuốc vào bao giấy đó.
Ruska mới đến Mavrino vào đầu mùa hè và Nerzhin có cảm tình
ngay với người tù ít tuổi này từ phút đầu. Sự trẻ trung của Ruska gợi lên trong
Nerzhin ý muốn bảo vệ, giúp đỡ.
Nhưng sự thực là mặc dù Ruska mới có hai mươi nhăm tuổi – (và
bị người ta kết án đúng hai mươi nhăm năm tù) – chàng không phải là kẻ cần được
bảo vệ, che chở, hướng dẫn. Cá tính của Ruska và những quan niệm của chàng về
cuộc đời đều đã được nhào nặn, trui rèn, thành hình trong cuộc sống tuy ngắn
nhưng rất sôi động, bão tố của chàng – Ruska không biết gì về đời nhờ hai tuần
lễ chàng sống ở Đại học đường Mạc Tư Khoa, cũng không nhờ hai tuần lễ chàng
sống ở Đại học đường Leningrad – mà là nhờ hai năm trời chàng sống với một sổ
thông hành giả trong lúc tên thật của chàng bị ghi trong danh sách tội phạm bị
tầm nã trên khắp Liên Bang Xô Viết – (Gleb được chính Ruska tiết lộ cho biết sự
bí mật này) – tiếp theo đó là hai năm tù ở. Với khả năng thích nghi với hoàn
cảnh thiên phú, Ruska lập tức hiểu ngay và nắm được ngay những bí quyết để sống
trong tù: chàng lúc nào cũng đề phòng, chỉ thành thật với một số rất ít người
và làm cho tất cả mọi người tin rằng chàng hãy còn ngây thơ, khờ khạo như một
đứa trẻ. Ngoài những tính tốt đó, chàng còn tỏ ra nhiệt thành, muốn làm thật
nhiều việc trong một thời gian thật ngắn, đọc sách là một trong những việc
chính của chàng.
Gleb, bất mãn vì những ý nghĩ lộn xộn và hạ tiện của chính mình
và chàng không muốn ngủ, nói nhỏ trong bầu không khí im lặng của gian phòng.
- Này… lý thuyết lịch sử đi theo vòng tròn của chú đến đâu
rồi?
Hai người từng thảo luận về lý thuyết này và Ruska đang cố ý
tìm những chứng minh và công nhận trong tác phẩm của Mommsen [Theodor Mommsen, sử gia người Đức, sinh năm
1817, mất năm 1903, tác giả nhiều bộ sử về văn minh cổ Hy Lạp và La Mã].
Ruska quay lại sau tiếng thì thầm, nhưng Nerzhin hỏi quá nhỏ
và chàng nghe không rõ. Đôi lông mày chàng trẻ tuổi nhíu lại trong cố gắng tìm
hiểu mình vừa được hỏi gì.
- Tôi hỏi… lý thuyết lịch sử theo vòng tròn của chú đến đâu
rồi?
Ruska thở ra một hơi dài và vẻ cố gắng biến ngay trên mặt
chàng, cả những ý tưởng ám ảnh chàng trong lúc chàng hút thuốc cũng tan đi.
Chàng nằm sấp chống hai cùi chỏ xuống giường, mặt hướng về phía Nerzhin và sau
khi bỏ mẩu thuốc tàn vào bao giấy, chàng nói:
- Chẳng đi đến đâu hết. Tất cả làm tôi chán ngấy. Sách với
lý thuyết cũng vậy.
Họ lại yên lặng. Nerzhin muốn nằm quay mặt sang phía giường
bên kia cho đỡ mỏi nhưng Ruska đã đột ngột phát lên tiếng cười nhẹ và bắt đầu
nói. Càng nói, chàng càng nói nhanh hơn và thêm hào hứng:
- Lịch sử đều đều, phẳng lặng, không có sự kiện gì lạ đến
nỗi làm cho tôi cảm thấy tiếc thì giờ khi đọc lại nó. Ở đâu và ở thời nào cũng
vậy, mỗi người càng lương thiện, càng đức hạnh chừng nào càng bị những kẻ đồng
thời đối xử tàn tệ chừng ấy. Cassius Vecellinus, Nhiếp chính quan La Mã, muốn
phát đất ruộng cho quần chúng và quần chúng treo cổ ông ta. Spurius Macelius
muốn làm cho dân đói bớt đói và người ta xử tử ông vì tội âm mưu chiếm đoạt
ngôi vua. Nhiếp chính quan Marcus Manlius bảo vệ được điện Capitol khỏi bị tàn
phá để rồi bị xử tử vì tội phản bội. Anh thấy không?
Ruska cười cay đắng và ngạo mạn:
- Và khi nhớ lại anh hùng Hannibal ,
nếu không có người, chúng ta có thể sẽ không bao giờ nghe nói đến cái tên thành
Carthage , bị lưu đày vì chính Carthage , sản nghiệp của ông bị tịch thu và
tòa nhà ông từng sống bị đập phá thành đất bằng. Tất cả những gì đang xảy ra
bây giờ đều đã xảy ra trước đây. Họ nhốt văn hào Gnaenus Naevius vào tù để ngăn
không cho ông sáng tác những vở kịch can đảm đề cao tự do của con người. Và bọn
Aetolia ban hành lệnh đại ân xá giả để đánh
lừa những người di cư tị nạn trở về và giết họ. Ngay cả ở La Mã thời cổ người
ta đã khám phá ra sự thật, nhưng sau đó người ta lại quên đi, là việc để cho
bọn nô lệ đói khổ, là việc có hại cho bọn chủ nhân nhiều hơn là có lợi. Tất cả
lịch sử chỉ là một chuỗi dài những thối tha liên tục, kế tiếp nhau. Ở đó không
có sự thật mà cũng không có ảo vọng. Con người không thể trông đợi vào đâu và
cũng không thể đi được đến đâu hết.
Trong làn ánh sáng xanh leo lét, chết chóc, sự rung động,
hoài nghi bi quan trên làn môi của người trẻ tuổi có một vẻ thê thảm đáng kinh
sợ.
Chính Nerzhin đã gieo những tư tưởng hoài nghi ấy vào óc
Ruska nhưng giờ đây khi nghe Ruska nói như thế, anh lại muốn chống đối. Trong
số những người bạn tù đồng tuổi. Nerzhin vẫn nổi tiếng là người chuyên môn đập
phá những thần tượng, nhưng ngay lúc này anh thấy anh có trách nhiệm với người
trẻ tuổi này. Vì vậy, anh ngồi nhô người sang giường của Ruska để có thể nói
nhỏ mà Ruska vẫn nghe rõ.
- Ruska… Tôi cần phải nói trước để chú biết, bất cứ chú hoài
nghi và bi quan đến chừng nào chú cũng phải nhìn nhận rằng mục đích chính của
những người bây giờ là làm cho chúng ta mất tinh thần. Họ chỉ áp dụng lại những
biện pháp đàn áp xưa vì họ thấy những biện pháp ấy vẫn còn đem kết quả như ý họ
muốn lại cho họ.
- Cho tôi xin điếu nữa.- Ruska nói.- Có lợi gì cho họ khi họ
ngăn cản không cho tôi học thêm? Tôi có thể tốt nghiệp đại học và học cao hơn.
Tôi có thể trở thành một khoa học gia. Tôi có thể viết ra những quyển sách dày,
thật dày. Tôi có thể thực hiện những cuộc khảo cứu như… khảo cứu về hệ thống
hành chính quận lỵ thời cổ ở Novogrod hoặc về trận chiến tranh giữa Caesar với
dân Helvetia . Có biết bao nhiêu là nền văn hóa
trên trái đất này! Bao nhiêu ngôn ngữ, bao nhiêu quốc gia! Trong mỗi quốc gia
có biết bao nhiêu người thông mình, biết bao nhiêu là quyển sách hay được viết
ra… Và tình yêu…
Tiếng nói của Ruska vẫn thì thầm, vẫn khàn khàn nhưng như
bay vút lên trời cao khi chàng nói đến tình yêu:
- Tình yêu. Con người phải có tình yêu. Con người phải yêu.
Không yêu lịch sử hay yêu lý thuyết mà là yêu một người đàn bà.
Chàng nắm lấy tay áo Nerzhin, giọng đau đớn thê thảm và khẩn
thiết:
- Họ tước đoạt của chúng ta những quyền gì? Thực sự ta bị
mất những quyền gì? Nói tôi nghe coi… quyền đi dự mít tinh, quyền mua quốc
trái? Điều duy nhất mà Lão Ma Đầu có thể làm chúng ta đau đớn là điều làm cho
đời sống của ta có thể thiếu đàn bà. Và lão đã làm điều ấy. Trong hai mươi nhăm
năm trời! Thằng chó đẻ! Ai có thể tưởng tượng được…
Chàng nắm hai bàn tay lại tự đấm lên ngực:
- … một người đàn bà có nghĩa như thế nào với một người đàn
ông bị tù?
- Coi chừng. Cứ nghĩ như vậy chú sẽ phát điên đó…
Nerzhin cố gắng tự trấn tĩnh nhưng một làn sóng đột ngột đến
làm cho tâm hồn anh quay cuồng khi anh nhớ tới Simochka, tới lời hẹn hò ngày
thứ Hai sắp tới của nàng, anh nói tiếp:
- Quên ngay ý nghĩ đó đi. Nó có thể làm cho óc chú tê liệt.
Mặc cảm Freud hay gì đó… Mẹ kiếp không biết bọn ở ngoài gọi nó bằng cái tên
quái quỷ gì. Chuyển năng lực tinh thần của chú sang những địa hạt suy tưởng
khác. Tập trung vào triết học. Chú sẽ không cần đến bánh mì, đến nước, đến đàn
bà khi chú suy tưởng về triết học.
(Nhưng thứ hai này. Chuyện rất thường của những cặp vợ chồng
yêu nhau trở thành sự thèm khát bốc cháy trong trái tim một người tù.)
- Óc tôi đã tê liệt rồi. Tôi sẽ không sao ngủ được cho đến
sáng. Một người đàn bà. Tất cả mọi người đàn ông đều cần có một người đàn bà.
Cảm thấy nàng rung động trong tay mình. Thấy… Trời ơi… trời…
Ruska buông rơi mẩu thuốc hãy còn cháy dở trên tấm mền và
không biết và quay vội đi.
Chàng nằm úp mặt xuống gối, kéo mền lên phủ kín đầu.
Nerzhin lượm được mẩu thuốc trước khi nó rơi xuống giường
của Potapov bên dưới. Anh dụi tắt nó và bỏ vào bao giấy. Anh chỉ còn phải sống
có một ngày, một đêm nữa là được gần Simochka. Trong khoảnh khắc anh tưởng
tượng ra tất cả những chi tiết những gì sẽ xảy ra trong ngày thứ Hai. Rồi anh
rùng mình gạt bỏ ý nghĩ đó ra khỏi óc. Nghĩ nhiều đến chuyện đó, anh cũng có
thể phát điên. Anh ghé miệng xuống tai Ruska:
- Ruska… Chú… sao? Chú có… người… nào chưa?”
- Có. Có chứ. Tôi có…
Ruska khổ sở trả lời trong tiếng thì thào nghẹn ngào. Chàng
nằm ngửa trở lại và ôm xiết cái gối trong vòng tay. Chàng thở vào đó và hơi ấm
của chiếc gối, và sức mạnh của tuổi trẻ chan chứa trong cơ thể chàng, sức mạnh
bị dồn ép tới chỗ héo quắt, tàn tạ – tất cả làm cho người chàng nóng ran, sức
sống trong tấm thân thể trẻ trung nhưng bị tù đày của chàng đòi hỏi được giải
thoát. Chàng nói: “Tôi có”… và chàng nồng nàn muốn tin là chàng đã có… Xong,
chàng biết rõ hơn ai hết là chàng vẫn chưa có. Những gì xảy ra chưa có gì đáng
kể. Chàng chưa được hôn nàng lấy một cái, chưa được nghe nàng hứa hẹn một lời.
Nàng chỉ là người thiếu nữ đã ngồi nghe chàng nói chuyện suốt buổi tối hôm đó
với vẻ mặt thiện cảm và thích thú khi chàng kể về đời chàng, người thiếu nữ thứ
nhất mà trong ánh mắt nàng Ruska thấy rằng chàng được nhìn như một người hùng
trong một chuyện phiêu lưu kỳ thú. Chưa có gì xảy ra giữa họ nhưng những gì đã
xảy ra cũng đủ để chàng có quyền nói “có”.
- Nàng là ai?
Gleb hỏi. Và mở hé tấm mền, Ruska trả lời từ trong bóng tối:
- Clara…
- Clara? Cô con gái của lão tổng biện lý ư?
Chương 15 - Tam đầu chế gian dối
Giám đốc Sở Không Một vừa trình bày xong bản báo cáo của y
với Tổng trưởng Abakumov.
Cao lớn, với mái tóc đen chải ngược về sau ót, mang trên cầu
vai áo cặp lon ba ngôi sao của Tướng Ủy viên Đệ nhị hạng, Abakumov uy nghi
chống hai cùi chỏ lên mặt bàn rộng. Y to con nhưng không mập bự, y biết giá trị
của một hình dáng đẹp và đôi khi y chịu khó chơi quần vợt. Đôi mắt của y là mắt
của một người không mắc lừa ai bao giờ, không ai có thể đánh lừa được. Đôi mắt
ấy biểu lộ sự nhanh trí, khả năng ứng biến và bản tính đa nghi. Mỗi khi y thấy
cần nói một câu nào đó trong lúc Viên Giám đốc Sở Không Một đang báo cáo, viên
này vội vã ghi những lời đó xuống giấy.
Văn phòng của Abakumov, mặc dù không quá rộng, không phải là
một văn phòng tầm thường. Trong phòng có một lò sưởi bằng đá vân được để lại từ
ngày xưa, lò sưởi này bây giờ không còn được dùng tới nữa, và một tấm gương soi
lớn kín cả một bức tường. Trần phòng đắp bằng thạch cao đắp hình hoa lá, có một
dàn đèn lớn và những hình thiên thần, tiên nữ đuổi nhau vẽ nhiều màu.
(Abakumov giữ lại những hình vẽ này, chỉ những nét màu xám
bị xóa đi, vì đó là màu mắt y chịu không nổi.) Phòng có một cửa ra ban-công,
cửa này bị đóng kín trong hai mùa đông và mùa hạ, và có nhiều cửa sổ lớn nhìn
xuống công trường trước Bộ nhưng quanh năm không bao giờ được mở. Trong phòng
có nhiều đồng hồ: một đồng hồ thường được gọi là “đồng hồ ông nội” nằm trong vỏ
gỗ quý, một chiếc đồng hồ treo tường với một hình tượng nhỏ đánh chuông giờ,
trên tường còn treo một đồng hồ điện, loại đồng hồ của các nhà ga xe lửa. Những
chiếc đồng hồ này chỉ không đúng giờ nhau nhưng Abakumov bao giờ cũng biết đích
xác thời gian là mấy giờ vì y còn có hai chiếc đồng hồ nữa mang trên người y:
một đồng hồ đeo tay vàng trên cổ tay lông lá của y, một đồng hồ quả quít nằm
trong túi đựng đồng hồ trong áo y.
Những văn phòng trong tòa nhà này lớn rộng tùy theo địa vị
và cấp bậc của chủ nhân cuộc sống. Những bàn viết cũng lớn hơn dần dần. Bàn hội
nghị trên trải thảm xanh cũng mỗi phòng một lớn hơn. Tất cả những đồ đạc trong
văn phòng của Abakumov đều lớn nhất trong nhà này. Nhưng bức hình Đại-Nguyên-Soái
được đặt trong phòng này lớn nhất, rực
rỡ nhất và nổi bật hơn tất cả. Ngay cả trong những phòng thẩm vấn tầm thường
nhất cũng có treo những tấm hình Lãnh Tụ lớn hơn người thật, nhưng trong văn
phòng của Abakumov, bức hình này trở thành vĩ đại. Vị Chiến Lược Gia Tài Ba Vô
Song của Muôn Đời và Muôn Dân Tộc được vẽ trong một bức tranh cao mười thước,
toàn thân, từ đôi giày ủng tới chiếc mũ Thống Chế lưỡi trai, trên ngực áo rực
rỡ tất cả những huy chương và biểu chương. (Thực ra, trong đời sống thực,
Stalin chưa từng bao giờ mang những huy chương này trên ngực, một số những huy
chương này là do Stalin tự phong, số còn lại do những Sứ thần và Tổng thống các
quốc gia khác trao tặng.) Chỉ có những huy chương của Yugoslav là không thấy vẽ
lên tranh mà thôi.
Tuy vậy, như để xác nhận rằng ngay cả bức tranh vẽ vĩ đại ấy
đứng trong phòng cần phải có hình ảnh Người Bạn Thân Nhất của
Chuyên-Viên-Phản-Gián-Điệp ở luôn luôn trước mặt để gợi hứng, y đặt một bức
hình chân dung nữa của Stalin trên bàn viết của y.
Trên một bức tường khác trong phòng treo một bức hình Beria
khá lớn. Beria là thượng cấp trực tiếp của Abakumov.
Sau khi Viên Giám đốc Sở Không Một ra khỏi phòng, có ba
người đến trước cửa vào văn phòng Abakumov. Ba người đó là: Ủy viên Phụ tá Tổng
trưởng Sevastyanov, Thiếu tướng Oskolupov, Giám đốc Sở Kỹ thuật Đặc biệt và Đại
tá Kỹ sư Yakonov, Giám đốc Viện Nghiên cứu Khoa học Mavrino.
Để biểu lộ lòng tôn kính vị chủ nhân văn phòng này, ba người
vào đi theo hàng một, theo cấp bậc. Họ bước theo nhau trên tấm thảm dày, gần
như nối gót vào nhau và chỉ có tiếng giày của Sevastyanov là thấp thoáng vang
nhẹ.
Là một ông già bận bộ y phục màu xám, mái tóc cắt ngắn lẫn
nhiều sợi bạc, Sevastyanov là ủy viên duy nhất trong số mười ủy viên của Bộ An
ninh là thường dân. Trách nhiệm của Sevastyanov ở đây không phải là việc điều
tra hoặc hành chánh. Y giữ về liên lạc và kỹ thuật. Vì vậy y ít khi phải chịu
đựng những cơn thịnh nộ lôi đình của Tổng trưởng trong những phiên họp kiểm
điểm công tác hoặc trong những buổi trình diện nhận chỉ thị, có thể nói
Sevastyanov là người thần kinh ít bị căng thẳng nhất Bộ An ninh mỗi khi phải
đặt chân vào văn phòng này. Y ngồi ngay xuống chiếc ghế bọc da dày và êm đặt
trước bàn.
Sau khi Ủy viên Phụ tá Tổng trưởng Sevastyanov ngồi xuống,
Oskolupov trở thành người dẫn đầu. Yakanov đứng sát ngay sau lưng Oskolupov như
để giấu đi thân hình vạm vỡ của y.
Abakumov nhìn thẳng vào mặt Oskolupov – người mà y chỉ mới
gặp có chừng ba lần từ trước đến giờ – và y thấy trong con người của Oskolupov
có một vẻ gì đó làm y có cảm tình. Oskolupov cũng có khuynh hướng trở thành to
lớn về thân xác. Cổ y phình ra trên cổ áo và lúc này y cố ý ngửa mặt để cho cái
cằm đôi của y khỏi xệ xuống. Bộ mặt nhẵn và trơ như gỗ của Oskolupov là bộ mặt
của một người đàn ông chất phác, đơn sơ chỉ biết hành động, không phải là bộ
mặt thâm trầm, khinh khỉnh của kẻ tự cho mình là trí thức.
Chiếu cặp mắt qua vai Oskolupov để nhìn Yakanov, Abakumov
hỏi đột ngột và buông thõng:
- Anh là ai?
- Thưa… tôi ạ.
Oskolupov cúi mình về phía bàn, hoảng loạn và khổ sở khi
thấy đồng chí Tổng trưởng không nhận ra mình là ai.
- Thưa… tôi ạ.
Yakanov cũng nhô người về đằng trước, nhưng y chỉ nhô một
chút thôi để ngực y khỏi chạm vào lưng Oskolupov, vì y vẫn đứng sát sau lưng
Oskolupov. Lúc này y đang cố gắng giữ cho cái bụng phệ của y khỏi phình ra
nhưng y bối rối nhận thấy bụng y mỗi lúc một nở lớn bất chấp những cố gắng kềm
giữ của y. Trong đôi mắt mở lớn của Yakanov không có qua một ý nghĩa nào được
hiển lộ.
- Anh và anh…
Ngón tay trỏ to tướng của Abakumov đưa ra điểm hai cái vào
không khí:
- Hai anh phụ trách dự án Mavrino phải không? Ngồi xuống.
Hai người còn đứng trước bàn líu ríu ngồi xuống.
Tổng trưởng Abakumov đưa cây rọc giấy làm bằng plastic màu
hồng ngọc lên gãi nhẹ sau tai và nói:
- Sao? Các anh đã đùa giỡn với tôi bao nhiêu lâu rồi? Hai
năm? Theo chương trình, các anh chỉ có mười lăm tháng để hoàn thành công tác.
Bao giờ có máy điện thoại?
Và y tiếp bằng một giọng đe dọa.
- Đừng nói dối. Tôi không thích nghe nói dối.
Đây chính là câu hỏi mà ba viên chức cao cấp ngành dối trá
đã chuẩn bị để trả lời ngay từ khi họ được biết là họ được gọi tới cùng một lúc
để hỏi. Theo sự xếp đặt trước, Oskolupov là người đầu tiên lên tiếng nói. Y nói
với đôi bờ vai vuông đẩy đẩy ra đằng trước như chính đôi vai vuông ấy đẩy tiếng
nói ra khỏi miệng Y:
- Thưa đồng chí Tổng trưởng… Thưa đồng chí Đại tướng… Xin
đồng chí cho tôi được trình bày trước hết rằng toàn thể nhân viên đều phục vụ
với một tinh thần…
Bộ mặt Abakumov để lộ vẻ ngạc nhiên:
- Anh tưởng anh đang ngồi ở đâu đây? Đây đâu phải là hội
nghị. Tôi cần tinh thần của anh để làm cái gì? Để xuống đít ngồi lên ư? Tôi hỏi
anh: Bao giờ? Ngày nào?
Bây giờ, cũng theo như xếp trước, đến lượt Yakanov. Lối nói
và nhất là giọng nói trầm, nhỏ của y cho người nghe hiểu rằng y nói với tư cách
là chuyên viên kỹ thuật chứ không phải là một nhân viên điều hành:
- Kính thưa đồng chí Tổng trưởng… trong một hệ thống siêu
tần cao tới 2.400 chu kỳ cho ta một cường độ truyền thanh ở mức zéro điểm chín…
- Chu kỳ, chu kỳ…! Zéro
điểm chu kỳ… Zéro … Các anh sản xuất ra… Zéro… Siêu tần… zéro… Mẹ kiếp… Tôi
muốn có máy điện thoại. Hai giàn máy. Bao giờ tôi có? Hả?
Bây giờ đến lượt Sevastyanov lên tiếng. Y nói chậm và nhỏ,
vừa nói vừa lùa những ngón tay vào mái tóc thưa và xám:
- Xin cho chúng tôi biết đồng chí nghĩ như thế nào? Về máy
điện thoại, chúng tôi đang chế tạo máy thu phát ám hiệu…
Abakumov trừng mắt:
- Đồng chí coi tôi là một thằng ngu hay sao? Máy thu phát ám
hiệu là cái quỷ gì? Tôi cần gì biết đến chuyện các người đang làm gì hay mấy
người ăn không.
Mười lăm năm trước đây, khi không một ai trong cõi đời này,
kể cả Abakumov, lại nghĩ rằng có ngày y trở thành Tổng trưởng, khi y còn là một
tống thư văn của Sở Mật vụ – thời đó Abakumov là một gã trai khoẻ mạnh, rắn
rỏi, có cặp chân dài và đôi tay dài – bốn năm trời học ở bậc tiểu học đã cung
cấp cho y có được số vốn học vấn đủ dùng. Từ đó y “tự tiến bộ” hoàn toàn nhờ ở
những đòn Jiujitsu và trường huấn luyện chuyên môn của y là phòng tập võ của
Hội quán Thể thao Dynamo.
Thế rồi, trong những năm ngành mật vụ phát triển và nhân
viên mật vụ được thay mới, tăng thêm, người ta thấy rằng Abakumov là một chuyên
viên thẩm vấn có biệt tài và làm việc thật hữu hiệu, đôi tay dài và cứng của y
là những lợi khí khi cần phải tra tấn người khác. Sự nghiệp lớn của y bắt đầu
thành hình. Sau bảy năm hành nghề tra tấn người, Abakumov trở thành Chánh sở
Phản gián SMERSH và bây giờ, y trở thành Tổng trưởng. Không một lần nào trong
cuộc trèo dài dằng dặc ấy y cảm thấy y thiếu thốn về học vấn. Ngay cả bây giờ
ngồi ở chức vụ cao nhất cái Bộ quan trọng nhất này, những thuộc cấp của y cũng
không một người nào có thể lừa được y hay ngầm coi thường y.
Và khi nghe Sevastyanov nói ra câu trên đó, cơn giận của
Abakumov nổ ra. Y giơ nắm tay lớn như cái búa sắt lên định nện xuống mặt bàn.
Cánh cửa phòng bỗng mở ra và một gã đàn ông thấp nhỏ với đôi má trắng hồng bước
vào phòng không cần gõ cửa. Gã này là Mikhail Dmitriyevich Ryumin. Nhân viên cả
Bộ gọi gã là “Minka” - Nhưng ít có người dám gọi gã bằng cái tên này trước mặt
gã.
Gã lướt đi nhanh và êm như một con mèo. Khi đến gần bàn, gã
bao bọc cả ba người ngồi đó trong một tia nhìn. Gã bắt tay Sevastyanov và
Sevastyanov nhổm người dậy, rồi gã đi tới đứng ở đầu bàn, cúi người xuống gần
Abakumov, gã nói với vẻ mặt suy nghĩ:
- Victor Semyonovich… ông nên nghe tôi. Nếu chúng ta phải
phụ trách vụ này, chi bằng giao hết cho Sevastyanov. Tại sao mình lại để cho họ
ăn không nhỉ? Họ có thể nhận ra được tiếng một người ghi trên băng nhựa hay
không? Nếu không, tống cổ họ ra hết…
Trong khi miệng nói những câu đó, gã vẫn cười ngọt ngào như
khi gã mời một cô bé ăn kẹo sô-cô-la. Gã nhìn ba kẻ có thể là nạn nhân của lời
gã ngồi đó bằng đôi mắt vuốt ve, trìu mến.
Trong nhiều năm trời Ryumin sống hoàn toàn là một gã vô danh
không được ai biết đến. Gã từng giữ chân ủy viên kiểm tra của Hợp tác xã Tiêu
thụ Tỉnh Archangel. Má hồng và trắng trẻo, gần như mũm mĩm, với đôi môi mỏng
luôn luôn mím chặt, hờn giận, gã hành hạ tận tình những nhân viên dưới quyền gã
bằng những câu nói đểu giả, tàn nhẫn nhất mà gã có thể nghĩ ra được, trong lúc
đó gã chia phần bớt xén, biển thủ với bọn chuyên chở, thảo luận chính trị với
những bác tài xế xe hơi, tỏ ra khinh mạn những người đánh xe ngựa lạc hậu và
đặt những bản thống kê thành tích toàn hảo lên bàn ông Chủ tịch Hợp tác xã đúng
lúc cần đến.
Chiến tranh xảy ra, Ryumin được thâu nhận vào Hải quan và ở
đây, người ta làm cho gã trở thành chuyên viên thẩm vấn của Sở An ninh Đặc vụ.
Gã thích thú việc làm này và chẳng bao lâu gã thành công trong việc dựng đứng
lên cả một vụ gián điệp vu cáo cho một phóng viên nhật báo hoàn toàn vô tội
được phái đi viết phóng sự về Hạm đội Miền Bắc. Nhưng đây là vụ vu cáo đầu tiên
trong đời gã, gã thực hiện nó lộ liễu và trắng trợn quá đến nổi Văn phòng Tổng
Biện lý – vì không dính líu tới việc làm của ngành mật vụ – yêu cầu Văn phòng
Tổng trưởng Abakumov điều tra vụ này. Chú chuyên viên thẩm vấn bé nhỏ của Ban
SMERSH trên Hạm đội miền Bắc bị gọi về Tổng Bộ để chịu khiển trách. Gã sợ hãi
bước vào văn phòng Abakumov để nhận lãnh những gì ghê gớm chờ đợi gã ở đó. Cánh
cửa đóng lại. Khi cánh cửa mở ra cách đó một tiếng đồng hồ, Ryumin từ bên trong
bước ra với vẻ mặt quan trọng – y vừa được Tổng trưởng cử giữ chức chuyên viên
tình hình chính thức của SMERSH Trung ương, chuyên phụ trách thẩm vấn những vụ
tối quan trọng. Kể từ ngày đó, ngôi sao của gã sáng đều và lên đều.
- Tôi sẽ lo cho họ, Mikhail Dmitriyevich Ryumin. Ông tin đi.
Tôi sẽ đặc biệt lo cho họ. Thân nhân họ sẽ không còn nhận ra họ được nữa…
Abakumov gằn giọng nói, mắt y nhìn trừng trừng đe dọa ba gã
đàn ông ngồi rúm ró trước mặt y.
Cả ba gã này đều cúi mặt xuống như những kẻ phạm tội.
- Tôi sẽ đưa cho họ những băng nhựa thu tiếng nói. Họ có thể
nghe lại và so sánh, tìm ra…
Ryumin nói và Abakumov hỏi vội:
- Ồ… bắt được ai chưa?
- Rồi. Nhất định là phải rồi chứ.- Ryumin trả lời với nụ
cười ngọt.- Chúng tôi bắt được bốn tên tình nghi ở gần ga xe điện ngầm Arbat.
Nhưng bộ mặt tươi tỉnh của Ryumin thoáng trầm xuống. Gã biết
rõ hơn ai hết là những kẻ bị bắt đó đã bị bắt quá muộn, họ đều là những người
bị nghi oan và bắt oan. Tuy nhiên, một khi đã bị bắt, dù có tội hay không những
kẻ đó sẽ không bao giờ, mãi mãi không bao giờ còn được thả ra nữa. Họ sẽ bị giữ
mãi và khi cần đến, họ sẽ phải nhận tội chỉ vì chấp nhận tình trạng có vụ án
không tìm ra manh mối.
Giọng nói của Ryumin vừa có những âm thanh bất mãn vừa đề
nghị:
- Tôi có thể ghi tiếng nói của một nửa tổng số nhân viên Bộ
Ngoại giao lên băng nhựa nếu ông Tổng trưởng muốn. Xong tôi nghĩ việc đó không
cần thiết. Chỉ có sáu hoặc bảy người ở đó khả nghi mà thôi, họ là những người
duy nhất được biết vụ đó.
Abakumov giận dữ:
- Sao không bắt hết lũ chó ấy đi? Còn chờ gì nữa? Bảy người,
Liên bang mình vĩ đại lắm, mất đi bảy tên đâu có ăn thua gì.
- Ông không thể bắt họ như thế được.- Ryumin phản đối.- Đó là một Tổng Bộ trong
chính phủ, đó không phải là một xưởng máy chế tạo thực phẩm và làm thế, chúng ta
sẽ mất hết dấu vết. Trong vụ này, chúng ta cần phải tìm đúng kẻ có tội là ai.
Và phải tìm ra cho mau.
- Hừm… - Abakumov suy nghĩ và nói lớn lên ý nghĩ: - So sánh
băng ghi âm này với băng ghi âm kia, tìm xem hai tiếng nào cùng của một người
nói. Hay đấy. Sẽ có ngày mình phải nắm vững được kỹ thuật này. Sevastyanov, ông
làm nổi việc này không?
- Thưa… tôi vẫn chưa hiểu gì cả…
- Có gì rắc rối đâu mà không hiểu. Không có gì hết. Có một
thằng chó đẻ, một thằng khốn nạn nào đó, chắc chắn phải là một nhà ngoại giao
nếu không hắn không sao có thể biết được chuyện này, gọi điện thoại đến cho một
lão giáo sư. Tên lão giáo sư ấy là gì nhỉ?
- Dobroumov… - Ryumin nhắc.
- Ừ, Dobroumov. Một lão bác sĩ. Nói vắn tắt là lão bác sĩ ấy
vừa mới xuất ngoại sang Pháp trở về, trong khi ở trên đất Pháp lão có hứa sẽ
gửi cho bọn bác sĩ Pháp một thứ thuốc mới do lão sáng chế – lão ôn dịch gọi đó
là trò trao đổi kinh nghiệm và kiến thức y học. Nhưng lão quên rằng tổ quốc lão
phải được hưởng ưu tiên thứ thuốc sáng chế đó. Chúng tôi muốn cho lão gửi đi số
thuốc đó để bắt lão quả tang. Vụ án của lão sẽ là một vụ án chính trị lớn làm
gương cho bọn khoa học gia hèn hạ nịnh bợ ngoại quốc. Nhưng có một thằng chó đẻ
nào đó biết chuyện này và đã gọi điện thoại đến cho lão bác sĩ, bảo lão đừng gửi
thuốc cho. Chúng ta vẫn sẽ bắt lão bác sĩ và lão phải nhận tội như thường,
nhưng vụ này như vậy là đã mất một nửa giá trị. Sao? Các người nghĩ sao? Nếu
các người tìm được ra tên này, các người sẽ nổi tiếng ghê gớm.
Sevastyanov nhìn qua mặt Oskolupov sang Yakanov. Yakanov để
mắt y chạm vào tia nhìn của Sevastyanov và lông mày của y hơi nhếch lên. Với
cái nhếch lông mày này Yakanov muốn nói rằng việc tìm tiếng người nói điện
thoại được ghi lên băng nhựa là một nghệ thuật mới lạ cần có một thời gian dài để
nghiên cứu, tìm hiểu, thí nghiệm, và hiện lúc này Viện Mavrino còn đang chết dở
vì công tác chế tạo máy điện thoại đặc biệt, không nên nhận thêm công tác mới.
Sevastyanov cũng thông minh để hiểu ý nghĩa cái nhếch lông mày của Yakanov và
tình thế khó khăn y chuẩn bị để trả lời lửng lơ câu hỏi của Abakumov.
Nhưng Foma Guryanovich Oskolupov lại có những ý nghĩ riêng
về việc làm của y. Y không muốn y chỉ là anh giám đốc bù nhìn. Ngay từ khi y
được tin y được cử làm Giám đốc, y đã tin chắc ở tài năng của y, ở giá trị cá
nhân của riêng y và nghĩ rằng y làm chủ tất cả mọi vấn đề và có thừa khả năng
giải quyết những vấn đề rắc rối nhất khéo léo hơn tất cả mọi người khác. Nếu
không thế, người ta đã chẳng đề cử y. Tuy ngày xưa, y chưa học được đủ bảy năm
ở nhà trường, nhưng bây giờ không bao giờ y chịu rằng những thuộc cấp của y lại
có thể hiểu biết về những việc làm hơn y. Họ có thể biết rõ hơn y về một phần
nào đó của vấn đề, về chi tiết của bộ máy, về một đồ hình, nhưng họ không thể
biết hơn y về đại thể. Cách đây không lâu, y từng có dịp đến nghỉ mát ở một khu
nghỉ mát hạng nhất dành riêng cho những viên chức cao cấp và những khoa học gia
làm việc với chính phủ. Ở đây y tự giới thiệu với mọi người y là một giáo sư
điện tử. Y gặp ở đây một văn sĩ nổi tiếng và nhà văn này không sao có thể rời
mắt nhìn Foma Guryanovich, nhà văn quan sát y và ghi những điều nhận xét vào
cuốn sổ tay. Nhà văn cho y biết là ông sẽ diễn tả hình dáng của một nhà khoa
học thời đại này theo hình dáng của Foma Guryanovich. Từ đó, Foma biết chắc
rằng y là một nhà khoa học chính cống.
Đột ngột, Foma Guryanovich nhảy vào cuộc đối thoại:
- Thưa đồng chí Tổng trưởng… chúng tôi có thể làm được.
Sevastyanov nhìn y ngạc nhiên:
- Làm ở đâu? Ở phòng thí nghiệm nào?
- Ở phòng thí nghiệm Âm Thính của Viện Mavrino. Ở đó chúng
ta đang nghiên cứu về điện thoại. Họ cũng gọi điện thoại cho nhau mà.
- Nhưng Mavrino đang bận thực hiện dự án khác quan trọng
hơn…
Oskolupov quả quyết:
- Không sao. Chúng ta sẽ tìm được người. Chúng ta có những
ba trăm người ở Mavrino kia mà. Ta có dư người để phụ trách thêm vụ này.
Và y nhìn ông Tổng trưởng của y với vẻ mặt của kẻ sẵn sàng
thi hành mệnh lệnh.
Tuy Abakumov không hề mỉm cười nhưng một lần nữa trên mặt y
hiện ra vẻ hài lòng, một lần nữa y thấy có cảm tình với Oskolupov. Thái độ này
cũng từng là thái độ của y trong thời gian y hãy còn trẻ và đang xây dựng sự
nghiệp – nghĩa là hăng hái, sẵn sàng làm tất cả mọi việc cấp trên muốn, giết
bất cứ ai nếu cần. Một người trẻ hơn mình mà giống mình bao giờ cũng làm cho
mình có cảm tình.
- Được lắm. Khá lắm.- Abakumov nói.- Đó là thái độ đúng:
quyền lợi của quốc gia trên hết, những cái khác dẹp lại sau. Đúng không?
- Thưa đúng. Đồng chí Tổng trưởng nói rất đúng.
Ryumin không tỏ vẻ gì là ngạc nhiên, gã cũng không có vẻ nể
nang hay chú ý đến Oskolupov hơn trước. Mặc dù Oskolupov là người nhận làm công
tác này và Sevastyanov có vẻ muốn từ chối, Ryumin vẫn nói với Sevastyanov:
- Sáng mai sẽ có tin mới cho ông.
Gã liếc nhìn Abakumov rồi lặng lẽ ra khỏi phòng.
Vị Tổng trưởng đưa món tay vào miệng cạy một miếng thịt dắt
ở chân răng từ bữa ăn tối:
- Bây giờ trở lại vụ máy điện thoại. Bao giờ đây? Các anh đã
lẩn trốn tôi quá nhiều. Không biết bao nhiêu lần khất, mùng một tháng tám, rồi
ngày nghỉ tháng chín, rồi ngày đầu năm. Sao?
Y chiếu cặp mắt của Yakanov, bắt buộc Yakanov phải trả lời.
Yakanov có vẻ như đang khó chịu dữ dội vì cần cổ của y. Y
nhích cổ sang bên trái, rồi nhích cổ sang bên phải, đôi mắt xanh của y nhìn vào
mắt Abakumov trong vài giây rồi nhìn xuống.
Yakanov biết y là người có tài. Yakanov biết rằng nhiều kẻ
khác còn có nhiều tài hơn y đang tập trung hết tư tưởng và tài năng để làm việc
mỗi ngày mười bốn tiếng đồng hồ không hề có một ngày nghỉ từ hơn một năm trời
nay để chế tạo ra dàn máy điện thoại mà Abakumov đang đòi hỏi. Và còn có không
biết bao nhiêu là nhà khoa học ngoại quốc sống rải rác khắp nơi trên mặt đất
này, những người công bố những phát minh của họ với đầy đủ chi tiết trên những
tờ đặc san chuyên khoa, cũng đang tìm cách chế tạo dàn máy đó. Yakanov cũng
biết rõ về cả ngàn những khó khăn đã được vượt qua nhưng đó cũng mới chỉ là
bước đầu. Giữa cả chục ngàn những khó khăn đang phải đối phó, giải quyết, những
kỹ sư làm việc dưới quyền điều khiển của y ở Mavrino như người đang bơi qua
biển. Chỉ còn sáu ngày nữa là đến hạn chót, hạn chót của tất cả những hạn chót
mà y đã năn nỉ, đã xin được ở đống thịt bận bộ quân phục kia. Y đã bị kẹt cứng
vì một chuỗi những hạn kỳ ngu xuẩn bởi vì bị Lãnh Tụ Anh Minh, Người Hướng Dẫn
Khoa Học của Thế giới Cộng Sản đã ngay từ đầu, đặt thời hạn một năm cho một
công việc cần đến mười năm để thực hiện.
Hồi nãy khi gặp nhau trong văn phòng của Sevastyanov, họ đã
đồng ý xin hoãn lại mười ngày. Họ hứa sẽ giao hai giàn máy điện thoại đặc biệt
vào ngày mười tháng giêng, Phụ tá Tổng trưởng Sevastyanov quyết định như thế.
Oskolupov cũng muốn như thế. Họ tính toán rằng từ nay đến đó họ sẽ có thể làm
xong được hai giàn máy điện thoại, tuy chưa hoàn hảo, nhưng cũng đã có hình
thể, cũng có thể kể là một phát minh mới. Họ sẽ xin thí nghiệm thêm cho thật
hoàn hảo trước khi đưa máy đến trước mặt Lãnh Tụ. Trong thời gian ấy, việc
nghiên cứu ở Mavrino vẫn tiếp tục và rồi họ sẽ viện ra những khó khăn mới để
xin triển hạn. Nhưng Yakanov cũng lại biết rằng những vật vô tri, nhất là những
máy móc, không hề biết đến những hạn kỳ, những mệnh lệnh, và tới ngày mười
tháng giêng, hai giàn máy điện thoại được y đệ trình sẽ không truyền đi tiếng
người, chúng sẽ chỉ truyền đi những tiếng động chói tai và những gì đã xảy đến
với Mamurin nhất định sẽ lại xảy đến với Yakanov. Lãnh tụ sẽ gọi Beria và nói:
“Thằng khùng nào làm ra cái máy này đây? Tống cổ nó đi…”. Và Yakanov sẽ trở
thành một Người Mặt Sắt nếu y còn may mắn, rất có thể y sẽ chỉ là một tù nhân
thường.
Dưới mắt nhìn của Abakumov, với cảm giác nút thòng lọng đang
thắt chặt dần cổ, Yakanov vượt lên được cơn sợ hãi khốn khổ, khốn nạn của y và
cũng tự nhiên như khi y hít thở khí trời vào phổi, y thốt lên:
- Xin cho thêm một tháng nữa. Thêm một tháng nữa. Tới mùng
một tháng hai.
Y nhìn Abakumov bằng đôi mắt van xin của một con chó.
Những người có tài ở cõi đời này thường tỏ ra tàn nhẫn và
bất công với những người có tài khác. Thực ra, Abakumov tinh khôn hơn là
Yakanov tưởng nhiều nhưng sau một thời gian dài không dùng đến, trí óc đã trở
thành một cái gì vô - giá - trị với Abakumov. Trong suốt sự nghiệp của y,
Abakumov đã thua, đã thất bại mỗi lần y suy nghĩ và làm theo ý của y, đã thắng
khi y làm theo lòng trung thành và theo lệnh. Vì vậy Abakumov chỉ làm bận đến
trí óc y càng ít chừng nào càng tốt.
Y có thể hiểu rằng sáu ngày hay một tháng không có nghĩa lý
gì hết so với hai năm trời đã qua. Nói cách khác, nếu trong hai năm trời mà
không làm xong thì cho thêm một tháng nữa cũng vô ích. Nhưng trước mắt y, bộ
tam - đầu - chế dối trá này là những kẻ có lỗi - Sevastyanov, Oskolupov,
Yakanov là ba tên có lỗi và phải chịu lỗi. Nếu công tác khó khăn như thế, tại
sao khi chúng nhận việc trước đây hai mươi ba tháng, chúng lại nhận hạn kỳ một
năm? Tại sao chúng không đòi ba năm? (Bây giờ y đã quên rằng chính y đã ra hạn
một năm và ép buộc ba người kia phải nhận) Nếu chúng nhất định không chịu nhận
hạn kỳ một năm thì y cũng đã không chịu hạn kỳ một năm với Stalin, y đã đòi cho
bằng được hạn kỳ hai năm để rồi kéo dài ra thành ba năm.
Nhưng y quên rằng chính y, y cũng không dám nói gì hết về những
hạn kỳ do Stalin đưa ra. Nỗi sợ hãi tiêm nhiểm vào óc họ quá nhiều trong quá
nhiều năm quen vâng lệnh như những tên nô lệ nên không một ai trong bọn họ,
trước kia cũng như bây giờ, dám có can đảm chống lại ý muốn của cấp trên.
Abakumov cũng đã lo xa để dành riêng cho y được vài tháng. Y
hứa với Stalin là máy điện thoại đặc biệt sẽ được trình vào ngày một tháng ba.
Vì vậy, y có thể cho bọn này thêm một tháng và y cũng vẫn còn một tháng để xoay
trở.
Cầm cây viết máy lên, Abakumov hỏi:
- Anh nói một tháng là thế nào? Một tháng đúng hay anh lại
nói láo lần nữa?
- Một tháng. Một tháng đúng…
Người nói câu này là Oskolupov. Mặt y tươi lên khi thấy cấp
trên chấp thuận. Y có vẻ hăm hở như người ra khỏi đây là lập tức đi thẳng tới
Mavrino ngồi vào bàn làm việc.
Với một cái ngoáy bút, Abakumov viết lên tập lịch để bàn:
- Rồi. Cho các người đến ngày 21 tháng giêng, ngày Kỷ niệm
Lênin qua đời. Đúng ngày đó các người sẽ được lãnh giải Stalin. Sevastyanov…
ngày đó có máy không?
- Dạ… có.
- Oskolupov … Có không? Đến ngày đó mà không có, tôi lấy đầu
anh thế cho máy…
- Dạ… có. Thưa Đồng chí Tổng trưởng… tất cả những gì cần làm
chỉ là…
- Còn anh? Anh có biết những gì sẽ xảy đến với anh nếu anh
hứa láo không? Đến ngày 21 tháng Giêng có máy không?
Thâu hết can đảm, Yakanov nằn nì:
- Xin cho một tháng. Ngày mùng một tháng hai…
- Nếu đến ngày mùng một tháng hai vẫn không có máy thì sao?
Cẩn thận. Nói phải đúng. Tôi biết anh đang nói dối…
Tất nhiên là Yakanov đang nói dối. Đáng lý ra y phải xin
thêm hai tháng nữa, nhưng đã lỡ rồi, y đành hứa bằng một giọng âu sầu:
- Thưa… có.
- Được rồi. Nhưng các người nhớ nghe… Tôi không có bắt các
người phải hứa với tôi như thế. Tôi có thể tha thứ được hết trừ những kẻ nào
lừa dối tôi. Cho các người đi.
Ba kẻ thoát nạn líu ríu đi ra. Họ cũng đi theo hàng một, kẻ
nọ nối gót kẻ kia, mắt họ nhìn xuống trước bức tranh Stalin cao kín bức tường.
Nhưng họ đã mừng quá sớm. Họ không biết rằng vị Tổng trưởng
của họ đã giương một cái bẫy cho họ chui vào.
Ba người này vừa ra khỏi phòng được vài phút thì một người
khác được đưa tới văn phòng. Tên người này được báo trước với Abakumov:
“Kỹ sư Pryanchikov.”
------------
Chú thích:
Năm 1954 đã xử và bắn nguyên bộ trưởng an ninh nhà nước LX -
Viktor Semionovic Abakumov qua 3 năm rưỡi thụ lí vụ án. Tiểu sử Abrakumov là
cuộc đời nhiều mặt. Một mặt – là lãnh đạo một bộ chuyên trấn áp và sử dụng vũ
lực. mặt khác – theo xác nhận của các nhà sử học, Abakumov “nắm giữ” một số vụ
án, không hé lộ và trả giá bằng mạng sống của mình. Khác với nhiều nhà lãnh
đạo, níu kéo quyền lực và sẵn sàng vì nó mà hạ thấp mình, Viktor Semionovic rất
nguyên tắc và dù tù đày vẫn không nhận lỗi, xin giảm tội…
Y sinh năm 1908 tại Moskva trong gia đình người thợ đốt lò
và thợ giặt. Học hết lớp 4 ở trường phổ thông thành phố. 1921-1930 làm lao
công, thợ đóng gói ở kho, nhân viên bảo vệ. Từ 1930 gia nhập Đảng CSLX (B) và
từ đây bắt đầu những nấc thang trong sự nghiệp. Các biện pháp thẳng tay của y
được mọi người biết đến khi y đảm nhiệm chức vụ thủ trưởng dân ủy nội vụ vùng Rostov .
Từ 1941 Abakumov là thứ trưởng dân ủy nội vụ LX và kiêm thủ
trưởng cục trọng án. Từ 1943 cục này chuyển khỏi dân ủy nội vụ và Abakumov nắm
Tổng cục phản gián (СМЕРШ – Cái chết cho gián điệp) vừa thành lập. Đồng thời y
cũng còn là thứ trưởng dân ủy quốc phòng, chỉ báo cáo riêng cho I.V. Stalin.
Tháng 6/1941 Abakumov được bổ nhiệm làm bộ trưởng an ninh
nhà nước LX thay thế Vsevolod Merkulov. Trong những năm đó, ảnh hưởng của y gia
tăng và y được coi là một trong các đối thủ chủ yếu của Beria. Nhưng Viktor
Senionovic không tích cực trong “vụ bác sĩ” nổi tiếng vì vậy 6/1951 y mất chức.
Để thẩm tra các hoạt động của y, người ta đã lập ban thanh tra đặc biệt. Sau đó
y bị bắt. Sau cái chết của Stalin và việc bắt giữ Beria, Abakumov cũng không
được trả tự do. Không công nhận mọi tội lỗi chỉ tuyên bố: Stalin chỉ thị, tôi
thi hành.
Y bị xử ở Leningrad
19/12-1954. Tòa tuyên bố Abakumov tội phản bội Tổ quốc, phá hoại, khủng bố,
tham gia các tổ chức đàn áp và tuyên tội chết. Y bị bắn ngay trong ngày mà
không được quyền kháng án.
1994 Tòa án quân sự tòa thượng thẩm xem xét lại một phần vụ
án và Abakurov được bác tội phản bội Tổ quốc. Nói cách khác y được xét lại từ
tội chính trị sang dân sự - lạm dụng quyền lực và tham nhũng.
-------------------
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét